İnternet bilgi çöplüğüne dönüşür mü?

n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!

Bu hafta odakta internetin karşısındaki en önemli tehditlerden birisi olan çöp bilgi üretimini ve bunun teknoloji ile hızlanmasının nasıl sonuçları olabileceğini yazdım. 

“Ne Okuduk” bölümünde Rusya’nın gazetecilere saldırıları, Taylor Swift muhabiri arayan gazete, IPI’a DDoS saldırısı ve daha fazlası var.

Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.

Haftaya görüşmek üzere!

—Ahmet Alphan Sabancı

Bu hafta ne okuduk?

Rusya Gazetecileri Hedef Almaya Devam Ediyor

Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden bu yana kendi ülkesinde de sansürün ve gazeteciler üzerindeki baskının dozunu artırdığından bültenimizde birçok kez bahsettik. Son günlerde ortaya çıkan örnekler, bu baskının Rusya sınırlarının dışına da agresif bir şekilde taştığını gösteriyor.

Bu örneklerden ilki eskiden Novaya Gazeta’ya çalışan gazeteci Elena Kostyuchenko’nun başına gelenler. İşgalin ilk dönemlerinde ülkeyi terk edip Almanya’da yaşamak zorunda kalan gazeteci, geçtiğimiz yılın sonlarına doğru, tam da tekrar çalışmaya geri dönecekken, kimliği tespit edilemeyen kişiler tarafından zehirlendi. Sonrasında yine aynı dönemlerde başka Rus kadın gazeteci ve aktivistlerin de benzer şekilde Avrupa’nın farklı yerlerinde zehirlendiği ortaya çıktı.

Bir diğer dikkat çekici gelişme ise ilk kez bir Rus gazetecinin NSO’nun meşhur Pegasus casus yazılımı ile hacklendiğinin ortaya çıkması oldu. Meduza’nın kurucularından Galina Timchenko’nun telefonunda Pegasus casus yazılımının bulunması ve bunun çok özel bir zamanlama ile gerçekleştirilmesi başlı başına büyük bir olay. Diğer yandan bu hizmeti sattıkları kişiler konusunda seçici olduğunu iddia eden NSO Group’un bu olay yüzünden de başının ağrıyacağına şüphem yok.

Alakalı: Geçen haftanın bülteninde iOS ve macOS için önemli bir güvenlik güncellemesi olduğundan ve bunu hemen yapmanız gerektiğinden bahsetmiştim. Kapatılan güvenlik açığı yine Pegasus tarafından kullanılan ve Citizen Lab’in ortaya çıkardığı yeni bir mesaj saldırısıydı. Citizen Lab ayrıca iPhone’daki Kilit Modu’nun bu saldırıyı önlemeyi başardığını da söyledi.

IPI Websitesine DDoS Saldırısı

International Press Institute, ağustos ayının son günlerinde Macaristan’da basına yönelik DDoS (Distributed Denial of Service) saldırılarının artışını ve bunun nasıl bir baskı aracı olarak kullanıldığını anlatan bir rapor yayınlamıştı. Görünen o ki, saldırganlar bu şekilde raporlanmaktan memnun kalmamış ve kendilerine hedef olarak IPI’ı seçmişler.

Eylül ayının başından bu yana IPI’ın websitesi yoğun bir DDoS saldırısına maruz kalıyor ve bu yüzden siteye erişim oldukça zorlaşmış durumda. Mecburen güvenlik duvarı önlemlerini de artıran kurumun bu sorundan tam olarak ne zaman kurtulabileceğini kestirmek de güç, çünkü DDoS görece çok kolay ve masrafsız bir saldırı yöntemi ve elinde imkânı olan bir saldırgan bunu uzun bir süre boyunca devam ettirebilir. O yüzden dijital yayıncılık yapan herkesin bu tür saldırılara karşı en baştan hazırlıklı olması ve sağlam bir altyapı ile yola çıkması şart.

Taylor Swift ve Beyoncé Muhabiri Aranıyor

Gazetecilikte belirli bir alana hakim olmak ve o konuda düzenli olarak haber üretmek kariyerinizi ilerletmek için önemli. Genellikle bu tercihler belirli bir konu veya alan üzerinden yapılsa da ABD’de bu bakışı değiştirecek bir iş ilanı ortaya çıktı.

Gannett medya grubu çatısı altındaki bir gazete için yakın tarihlerde art arda önce Taylor Swift muhabiri, sonra da Beyoncé muhabiri aradıklarına dair ilanlar yayınlandı. İlanların detayına bakılacak olursa gerçekten bu gazetecilerin işi sadece bu müzisyenleri takip etmek ve onlar hakkında haber üretmek olacak. Bu ilanlar internette bolca espriyle karşılandı ama diğer yandan da Gannett’in ABD’deki yerel medya üzerindeki hakimiyeti ve onun küçülmesine sebep olan kararlarını hatırlatanlar da oldu.

Birçok genç gazeteci için bir müzisyene odaklı çalışmanın çok cazip görüneceğinden şüphem yok. Ancak ister istemez bu şekilde ilerleyen bir kariyerin ileride nasıl evrileceğini de merak ediyorum. Bakalım bunun gibi başka örnekler de karşımıza çıkacak mı yoksa tek seferlik bir deney olarak kalacak mı?

Eğlence Odaklı Sitelerde Daha Fazla Siyaset Var

İnsanların politik içeriklerden kaçınmaya başladığı ve bu yüzden daha az haber tüketmeye başladığı konusunda birçok söz söylendi, araştırma yapıldı. Fakat insanların internette siyasetle en çok nerelerde karşılaştığına bakınca ortaya farklı bir sonuç çıkıyor.

ABD, Hollanda ve Polonya’dan 7266 internet kullancısını kapsayan bir araştırma, insanların internette siyaset içerikleriyle en çok nerede karşılaştığını incelemiş. Araştırmanın sonucuna göre insanların siyaset içeriklerine ziyaretlerinin 10 tanesinden ortalama 3.4’ü haber siteleri üzerinden oluyor. Geri kalan ziyaretlerin kaynakları eğlence ve alışveriş odaklı siteler, magazin siteleri ve benzeri yerler. Yani insanlar siyasi içeriklere haber dışı kaynaklar üzerinden yönlendiriliyor.

Araştırma ve bulguları oldukça ilginç ama bunu nasıl anlamlandıracağımız ve kullanacağımız ayrı bir soru. Çünkü bu tür sitelerin hangi siyasi içeriklere yönlendirdikleri veya insanların habere böyle kaynaklar üzerinden ulaşmasının potansiyel etkileri üzerine düşünmek ve çalışmak bize daha anlamlı ve faydalı veriler sağlayacaktır. Ayrıca araştırmanın genel olarak insanların haber sitelerini çok az ziyaret ettiğini gösterdiğini ve bunun da üzerine düşünülmesi gerektiğini not olarak ekleyeyim.

Kısa Kısa

🔔 Haber uygulamaları için iyi bir bildirim stratejisi geliştirmek çok önemli.

🐦 Twitter’da botlar geçmişe göre daha kötü durumda.

🇨🇳 Çin devlet medyası, kullandıkları bir şiirin 12. yüzyıldaki yöneticileri eleştirmek için yazıldığını fark edince kendisini sansürlemiş. 

📹 YouTube’un Shorts girişimi kendisine zarar vermeye başlayabilir.

🧑‍⚖️ Google tarihindeki en ciddi tekelleşme davalarından birisiyle karşı karşıya.

🛑 İnternet engellemeleri konusunda teknik bilginizi geliştirmek ve dünyadaki örnekleri daha yakından öğrenmek isterseniz Internet Society’nin düzenlediği bu seminere kayıt olabilirsiniz.

Haftanın odağı: İnternet bilgi çöplüğüne dönüşür mü?

İnternet hayatımıza ilk girdiği yıllardan bu yana her şeyi bulabileceğimiz ve her türlü bilgiye erişebileceğimiz bir teknoloji olarak zihnimizde yer etti. Bugün onu kullanma şeklimiz, bu teknolojiye olan bakış açımız da büyük anlamda bununla şekilleniyor. 

Ancak yıllar içerisinde birçok farklı etken ile bu mükemmel alanın giderek kirlendiğini ve aradığımız bilgiye ulaşmak için daha fazla çaba harcamamız gerektiğini görmeye başladık. Başlarda bunun sebebi kimi zaman internet sansürü gibi engellemeler, kimi zaman da internette bir mizah türü olarak trollüğü ve yanlış bilgiler yaymayı seçenler oldu.

Fakat internetin ana gelir modelinin otomatik reklamlar hâline gelmesi, arama motorlarının algoritmalarını manipüle ederek para kazananların ortaya çıkması, sosyal medya gibi dikkat çekmenin ve daha fazla etkileşimin “kazananı” belirlediği platformların yaygınlaşmasıyla birlikte giderek internette üretilen bilginin de faydalılık ve doğruluktan başka motivasyonlara göre şekillendiği bir ortamda kendimizi bulduk. Gazetecilerin bir kısmı da kaliteli üretim yerine bu yöntemleri benimsemeyi tercih etti.

Şimdi bir de bunun üzerine yapay zekâ araçları ile saniyeler içerisinde metin üretmenin ve manipüle etmenin mümkün olduğu bir noktadayız. Elbette bu teknolojileri iyi şeyler üretmek ve yaptıkları işin kalitesini artırmak için kullananlar olacak. Fakat şu ana kadar gördüğümüz örnekler interneti daha da kirletme peşinde olanların eserleri.

Örneğin geçtiğimiz hafta içerisinde MSN’in karşımıza çıkardığı tuhaf habere bakalım. 42 yaşında hayatını kaybeden eski NBA oyuncusu Brandon Hunter için atılan başlık “Brandon Hunter useless at 42” (Brandon Hunter 42 yaşında işe yaramaz oldu). Biraz detaylı bir şekilde bakılınca haberin kaynağı olan sitenin tek yaptığının başkalarından haberleri kopyalayıp yapay zekâ veya benzer araçlarla kelimeleri ve cümleleri değiştirerek tekrar yayınladığı ortaya çıkıyor. MSN’de yüzlerce insan editörünü işten çıkardığı için bunları hiçbir şekilde denetlemeden yayınlıyor.

Bu yılın başından bu yana, özellikle de yapay zekâ araçlarına güvenerek hareket eden birçok medya kurumunda benzer örnekler gördük. Şimdilerde ise bu araçları daha hızlı para kazanmak veya insanları dolandırmak için kullananlara dair haberler artmaya başladı. Büyük ihtimalle önümüzdeki günlerde benzer bir sürü örnek göreceğiz. Bunların üstüne internette yolumuzu bulmak için kullandığımız arama motorlarının da ya giderek kullanılmaz hâle gelmesi ya da yapay zekâ entegre etmeye çalışması muhtemelen durumu daha da kötü bir noktaya götürecek. 

Eğer internet bu şekilde bir bilgi çöplüğüne dönerse ciddi bir kırılma anı yaşamamız kaçınılmaz. Her ne kadar birçok “uzman” yapay zekâya bel bağlasa da, yapılan araştırmalar yapay zekâ modellerinin yine kendileri tarafından üretilen verilerle eğitilmesi durumunda tamamen işe yaramaz hâle geldiğini gösteriyor. Bu modellerin verilerini nereden topladığını da hepimiz çok iyi biliyoruz.

Kontrolsüz bir şekilde ilerlemeye devam edersek bu senaryonun gerçekleşmesi çok yüksek bir ihtimal. Öyle bir durumda da internette aradığımızı bulmak ve doğru bilgiye ulaşmak için tekrar editörlere, küratörlere ve benzer insanlara duyulan ihtiyaç artacak. Yani her şeyi otomasyona bağlayalım derken internetin dev bir çöplüğe döndüğü ve insanların bu çöplüğü temizlemekle uğraştığı bir durumun içerisinde kendimizi bulabiliriz.

Bunların hiçbirinin yaşanmaması için yapmamız gereken FOMO’ya kapılmadan, bu teknolojileri en güvenli, etik ve verimli şekilde kullanmanın yolları üzerine çalışmak. Her ne kadar medya veya “uzmanlar” sizi ekstrem senaryolara boğsa da bunların hepsini bir kenara koyup soğukkanlı bir şekilde ilerlersek, internetin bilgi çöplüğüne dönüştüğü bir gelecekten kendimizi kurtarabiliriz.