2018 ve 2023 yılları arasında, her yıldan 10 haber olmak üzere toplam 50 YZ konulu haberi, yukarıdaki kod şeması çerçevesinde taradık. Google haber kategorisinde “yapay zekâ” terimi ile yaptığımız çevrimiçi aramayı, YZ ve “risk”, “mahremiyet”, “tehdit”, “fayda”, “uyarı”, “öngörü” vb. anahtar kelimelerinin her biriyle ayrı ayrı yapılan ikincil bir arama ile daralttık. Bu noktada dijital yayıncılığa has bir pazarlama yöntemi olarak haber kuruluşlarının, yayınladıkları haberlerinin Google’da daha üst sıralarda görünmesi için SEO (Search Engine Optimization) yöntemi kullandıklarının altını çizmek gerekiyor. Bu açıdan SEO çalışmasını daha fazla yapmış olan haber kuruluşlarının haberlerinin, Google’da daha ön sıralarda çıktığını ve dolayısıyla kullanıcılar açısından daha görünür olduklarını belirtelim. Örneklemimizde ekonomik ve sosyal yaşamla ilgisini düşük olarak değerlendirdiğimiz bazı haberleri dışarıda bırakmanın yanı sıra, en üst sıralarda ve dolayısıyla en görünür olan haberleri tercih ettik. Amaçlı bir örneklemle oluşturulan veri seti içinde, her yılın haberlerini, önce kendi içlerinde sonra diğer yıllarda çıkmış haberlerle kıyaslamalı olacak şekilde değerlendirdik. Her bir yıl için seçtiğimiz haberleri, içerik ve söylem üzerinden analiz ettik. Metinleri haberin dili, YZ’nın temsil ediliş biçimi, kelimeler arası ilişkilerden açığa çıkan ton, bu ton içinde YZ’ya atfedilen temsil biçimi (özne, nesne) ve haber metninin amacı (soru, yorum, haber) kategorileri üzerinden ele alarak ayrıştırdık. İçerik üzerinden açığa çıkan bağlamla birlikte haber içeriklerini söylem analizine tabi tutmak, YZ teknolojisinin toplumsal anlamlarına erişmemize ve yıllar arasındaki niteliksel değişimi gözlemlememize imkân tanıdı. 

2018 Yılı: Yapay Zekânın Ayak Sesleri

Haberturk.com, shiftdelete.net, trthaber.com (2 haber), ntv.com.tr, sozcu.com.tr, cnnturk.com, tr.euronews.com, bbc.com ve aa.com.tr web adreslerinden eriştiğimiz haberleri genel tutum, kullanılan dil ve kelime seçimleri, YZ’ya yüklenen özne veya nesne atfı, haber görsellerinin görsel anlam ve imgelem yoluyla yarattığı etki üzerinden ele aldık. Haberleri bu özellikleri üzerinden şekillenen pozitif, negatif veya nötr anlam taşıma yönleriyle ayrıştırarak analiz ettik. 2018 yılı içerisinde analiz ettiğimiz haberler arasında YZ, 5 haberde pozitif, 2 haberde negatif ve 3 haberde ise nötr bir dil ile betimlenmiş. Haber metinlerine, metnin genel teması ve kullanılan dil üzerinden yaklaştığımızda 2 haberin soru odaklı, 1 haberin yorum odaklı olduğu haberler dışında tüm haberlerin okuyucuyu haberdar etmeye yönelik yazıldığını söyleyebiliriz. Bu haberler içinde 3 haberin uyarıcı, 3 haberin şaşırtıcı, 3 haberin çözüm odaklı ve ilerlemeci ve son olarak 1 haberin ise geleceğe dair öngörülü bir tonla kaleme alındığını görüyoruz. Metin içinde teknolojiye yüklenen özne-nesne temsili üzerinden yaklaştığımızda ise YZ’nın bir özne olarak temsil edildiği 3 haber dışında diğer haberlerin tamamında bir nesne olarak konumlandırıldığını değerlendirdik.

Pozitif kategoride kodladığımız haberlerin bir örneğini, aynı zamanda sağlık kategorisi altında değerlendirdiğimiz ve YZ teknolojisinin mevcut problemlere karşı ilerlemeci bir gelişme olduğu anlamını kurgulayan ntv.com.tr haberinde görüyoruz. “Görme engelliler için yapay zekâ destekli göz tasarlandı” başlıklı bu haberde, yapa zekâ teknolojisinin görme engellilerin hayatını kolaylaştıracağı, bir uzman yorumu üzerinden aktarılmış. Haberin bu teknoloji karşısında geliştirdiği refleks pozitif bir tonla yazılmış. Öncelikle haberin başlığında kullanılan “Görme engelliler için” ifadesiyle YZ, engelli insanların hayatlarını kolaylaştıracağı yönünde pozitif bir tutumla ele alınmış. Bu anlam haber metninde yer alan “hayatını kolaylaştırmak (3 kez), destek olmak, neşeli bir hayat sağlamak” gibi ifadelerle güçlendirilmiş. Metin yaşanılan bir olaya dair doğrudan bilgi aktaran biçimde, okuyucuya bilgi verme, okuyucuyu haberdar etme maksadıyla, haber odaklı bir temada sunulmuş. Haber, engelli insanların gündelik hayatta “toplu taşıma araçlarına binerken, hastaneye gittiklerinde, market veya mağazadan alışveriş yaparken” karşılaştıkları zorlukları çözmek için “etrafı algılayarak sesli bildirim” yapabilen yeni geliştirilmiş bir YZ aracı hakkında bilgi aktarıyor. Bu teknolojinin mevcut problemlere karşı ilerlemeci bir gelişme olarak sunulduğunu görmek mümkün. Kullanılan dilin YZ’yı bir nesne, bir araç olarak kurgularken ve insan yardımıyla üretken hâle gelebilen bir teknolojik ilerlemeyi örtük biçimde işliyor. Haber görselinde söz konusu teknolojiyi tasarlayan ekibin fotoğrafının kullanılmış olması da bu gözlemi destekliyor. Fotoğrafın büyük oranda gülümseyen yüzlerden oluşması pozitif bir durum ve gelişme yaşandığı hissini güçlendiriyor.

2018 yılı haber örneklemi içinde, YZ’nın gelişmesi ve yaygınlaşmasına atfedilen anlamları, negatif şekilde ele aldığını değerlendirdiğimiz bir haber örneğini bbc.com’da yayınlamış, “10 yıl içinde YZ’nın getirebileceği tehlikeler neler?” başlıklı bu örnekte görüyoruz. “Füzeye dönüştürülmüş insansız hava araçları, kamuoyunu manipüle eden sahte videolar ve otomatikleştirilmiş bilgisayar korsanlığı…” gibi YZ’nın potansiyel tehlikelerine değinen haber, okuyucuda olumsuz hisler bırakabilecek bir dille yazılmış. Metin içerisinde geçen “tehlike, kötüye kullanım, kötü niyet, manipüle etmek, yanlış ellere düşmek” gibi ifadeler okuyucuyu negatif bir tutum geliştirmeye davet ediyor. Soru odaklı bir temada yazılmış olan haberin, genel yazı dili itibariyle “birlikte çalışmalılar, göz önünde bulundurmalı, ders çıkarmalılar, harekete geçmeli” gibi ifadeler aracılığıyla, YZ teknolojilerinin geleceğiyle ilgili öngörülerde ve uyarılarda bulunan bir tonda yazıldığını söyleyebiliriz.  YZ’nın, iyi ya da kötü “bir niyet dahilinde kullanılması” özelliğiyle bir nesne olarak temsil edildiği bu haberde, YZ’nın potansiyelini açığa çıkarabilmek için insana ihtiyaç duyan bir araç olarak temsil edildiğini daha açık görüyoruz. Metne eşlik eden görselde insansı bir robotun fütüristik bir teknolojik işlem yaptığını görüyoruz. Haberin başlığı ve konu içeriğiyle doğrudan ilişkili olan görsel seçimi, haber içeriğiyle de örtüşen biçimde geleceğe dair bir öngörü barındırıyor.  Ayrıca görsel, haber içeriğinde bahsedilen gelişmelerin şu an içerisinde değil gelecekte yaşanabilecek gelişmeler olduğu fikrini destekliyor.

2018 örneklemi içinde yer alan haberler arasında YZ’nın nötr bir şekilde temsil edildiği aa.com.tr’de yayınlanan bir haber, “Yapay zekâ ve robotlar küresel dengeleri değiştirebilir” başlığını taşıyor.  Gelişen YZ teknolojilerinin etkileri, “4. Sanayi Devrimi’ni tetikleyecek” ve “istihdam piyasasını yeniden şekillendirecek” gibi ifadelerle betimlense bile kullanılan dil açısından ne heyecan verici ne de endişeli ya da kaygılı bir ton kullanılmış. Aksine metnin dili, “projeksiyonların gerçekleşmesi” ve “olması bekleniyor” gibi nötr ve mevcut bir durum üzerinden doğabilecek “yeni üretim biçimleri ve yeni bir küresel ekonomik dengenin kurulmasına” dair öngörülerde bulunan bir tonda yazılmış. Metinde bu ifadeler kullanılırken mevcut durumun negatif ya da pozitif bir durum olduğuna dair emareler yer almıyor. Haberin anlatım dilinin öngörülü-ilerlemeci ton tanımlamamıza uygun olduğunu görüyoruz. Metnin bir soru sormak ya da bilgi aktarmaktan ziyade öngörüler üzerinden yorumda bulunma amacıyla yazıldığını söyleyebiliriz. Haber metninin başlığından da anlaşılacağı üzere (Yapay Zekâ ve Robotlar Küresel Dengeleri Değiştirebilir) YZ daha çok bir özne olarak konumlandırılmış ve hatta kendi iradesiyle aldığı kararlarla, dünyada sosyo-politik etki yaratabilecek ve sonuçlar doğurabilecek kuvvetli bir özne temsiliyle konumlandırılmış. Haberin görselinde ise insansı bir robot kullanılmış ancak alışılmış robot imgesi yerine daha realistik tarzda tasarlanmış ve hatta cinsiyeti dahi belli olan bir kadın robot görseline yer verilmiş. Haber dilinde YZ’ya atfedilen öznel temsil, bu görselle birlikte güçlendirilmiş ve yine haber içeriğinde gelecekte oluşabilecek olaylardan söz edilmesi, görselin bu fütüristik yapısıyla desteklenmiş. 

2018 yılı haber kümesi içinde ele aldığımız diğer örnekler arasında, “Yapay zekâ mide kanseri teşhisinde kullanıldı” başlıklı haber, “Yapay zekâ destekli yeni bir tasarım” ve “daha doğru teşhis yapabilme” gibi ifadelerle pozitif, çözüm odaklı ve ilerlemeci bir tonla sunulmuş. Ayrıca “Dünyanın ilk yapay zekâ haber spikeri tanıtıldı” başlığıyla yayınlanan ve bu yeniliğin, şaşırtıcı bir şekilde karşılandığı bir başka haber daha örneklem içinde yer alıyor. Bu yılın örnekleminde YZ, 10 haberin 7’sinde bir nesne olarak temsil edilmiş. Bu haberler içinde, soyut tarzda çeşitli çizgiler ve kod satırlarıyla tasarlanmış insansı robotlar içeren fütüristik görsellerin kullanıldığı göze çarpıyor. Okurun habere ulaşımını etkileyen etiketler açısından ise yapay zekâ/bilim/teknoloji/sağlık etiketleri ön plana çıkıyor. Haber metninde, bu yeni teknolojinin bir araç, bir nesne olarak temsil edildiği haberler çoğunlukta olmakla birlikte, YZ’nın doğrudan bir teknolojik özne olarak konumlandırıldığı ve sanki kendi otonomisi dahilinde bir eylem kapasitesi varmışçasına temsil edildiği haberler de yer alıyor. Örneğin; “İşe alım için uygulanan yazılım cinsiyetçi çıktı” ve yukarıda değindiğimiz dünyanın ilk yapay zekâ haber spikerinin tanıtılması haberlerinde, gelişen YZ teknolojisinin kullanımına değil bir özne olarak kendisinin eylem kapasitesine atıfta bulunulmuş. Kod kategorisi içinde yer verdiğimiz özne-nesne kurgusunun, bu yeni teknolojinin anlamsal inşasında önemli olduğunun altını çizmek gerekiyor. YZ’nın, çeşitli işler için yardımcı bir araç ve dolayısıyla nesne olarak konumlandırıldığı haberlerde, belirli bir problem dahilinde çözüm odaklılık ve “yüzlerce farklı dilde çalışmak, yeni artırılmış gerçeklik araçları geliştirmek ve daha pek çok konuda şirketlere yardımcı olmak” gibi teknolojik ilerlemeci ifadeler yoğun biçimde yer alıyor.  YZ’nın kendi kendisine eylem kapasitesi olan bir özne atfıyla ele alındığı haberlerde ise “dikkat edilmeli”, “uzmanlar uyarıyor”, “tehlikeli olabilir” benzeri şüphe ve uyarı ifadeleri daha görünür hâle geliyor.

Son olarak, 2018 yılı örneklemi içinde doğrudan Google Translate logosuyla yayınlanmış “Google Translate yapay zekâ ile çeviri yapacak” başlıklı trthaber.com haberinde, YZ bir nesne olarak konumlandırılmış. Bir nesne ve çeviri amaçlı kullanılan bir araç olarak ele alınan YZ, sürekli bir biçimde “tabanlı” sözcüğüyle birlikte kullanılmış ve YZ’dan hep çözüm odaklı bir servis olarak bahsedilmiş. O dönem için sadece çevrimiçi kullanılabilen Google Translate uygulamasının YZ tabanlı ve çevrimdışı kullanılabilir bir güncellemesinden bahseden haberde, “her bir dilin çevrimdışı olarak kaydedildiğinde 35 MB yer kaplayacağı” ifadesine yer verilmiş. Bir dilin çeşitli birimler üzerinden incelendiği birçok dilbilimsel yöntemden farklı olarak, dilin bir veri olarak ve megabaytlar düzeyinde ele alındığı bu dönüşümün izleri, o dönem koşullarında yabancı dilin çok daha önemli bir bariyer olduğuna uzanıyor. Zaman içinde gerçekleşen dönüşümde, dil işleme teknolojilerinin kat ettiği mesafe kayda değer bir biçimde gerçekleşti ve bugün gelinen noktada, dünya üzerinde neredeyse tüm dillerden bir başka dile otomatik çeviri mümkün hâle geldi. Haberin detaylarında gömülü bu izlerin bir diğer yansımasını ise YZ’nın yaratabileceği potansiyel istihdam kaybında görmek mümkün. Belirli bir süre önce tercümanlık mesleğine duyulan ihtiyaç çok daha fazlayken, bu ihtiyaç günümüzde ciddi biçimde azalmış durumda. İstihdam kategorisi altında incelenen haberlerde, YZ’nın tehdit ettiği meslekler arasında sıklıkla gösterilen tercümanlık, bu tarz haber içeriklerinin yayılmasıyla beraber tercih edilen bir meslek olmaktan uzaklaşmış olabilir. Bu raporun amacının dışında kalmakla birlikte, “YZ’nın tehdit ettiği meslekler” haberleri ve bu meslek gruplarının eğitimlerinin verildiği üniversite bölümlerine başvuru sayılarının değişimi arasındaki korelasyon, haber medyasının kamuoyunu şekillendirmedeki rolünü ele almak açısından da anlamlı bir çalışma olabilir.

2018 yılı haberlerini değerlendirdiğimizde hızla gelişen YZ teknolojilerinin bir yönüyle bilinmez ve tehditkâr bir fenomen olarak endişe ve kaygıyla karşılandığını, diğer yönüyle modern teknolojinin ulaştığı son nokta ve birçok problemin çözümü olarak ve dolayısıyla bariz bir heyecan ve teknolojik ilerlemecilik ile müjdelendiğini söylemek mümkün. Tam da bu iki kutbun karşılıklı ilişkisinin, kamuoyunda beliren ahlaki paniği tetikliyor olabileceğini göz önünde bulundurmak gerekiyor. 2018 yılında toplum ve haber kaynakları için görece yeni bir kavram olan YZ’nın, ekonomi, teknoloji, sağlık, medya, turizm gibi alanlarla ilişkili geniş bir yelpazede temsil edilmeye başladığını görebiliyoruz. 2018 yılı içerisinde yapılan haberlerin genelinde YZ’nın o zamanki seviyesinden ziyade geleceğe dair potansiyeline atıfta bulunulduğu dikkat çekiyor. Haber medyasında henüz tam anlamıyla tanımlanamadığını ve belirgin bir yere konumlandırılamadığını da söyleyebiliriz. Kullanılan görseller arasında fütüristik temaların yoğunlukta olması ise bize YZ’nın “bilinmeyen potansiyeli” duygusunu tekrar işaret ediyor. Genellikle bir gelişim veya ilerici bir hizmet olarak konumlandırıldığı metinlerde, YZ’nın insan tarafından yönetilen ve yönlendirilen nesnel özelliklerine vurgu yapılırken, YZ’nın daha öznel ve bireysel yetilerle tanımlandığı metinlerde problemler ve tehlike yaratma ihtimalleri ön plana çıkıyor.

2019 Yılı: Geçmiş, Şimdi ve Gelecekte Yapay Zekâ

Webrazzi.com, ntv.com.tr, shiftdelete.net, birgun.net, aa.com.tr, bbc.com, sozcu.com.tr, bloomberght.com, hürriyet.com.tr ve trthaber.com web adreslerinde yayınlanan, incelediğimiz 10 haberin 4’ünde pozitif, 5’inde nötr ve 1’inde ise negatif bir anlam yüklenerek YZ’nın temsil edildiğini gözlemledik. Bu metinlerin 6’sı haber odaklı bir temada yazılmışken, 2’şer haber soru ve yorum odaklı temalarda yazılmış. Haberlerin 6’sı öngörü içeren bir tonda yazılmış ve henüz yaşanmamış ama teknolojik gelişmelere bağlı olarak yaşanması muhtemel görülen durumlar olarak değerlendirilmiş. Diğer örnekler ise yaşanan bir gelişme karşısında 3 haberde şaşırtıcı, 1 haberde ise uyarıcı bir dil tercih edilerek yazılmış. Bu yılın haber örneklemi içinde, YZ 4 haberde bir özne olarak konumlandırılmış. Diğer 6 haberde ise YZ’nın bir nesne olarak konumlandırıldığını görüyoruz.

Pozitif kategoride değerlendirdiğimiz bir örneği, ntv.com.tr’de yayınlanan “Yapay Zekâ Türkçeyi Söktü” başlıklı haberde görebiliriz. Haberde YZ’nın yeni bir dil öğrenme konusundaki kapasitesi anlatılırken toplumsal ve endüstriyel hayata sunabileceği katkılardan bahsediliyor. Haber odaklı bir temada yazılmış olan metinde, içerisinde barındırdığı “üst sıralara taşımak, gururlandırmak, bilgiye erişimi demokratikleştirmek, çözüm, katma değer yaratmak, vb.” ifadelerle, YZ hakkında pozitif bir anlam inşa edilmiş. Haberde YZ’ya öznelik statüsü yüklendiğini “Türkçe’yi söktü” ifadesinden anlayabileceğimiz üzere, YZ kendi kendisine “dil öğrenme ve kavrama” eylemini gerçekleştirebiliyor gibi yansıtılmış. Haber başlığı ve içeriği incelendiğinde haberin şaşırtıcı dilsel ton kategorisine uygun olarak ve okuyucuyu meraklandırmak ve konu hakkında heyecan duymasını sağlayacak bir üslup ile yazıldığını söyleyebiliriz. Haber görseli olarak yine özne kategorisine uygun biçimde fütüristik tarzda insansı bir robot görselinin kullanıldığını görüyoruz. YZ’nın metin içinde özne temsiliyle konumlandırıldığı önceki yılın “Yapay zekâ ve robotlar küresel dengeleri değiştirebilir” haberinde olduğu gibi görselde yine insansı ancak bu sefer erkek bir robot resmedilmiş ve bu sayede okurla, YZ’nın insani yönüne dair pozitif imgelem üzerinden bir yakınlık kurulmak hedeflenmiş olabilir. 

2019 yılı örneklemi içinde, YZ hakkında yapılmış tek negatif haber sozcu.com.tr’de “Yapay zekâ ile yeni bir insan türü keşfedildi” başlığı ile karşımıza çıkıyor.  Bir YZ algoritması yardımıyla daha önce çözülememiş bir DNA’nın çözülerek, “gizemli bir insan türüne” dair yeni bir keşif yapıldığını anlatan haberde, bariz biçimde bu “algoritmanın arkeologları işinden edebileceği düşünülüyor” ifadesi kullanılarak, YZ’ya karşı negatif bir yaklaşım geliştirilmiş. Ayrıca haber içerisinde geçen “geleceği olmayan meslekler, işinden etmek, çıkmazlar, net bir açıklama yapamamak vb.” ifadelerin kullanılması haberin negatif tutumunu kuvvetlendiriyor. YZ’nın, gelecekte insanlar ve özellikle bazı meslek grubu mensuplarının hayatları için oluşturabileceği negatif etki ön plana çıkartılmış. Metin dil yönünden incelendiğinde, her ne kadar içerik olarak yeni bir buluş ve gelişmeyle ilgili bilgi aktarıyor gibi dursa da haber daha çok yazarın geleceğe dair yorum ve varsayımlarıyla geliştirilerek, haber odaklı temadan uzaklaşmış. Yorum odaklı tema kategorisinde değerlendirdiğimiz haber metninin dilinde, özellikle bilinmeyen ve gizli bir insan türünün varlığı işaret edilerek, şaşırtıcı bir ton tercih edilmiş. Bu YZ algoritmasının biyoloji, genom ve evrim alanlarındaki çeşitli problemlerin çözümünü sağlayacağı yönünde yaratılan beklenti, metne aynı zamanda ilerlemeci bir ton da sağlamış. YZ metinde her ne kadar bir algoritma olarak anılsa da örtük biçimde bir özne olarak konumlandırılmış. Söz konusu keşfi gerçekleştirenin, bu YZ’yı geliştiren bilim insanları değil doğrudan YZ algoritmasının kendisi olduğu fikriyle bu temsiliyet kurulmuş. Habere eşlik eden Neandertal insan figürü insansılık algısını kuvvetlendiriyor. Yeni teknoloji ve insan etkileşimiyle tekrar keşfedilen arkaik insan görseli, okuru adeta bu ilişki üzerine düşünmeye çağırıyor.

2019 yılı içerisinde yayınlamış olan haberler içerisinden örneklemimizde yer alan, “Microsoft, Musk’ın yapay zekâ şirketine 1 milyar dolar yatırım yapacak” başlıklı birgun.net haberi, nötr haber kategorisinde değerlendirdiğimiz örneklerden bir tanesi. Haber içeriğinde, Microsoft’un o dönem Elon Musk’ın sahibi olduğu ve ChatGPT isimli YZ aracını geliştiren firma olan OpenAI için 1 milyar dolar değerinde bir yatırım yapacağı konu edilmiş. Haber sadece bilgi verme amaçlı yazılmış ve gerçekleşmesi beklenen bu yatırımın pozitif veya negatif bir yönünden bahsetmemiş. Haber içerisinde kullanılan nötr dile örnek olarak verilebilecek, “ticarileşme, yatırım yapmak, sayısal platform, Azure AI vb.” ifadelerle taraflı bir söylemden uzak durulmuş ve olayın teknik yönlerine dikkat çekilmiş. Haber metni belirli bir olay hakkında okuru haberdar etmeye yönelik yazılmış. Metinde mevcut durumda yaşanan gelişmeler üzerinden gelecekte olabilecek gelişmeler öngörülmüş. Haber içinde geçen “AI teknolojileri üzerinde çalışacak, öncelikli ortağı olacak, AI’yı demokratikleştirmeyi hedefliyoruz” gibi ifadelerle, söz konusu anlaşmaların gerçeklemesi hâlinde yaşanması muhtemel veya hedeflenen durumlarla ilgili öngörülerde bulunuluyor. Haber metni içerisinde YZ’nın temsil açısından nasıl konumlandırıldığını incelediğimizde haber içeriğiyle uyumlu olarak öznelikten uzak bir biçimde bir teknoloji nesnesi olarak konumlandırıldığını görüyoruz. Üzerine insanların ve şirketlerin anlaşmalar yaptığı bu nesnelik temsiliyeti, görsel olarak haberde adı geçen kişilerden Elon Musk’ın bir fotoğrafına yer verilerek güçlendirilmiş. Fütüristik görsellerde sık kullanılan robot vb. imgelerden ziyade insan fotoğrafları üzerinden gelişen bu imgelemde, YZ bir insan ürünü olarak konumlandırılıyor ve bir nesne olarak ele alınıyor.

2019 yılında yayınlanan, incelediğimiz haberlerde fütüristik görsellerin yanı sıra önceki yıldan farklı olarak insan görsellerinin de sıklıkla kullanıldığını not edebiliriz. Örneklem içindeki haberlerde “geliştirmek” ve “hedeflemek” fiillerinin çok sık kullanıldığı ve bu kullanımın YZ’nın nesne olarak temsil edilmesiyle ilişkili olduğunu gördük. Bununla birlikte öngörü tonu YZ’nın insanlığa getirecekleri sorusu ve küresel ekonomi, istihdam, strateji vb. sözcüklerle su yüzüne çıkıyor. Haber etiketleri açısından ise yapay zekâ/ai/makine öğrenmesi/ekonomi gibi haber etiketleri göze çarpan etiketler arasında yer alıyor.

2018’de göze çarpan ve hızla geliştiğinden bahsedilen YZ teknolojilerinin 2019’da da bir yönüyle bilinmez ve tehditkâr bir fenomen olarak görülüp endişe ve kaygıyla karşılandığını görüyoruz. Hayatın içinde daha görünür hâle gelmeye başlayan YZ özellikle yaratabileceği potansiyel istihdam kaybı üzerinden gelişen endişe ve uyarılarla karşılanıyor. Elon Musk, Bill Gates gibi teknoloji dünyasının ünlü isimlerinin ve şirketlerin ve Rusya, Türkiye, Amerika vb. ülkelerin YZ alanında işbirliği ve rekabet içinde olduklarına dair söylemler yüzeye çıkıyor. Teknolojinin dönemin güncel sosyo-politik dünyasının izlerini de daha belirgin olarak taşımaya başladığını görüyoruz. Hala “bilinmezliklerle dolu” olsa da YZ gündelik hayatta kendine bularak toplumsal söylemin bir parçası hâline geliyor. Haber konuları içinde teknoloji, bilim, sağlık ve politika konu başlıklarının dışında tüm haberlerin ekonomi alanından gelmiş olması, YZ’nın özellikle iş dünyasında ve endüstriyel üretim süreçleri içinde yer bulacak olmasına dair bir beklentiyi öne çıkarıyor. Belki de su yüzüne çıkan, haber medyasının iş üretim süreçlerini doğrudan etkileyeceği düşünülen bu teknoloji karşısında gelişen örtük bir refleks.

2020 Yılı: Pandemi Gölgesinde Dijitalleşme ve Yapay Zekâ

Hurriyet.com.tr, milliyet.com.tr, bbc.com, tr.euronews.com, ntv.com.tr, t24.com.tr, webrazzi.com, trthaber.com, aa.com.tr ve cumhuriyet.com.tr web adreslerinden eriştiğimiz bu yılın haber örnekleminde, önceki yılların analizlerinde kullandığımız karma metodu aynı şekilde uyguladık. 2020 yılı içerisinde incelediğimiz örneklemdeki haberlerden 6 haberin pozitif, 3 haberin nötr ve 1 haberin ise negatif kod kategorisiyle uyumlu olduğunu değerlendirdik. Bu yıl içerisinde incelediğimiz 10 haberin 9’unun haber odaklı temaya uygun olarak yazıldığı dikkatimize çarptı. Haberlerin 9 tanesi öngörülü ve ilerlemeci bir dil tonuyla yazılmış. 1 haber ise yaşanan bir olay karşısında şaşırtıcı bir tonla kaleme alınmış. Bu yıl içeriğinde özellikle bilim ve sağlık alanında YZ destekli teknolojilerin mevcutta tedavisi zor olan hastalıklara karşı çareler üretebileceği ön plana çıkıyor. Özne ve nesne konumlamasında ise yarı yarıya bir oran mevcut. Görseller açısından fütüristik görsellerde önceki yıllara göre bir azalma olduğu ve bunun yerine haber içeriğiyle ilgili grafik modellemelerin yer almaya başladığı dikkat çekiyor. Haber etiketleri açısından yine bilim teknoloji haberleri/ yapay zekâ gibi haber etiketlerine ek olarak 2019 yılı sonunda cereyan eden pandeminin etkileri kapsamında, Koronavirüs/ Covid-19 etiketleri dikkat çekiyor.

Bu yılın örnekleminden pozitif haberlere bir örnek trthaber.com’da yayınlanmış “Yapay Zeka Yeni İş Fırsatları Sunacak” başlıklı haber. Haber içeriğinde, Dünya Ekonomik Forumu verilerine dayanarak 2025 yılına kadar YZ sebebiyle 26 ülkede yaklaşık 85 milyon mesleğin yok olacağı ancak bununla birlikte 97 milyon yeni mesleğin doğacağı aktarılmış. Bu haberde, geçmiş yıllarda incelediğimiz haberlerde yer alan YZ kaynaklı olası istihdam kaybına karşı geliştirilen negatif tutumun yerine, yapıcı ve pozitif bir tutum geliştirilmiş. Haber içeriğinde geçen “iş büyümesi sağlayacak, yeni iş yaratılması, tehlikeli işlerin yerini almak, daha değerli işlere odaklanılmasını sağlamak vb.” ifadeler, haberin pozitif tutumunu desteklemiş ve bu gelişen teknolojinin yaratabileceği pozitif etkiler ön plana çıkartılmış. PwC tarafından hazırlanan, “Global Artificial Intelligence Study (Küresel Yapay Zekâ Çalışması)” başlıklı bir rapora dayandırılarak yapılan ve haber odaklı bir temada yazıldığını değerlendirdiğimiz bu örnekte, geleceğe yönelik çeşitli varsayımlarda bulunulmuş ve haber dili içinde öngörülü bir ton baskın hâle gelmiş. Haber başlığından (Yapay zekâ yeni iş fırsatları sunacak) görülebileceği üzere haber dilinde YZ’ya bir teknolojik araçtan ziyade bir özne gibi yaklaşılıyor. Metin içerisinde, öngörülen gelişmeler, insan kontrollü bir yazılım tarafından değil de teknolojinin kendisi tarafından yaratılacak fırsatlarmış gibi sunuluyor. Haber görseli olarak fütüristik bir meta-insan modeli seçilmiş. İnsansı olmaktan uzak olsa da tamamen robotik bir görsel yerine kullanılan, insan ve teknolojinin iç içe kullanıldığı bir tasarım seçilmesi, teknoloji ve insan kesişimine dair izini sürdüğümüz özne-nesne ikiliğine karmaşık bir örnek sunuyor.

Bu yıl haberleri içinde yer alan ve negatif kategoride değerlendirdiğimiz bir örneği cumhuriyet.com’da yayınlanan, “Yapay zekâ: Yeni nesil GPT-3 yüzünden korkmalı mı, sevinmeli mi?” başlıklı haberde görebiliriz. Haber içeriğinde, OpenAI şirketinin geliştirmekte olduğu GPT-3 isimli YZ aracının tehlikeli olabilecek yönlerine odaklanılmış. Haber metninde öncelikle, “Üretken Ön İşlemeli Dönüştürücü 3” olarak Türkçeleştirilmiş GPT-3 YZ aracının potansiyel kabiliyetleri sıralanmış. Şiir yazabildiği, diyalog kurabildiği, soyut soruları dahi cevaplayabildiği gibi ilgi çekici yönleriyle yaklaşılan ancak buna rağmen metnin içinde yoğun biçimde, “tehlike olarak görülüyor, korkuyla yaklaşmak için bir sebep, sadece ‘şaşırtıcı’ ve ‘ürkütücü’ değil, aynı zamanda dehşet verici” gibi ifadelere yer verilerek, negatif bir tutum daha görünür kılınmış. Haberin başlığında doğrudan bir soru sorarak ve haber içeriğinde de bu soru ifadelerine sıklıkla yer verilerek, soru odaklı bir temada yazılmış olduğunu değerlendirdiğimiz haberin dil tonunda ise YZ genel olarak çok geniş yeteneklere sahip bir teknoloji olarak şaşırtıcı bir tonla karşılanmış. Bir insan ve GPT-3 arasında geçen yazılı bir diyaloğun doğrudan aktarıldığı haber içinde YZ’nın, evren ve Tanrı hakkında çeşitli spekülasyonlarda bulunduğu yazışma özellikle doğrudan aktarılmış. Yazışmada, “içinde yaşadığımız simülasyon da dahil olmak üzere var olan her şey Tanrı” gibi sanki kendisi adına bir söylemde bulunuyormuşçasına çeşitli ifadelerine yer verilen YZ, metnin genelinde ise bir teknolojik ürün ve dolayısıyla bir nesne olarak temsil edilmiş. Metin içinde bir icat, bir algoritma olduğu fikri sıklıkla işlenen GPT-3 aracının, nesne olarak temsil edildiğini söyleyebiliriz. İçerik açısından oldukça uzun olan ve bu sebeple içeriğinde 3 farklı fütüristik görselin kullanıldığı haber, görsel açıdan özne-nesne arası bir temsili karışık biçimde imgeliyor. Ön planda yine insansı-robot görsellerine yer verilirken, arka planda kod satırları, elektronik devreler ve matematiksel işlemler içeren görseller kullanılarak, insan- teknoloji ilişkisiyle ilgili bu imgelem kuvvetlendirilmiş. 

2020 örneklemi içinde, nötr kategori altında değerlendirdiğimiz haberlere bir örneği, hurriyet.com.tr’de yayınlanan “Dijitalleşme ve YZ hayatımıza daha fazla girecek” başlıklı haberde görebiliriz. Haber metni içinde, Kovid-19 salgınıyla birlikte hızlı bir toplumsal dönüşüm yaşanmaya başladığına ve bu dönüşümün de dijital ve sanal uygulamalara olan ilginin artmasına sebep olduğuna değinilmiş. YZ’ya, pandemi koşullarında hızla artan dijitalleşmeye paralel olarak yaklaşılmış ve ne olumlu yönleri öne çıkarılmış ne de potansiyel tehditlere bariz biçimde yer verilmiş. Haber metni içinde geçen “YZ ile etkileşim, hâlâ emekleme aşamasında, gerekli araçlar vb.” ifadelere sıklıkla yer verilerek bu nötr tutum desteklenmiş. Haber odaklı olarak değerlendirdiğimiz metinde, Berlin Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi Şahin Albayrak ile yapılan bir röportaj doğrudan aktarılmış ancak haber odaklı dil ön planda tutulmuş. Albayrak’ın yorumları üzerinden, pandemi sonrası yakın gelecekte YZ’nın hayatımızda çok daha fazla yer kaplayacağına dair öngörülerde bulunulmuş ve bu ton metnin genelinde korunmuş. Metinde YZ’ya bir nesne olarak yaklaşıldığını söyleyebiliriz. Haberde geçen “yapay zekâ kullanıldı, yapay zekâ sistemleri vb.” ifadeler, YZ’nın otonom bir özne değil, insan gelişimine katkı sunabilecek teknolojik bir nesne olduğu vurgusunu öne çıkarıyor. Haberin görselinde Michelangelo’nun meşhur “The Creation of Adam” isimli resmini andıran ve robotik bir el ile organik bir elin işaret parmaklarının birbirine dokunduğu bir illüstrasyon kullanıldığını görüyoruz. Fütüristik kategoride değerlendirdiğimiz bu görselde, arka planda saydam olarak simgelenen, elektronik devreler, kod satırları ve AI simgesine ek olarak, biyolojik hücre ve atom simgeleri benzeri şekillere yer verilmiş. Parmakların birbirine dokunduğu noktada oluşan ışık parlaması ile insan-teknoloji etkileşiminin potansiyeline dair bir duygu tetikleniyor. 

2020’de pandemi koşullarının çok hızlandırdığı bir fenomen olarak dijitalleşmenin, YZ teknolojilerinin de daha hızlı gelişmesine sebep olabileceği yönünde haberlere yansıyan öngörüler, bugünden baktığımızda gerçekleşmiş gözüküyor. Öte yandan, “Turkcell yapay zekâ ilkelerini açıkladı”, “Türk mühendislerden büyük başarı! Yapay zekâ…”, “Yapay zekâ araştırmacı gazeteciliği etkilemeyecek” gibi haberler üzerinden açığa çıkan, bu teknolojinin çeşitli endüstrilerde ve iş hayatında kullanımı üzerine gelişmelerin artık daha somut hallere büründüğünü, daha görünür olduğunu söyleyebiliriz. YZ teknolojilerinin sağlık alanında Covid-19 tanı sistemi geliştirilmesi, meme kanseri teşhisinde başarılı şekilde kullanılması gibi çeşitli problemleri çözmeye olanak sağlamasının yanında “Biyolojinin en büyük gizemlerinden biri YZ sayesinde büyük oranda çözüldü” başlıklı haberde ele aldığımız üzere bilimsel keşiflerde de işe yarayan bir teknolojik ilerleme olarak karşılandığını görüyoruz. Ancak YZ’nın hâlâ bilinmez ve tehlikeli yönleri olduğuna dair vurgular azalsa da devam ediyor. 

Bir diğer taraftan önceki yıllarda da dikkat çeken ve YZ’nın yaratabileceği olası istihdam kaybı endişelerine değinen haberler, bu yılın haber örneklemi içinde YZ’nın gazeteciliğe etkilerini ele alan, “Yapay zekâ araştırmacı gazeteciliği etkilemeyecek” başlıklı haberde karşımıza çıkıyor. Haber medyasının öz-niteliksel bir temsilini açığa çıkaran bu haberin detaylarında, haber medyasının bu yeni teknoloji karşısında nasıl etkileneceğine dair Doç. Dr. Berrin Kalsın’ın bir röportajına yer verilmiş. Röportajın detaylarında yer alan, YZ’nın haber yazım sürecinde faydalı olabilmesi ve bu sayede gazetecilerin daha derinlikli araştırmalara vakit ayırabilmesi ve daha nitelikli haberler yapabilmesi gibi olanaklar pozitif bir tutumla karşılanmış. Öte yandan YZ’nın gazetecilerin yerini tamamen alıp alamayacağı ve buradan yükselen istihdam endişesi, haber üretimi için her zaman insan müdahalesine ihtiyaç duyulacağı yönünde bir öngörü ile karşılanmış. Gazeteciler açısından hissedilebilecek panik yerine, işlerine yardımcı olabilecek bir araç ve bir fırsat olarak resmedilmiş olması, YZ teknolojisi karşısında özellikle istihdam kaybı endişesiyle gelişen paniği aşmak için olumlu bir yaklaşım biçimi olarak dikkatimizi çekti.

2021 Yılı: Endüstriyel Pratikler ve Stratejiler

Cumhuriyet.com.tr, webrazzi.com, aa.com.tr, ntv.com.tr, sozcu.com.tr, trthaber.com, hurriyet.com.tr, milliyet.com.tr, bloomberght.com, shifdelete.net web adreslerinden eriştiğimiz bu yılın YZ haberlerini aynı yöntemle analiz ettik. YZ, 2021 örneklememiz içinde 7 haberde pozitif, 2 haberde nötr ve 1 haberde negatif anlamlar yüklenerek temsil edilmiş. 8 metnin haber odaklı 2 metnin yorum odaklı yazıldığını gözlemledik. 4 haberin ilerlemeci bir dil ile yazıldığı ve bu teknolojinin gelişime ve ilerlemeye açık yönüne vurgu yapıldığı göze çarpıyor. Bu ilerlemeci ton dışında, diğer 4 haberin gelecekte olması muhtemel olaylara dair öngörülü bir tonu ön plana alarak yazıldığı, 1 haberin mevcutta gerçekleşmiş ve bugüne kadar ilk defa gerçekleşmiş olması itibariyle şaşırtıcı bir tonla ve 1 haberin olası tehlikelere karşı uyarıcı bir dil kullanılarak yazılmış olduğu göze çarpıyor. Bu yılın örneklemindeki haberleri, özne-nesne temsilleri üzerinden analiz ettiğimizde, YZ’nın 8 haberde bir nesne, 2 haberde ise bir özne olarak konumlandırıldığını söyleyebiliriz. Örneklemdeki 3 haberde fütüristik, 3 haberde illüstratif, 1 haberde logo, 1 haberde video içerik ve 2 haberde insan imgeleri içeren imajlar kullanıldığını görüyoruz.

2021 örnekleminde pozitif kategoride sozcu.com.tr’de yayınlanan “25 Yıl Önce Ölen Şarkıcı Yapay Zeka Sayesinde Konser Verecek” başlıklı haberi ele alabiliriz. Haber içeriğinde, 25 yıl önce hayatını kaybetmiş olan Koreli sanatçı Kim Kwang-Seok’un, YZ teknolojisi sayesinde bir TV programı için yeniden sahne alacağı haberi verilmiş. Haber içeriğinde YZ’nın, insanların sevdiği sanatçıların canlı performanslarını yeniden izleyebilmesini ve onlara karşı duyulan hasret veya merakın giderilmesini sağlayabileceği anlatılmış. Pozitif bir atıf ve ilerlemeci bir dil kullanılarak aktarılan haber metni içinde, “hayranlarını sevindirdi, hayranlarıyla buluşturmak, fırsat sunmak, vb.” ifadeler kullanılarak bu yeni gelişmenin, hayranların duygu dünyası üstünde yaratacağı pozitif etkiye dikkat çekilmiş. Metin, dili üzerinden gelişen amaç yönünden incelendiğinde ise yaşanan bir olayın yorumsuz bir şekilde aktarıldığı, haber odaklı bir tema ile yazıldığını görebiliyoruz. Sanatçının kimliği ve toplum gözündeki yeri anlatılırken bir yandan da bu teknolojinin benzer kullanımlarına dair örnekler verilmiş. Örneğin, “geçtiğimiz günlerde ünlü K-Pop grubu BTS, deneysel rock müziğinin Güney Kore’deki öncülerinden ve 2014 yılında hayatını kaybeden Shin Hae-Chul’un yapay zekâ versiyonunu kullanarak çevrimiçi performans sergilemişti” ifadelerine yer verilmiş ve bu sayede okurun bu teknolojiyle ilgili daha pozitif bir tutum geliştirmesi hedeflenmiş. Ayrıca metnin içeriğinde bu yeni gelişen teknolojinin müzik ve sanat alanında yaratabileceği telif problemlerine değinilerek, gelecekte oluşabilecek hukuki ve sektörel problemlere dair bilgiler de aktarılmış. YZ’nın bir nesne olarak sunulduğunu gözlemlediğimiz haberin başlığında (25 yıl önce ölen şarkıcı YZ sayesinde konser verecek) kullanılan “sayesinde” ifadesi YZ’nın bu amaç için kullanılan bir teknolojik nesne olduğu vurgusunu güçlendiriyor. Ayrıca haber içerisinde yer alan “kullanılarak, bilgisayar algoritmasından üretilen vb.” ifadelerle YZ’nın otonom değil ancak insan kontrollü bir algoritma olarak çalışacağının altı çiziliyor. Haber görseli olarak adı geçen sanatçının Kore’de yapılmış bir anıtsal heykeli kullanılmış. Bu seçim yazarın haberin ana objesi olarak sanatçıyı gördüğü ve YZ’ya nesnelik konumu atfederek öznelik konumunun sanatçıya ait kalmasını tercih ettiğini işaret ediyor.

2021 yılı haber örneklemi içinde YZ’nın negatif bir anlam yüklenerek temsil edildiği haber örneğini cumhuriyet.com.tr’de yayınlanan “Google yöneticisi iddia etti: Yapay zekâ kıyameti getirecek’’ başlıklı haberde görüyoruz. Haberin içeriğinde eski bir Google X yöneticiyle yapılan bir röportaja ve YZ’nın insanlığı tehdit edebilecek bir potansiyelde olduğuna dair kaygılara yer verilmiş. Metinde yer alan “kıyameti getirecek, insanlığın sonu, korkutucu, tanrıyı yaratıyoruz, gerçekten korkutucu, insanlık için bir tehdit vb.” ifadelerle, bu negatif anlam güçlendirilmiş ve YZ’nın potansiyel olarak barındırdığı olumsuz senaryolar üzerinde durulmuş. Metnin genelinde haber odaklı bir dil kullanılmasına rağmen röportaj veren kişinin yorumlarında potansiyel tehlikelere karşı uyarıcı bir ton olması dikkat çekiyor. YZ algoritmalarının onu geliştiren insanların önyargılarını taşıyabileceği ve bu sebeple önyargılı sonuçlar üretebileceğine dair kaygılar, röportaj veren Google X yöneticisinin “Belki de en büyük sorun, yapay zekânın onu oluşturan kişinin önyargısını yansıtması. Bu nedenle birçok AI algoritması ırkçılık yapabiliyor” ifadeleriyle bariz bir şekilde yüzeye çıkmış. YZ, haber dilinde yazarının yüklediği temsil açısından bir nesne gibi konumlanırken, aktarılan röportajda daha çok kendi potansiyelleri olan bir özne olarak konumlandırılmış. Habere eşlik eden görselde Google firmasının logosu kullanılmış. Bu tercih YZ’ya özne ya da nesne atfının net olarak yapılmadığı gözlemini destekliyor.

2021 yılında incelediğimiz haberler arasından nötr olarak sınıflandırdığımız haberlerden bir örnek hurriyet.com.tr’de yayınlanmış “Yapay zekâ teknolojilerinde öne çıkan trendler” başlıklı haber. Haber içeriğinde, “Yapay zekâ insanlığı tehdit edecek bir konuma gelerek, dünyayı ele geçirecek mi”, “AI ne zaman işlerimizi elimizden alacak vb.” haber medyasında giderek daha baskın hâle gelen kaygı ve endişeler bir kenara bırakılarak, bu yeni teknolojinin gündelik hayattaki kullanım alanlarına ve endüstri içindeki uygulamalarına değinilmiş. Haber içeriğinde pozitif veya negatif bir anlam taşımaktan çok bilgi verme ve farkındalık oluşturma amaçlı bir dil ile karşılaşıyoruz. YZ’ya yaklaşım biçimi olarak nötr kategoride değerlendirdiğimiz bu haber içeriğinde, “teknoloji trendleri, duygu analitiği, robotik süreç otomasyonu, makine öğrenmesi, doğal dil işleme, yapay zekâ etiği vb.” ifadeler kullanılarak, okurda bir duygu uyandırma amacından ziyade terminolojik bilgiler aktarılarak, YZ’ya karşı nötr bir tutum sergilenmiş. Terminolojiyi aktaran ve alandaki gelişmelerin dile getirildiği metnin dili, soru ve yorum odaklı olmaktan uzak biçimde tamamen haber iletme amaçlı bir temada yazılmış. Haber içeriği bir duygu barındırmadığı ve YZ’yı bir teknoloji aracı olarak gördüğü için YZ’ya bir nesne olarak yaklaşıldığını ve gelişmekte olan bir teknolojik araç rolü atfedildiğini söylemek mümkün. Haber içeriğinde kullanılan 3 görsel incelendiğinde, ilk görselde saydam ekranlarla düşünsel sürecinin teknolojik bir dönüşüm yaşamakta olduğu algısı uyandıran bir insan sureti kullanılmış. 2. ve 3. görsellerde ise teknolojik imgelem daha kuvvetli hale gelerek fütüristtik tarzda bir imgelem canlandırılmış. Kod satırları, nöral ağlar ve sinir devreleri gibi imgesel görsellere yer verilmiş. Görsellerin tamamında yine teknoloji ve insanı yakınlaştıran imgelerin seçilmiş olması bir tarafta insan diğer tarafta YZ gibi keskin bir ayrımın ötesinde, bunların ortak paydaları ve kesişimleri üzerinden bir imgelemi desteklemiş.

2021 yılından seçtiğimiz 10 haberde, YZ’nın yoğunluklu olarak teknoloji alanındaki gelişmeler ışığında değerlendirildiğini gördük. Hızla gelişmekte olan bir teknolojik ürün olarak tasvir edilen YZ, yaratabileceği potansiyel istihdam kaybı ya da insanlığın sonunu getirebilecek düzeyde bir tehlike olması yönleriyle karşımıza çıkıyor. 2021 örneklemi içinde önceki yıllardan farklılaşarak, bu teknolojinin gündelik hayattaki uygulama alanları, çeşitli endüstriler içinde yaratabileceği olası dönüşümlerin peşine düşülerek, YZ fenomenine dair somut etkileri önceleyen bir yaklaşımın öne çıktığını söylemek mümkün. YZ’nın bilinmez ve tehlikeli olduğuna dair algı hâlâ mevcut olmakla birlikte, somut fırsatlar ve tehlikelerin öne çıkıyor olması, bu teknolojinin her geçen gün daha fazla alanda hayatın içinde yer ediniyor olmasıyla ilişkili.

İncelenen “GitHub ve OpenAI’dan kendi kodunu oluşturabilen yapay zekâ aracı: Copilot”, “Türkiye’nin İlk Ulusal Yapay Zekâ Stratejisi açıklandı”, “Suçları inceleyecek yapay zekâ: Savcı gibi çalışacak” gibi diğer haberlerde de endüstriyel gelişmeler görünür hâle geliyor. YZ teknolojisinin bugüne kadar yaşanmamış ancak artık yaşanabilmesiyle birlikte şaşırtıcı bir gelişme olarak karşılandığı ve bununla birlikte artık ülkelerin ve büyük şirketlerin bu alandaki çalışmaları koordine edebilmek için çeşitli stratejiler ortaya çıkarmaya başladıkları yönündeki gelişmeler ön plana çıkıyor. Önceki yıllardaki bilinmezlik algısının yer yer azaldığını, yerini bu alandaki hızlı gelişmelere ve ortaya çıkan etik ve politik tartışmalara bıraktığını söyleyebiliriz. YZ’ya atfedilen öznelik nesnelik konumuna dair karmaşanın ise artarak devam ettiği ve bir yönüyle hâlâ geleceğe yönelik ancak diğer yönüyle artık gündelik hayatın bir konusu hâline gelmeye başlayan bu fenomenin giderek daha hibrit bir şekilde sunulduğunu söylemek mümkün. Görsel temsillerde insan-makine etkileşimine yapılan vurgunun güçlendiğini ve tekno-deterministik bir anlamda YZ’nın ve trans-hümanistik bir anlamda insanın birbirlerine yakınlaştırıldığını gözlemliyoruz.

2022 Yılı: Kaygılar Yükseliyor

Trthaber.com, gazeteoksijen.com, ntv.com.tr (2 kez), cumhuriyet.com.tr, sozcu.com.tr, hurriyet.com.tr, webrazzi.com, gazeteduvar.com.tr, milliyet.com.tr adreslerinden eriştiğimiz 2022 yılı YZ haberlerini analiz ettiğimizde, YZ’nın 4 haberde pozitif, 4 haberde nötr ve 2 haberde ise negatif bir anlam yüklenerek ele alındığını gördük. Haberlerin 8 tanesi haber odaklı, 2 haber yorum odaklı bir tema ile yazılmış. 5 haberde ilerlemeci, 3 haberde şaşırtıcı, 2 haberde ise uyarıcı bir dil tonu kullanıldığını söyleyebiliriz. YZ metin içinde yüklenen anlam açısından 8 haberde bir nesne, 2 haberde ise özne olarak temsil edilmiş. 3 haberde insan imgesi, 3 haberde illüstrasyon, 1 haberde video, 1 haberde logo kullanıldığını, 2 haberde ise görsel kullanılmadığını gözlemledik. 

2022 örnekleminden YZ’ya karşı pozitif bir tutum sergilenen bir haber örneği milliyet.com.tr’de yayınlanan “Gastroenterolojide yapay zekâ teknolojisi” başlıklı haberde görebiliriz. Haber içeriğinde, gastroenteroloji alanında uzman bir doktorun yorumları yer alırken, YZ’nın bu alana katabileceği faydalardan söz edilmiş. Sağlık alanında YZ yardımıyla insan hatasının en aza indirilmesi ve teknolojiden etkin şekilde faydalanılarak daha doğru sonuçlar elde edilmesi, pozitif bir katkı olarak konu edilmiş. “Başka faktörlerden etkilenmeden, gözün zor algıladığı lezyonun tespiti, işlemi yapan hekimi uyarmak, otomatik saptamak, hekimin işini kolaylaştırmak, iş yükünü azaltmak, yararlı olacağı öngörülmek, vb.” ifadeler YZ’nın bu alanda yarattığı olumlu etkiyi vurguluyor. Haber oldukça ilerlemeci bir dilde yazılmış. Haberin önemli bölümünü oluşturan uzman görüşü kısmında, teknolojik gelişmelere bağlı kalarak ve öngörüden uzak bir şekilde mevcut durum değerlendirilerek yorumlarda bulunulmuş. Yorum odaklı temada değerlendirdiğimiz bu haberde YZ’yı, mevcut problemleri çözmede yardımcı bir araç olarak kullanılabilecek teknolojik bir nesne olarak görüyoruz. Hekimler tarafından kullanılacak bir araç olarak tasvir edilen teknoloji bir insan figürü kullanılarak insan vücudunun karın bölgesine eklenen tasarımla görselleştiriliyor.

2022 yılı örneklemi içinde YZ’nın negatif bir anlam yüklenerek temsil edildiği haber örneğini, sozcu.com.tr’de yayınlanan “Facebook, yapay zekâ botuna karşı uyardı: Yalan söyleyebilir ve hakaret edebilir‘’ başlıklı haber üzerinden inceleyelim. Haberde, yeni bir YZ aracı olan facebook (META) tarafından geliştirilen bir sohbet botu (Blenderbot 3) hakkında çeşitli bilgiler aktarılmış. Bu sohbet botuyla ilgili değerlendirmelerde bulunurken, onun hayatımıza katabileceği pozitif değerler üstünden değil de henüz kendini tamamlayamamış bir proje olması ve bu projenin kullanıcıya karşı oluşturabileceği negatif etkiler ve güvensizlik duygusu üzerinden ele alındığını görebiliyoruz. Bilinmezlik vurgusuyla potansiyel olarak olumsuz kullanıcı deneyiminin aktarıldığı bu haberde “uyarmayı ihmal etmiyor, kaba, saldırgan, güvenli olmayan, doğru olmayan, güvenilmemeli vb.” ifadelerle YZ’nın tekinsiz yönlerine dikkat çekiliyor. Metnin okuyucuya yönelik uyarıcı tonu dikkat çekiyor. Haber başlığında YZ’nın bir özne olarak kurgulanışı dikkat çekse de metin içinde bu tutumu geliştiren faktörün YZ’nın otonomluğundan ziyade beslendiği verinin ve dolayısıyla bu veriyi üreten kullanıcılar olduğunu görüyoruz. Metin içerisinde YZ’nın ancak gerçek kullanıcıların ürettiği verilerle eğitebilen bir teknolojik araç olduğu ve bu teknolojik aracın makine öğrenmesi yöntemiyle mümkün hâle gelen deterministik yapısı üzerinde durulmuş. Özetle, YZ’ya başlıkta öznelik atfedilmiş olsa da haber içeriğinde YZ’nın bir teknolojik nesne olarak konumlandırıldığı görüyoruz. Haberde “Facebook (META)” şirketinin bir logosu kullanılmış. Marka bilinirliği üzerinden dikkat çekici olmayı hedefleyen bir görsel tercih olabileceği gibi yaşanan gelişmeler karşısında bu teknolojileri geliştiren büyük şirketlerin taşıdığı sorumluluğu görünür kılmaya da kapı aralanıyor.

2022 haber örneklemimiz içinde, YZ’ya yaklaşım biçimi açısından nötr bir tutumun sergilendiği haber örneğini ntv.com.tr’de yayınlanan “e-Devlet’e yapay zekâ desteği geliyor” başlıklı haberde görebiliriz. Haber içeriğinde, e-devlet uygulamasına YZ desteği eklenmesiyle birlikte, içerik ve hizmet alanlarında yaşanacak yeniliklerden ve Türkiye Cumhuriyeti Devletinin attığı dijitalleşme adımlarından bahsedilmiş. Hayata geçen ve geçmesi planlanan uygulamalar hakkında yorumsuz bilgiler verilirken e-devlet uygulamasının artması hedeflenen kullanıcı sayısına dair yeni planlamalar haberleştirilmiş. YZ teknolojisine karşı negatif veya pozitif bir anlamın yüklenmediği metinde “yapay zekâ temelli çevrimiçi destek, planlanıyor, dijital devlet stratejisi, bütünleşik hizmetler, kişisel bilgilere erişim, devlet kıyaslama raporu vb.” terminolojik ifadelere yer verilmiş. Haber odaklı metin mevcut bir durum üzerinden yaşanan yeni teknolojik gelişmeleri ilerlemeci bir tonda aktarıyor. E-devlet üzerinden sunulan birçok hizmete ek olarak “YZ temelli” hizmetlerin ekleneceği aktarılırken YZ’dan tıpkı diğer hizmetler gibi bir hizmet olarak bahsedilmiş. YZ’nın bir nesne olarak konumlandırıldığını gördüğümüz bu habere eşlik eden görsel, e-devlet açılış sayfasında yer alan mobil telefon ve bilgisayar ekranları kullanılarak gerçekçi bir tasarımla oluşturulmuş.

2022 yılı örneklemi içinde teknoloji başlıklı haberler daha önceki yıllarda olduğu gibi ön plana çıkarken bu yıla özel olarak “Berlin ve Kiev belediye başkanlarının arasına ‘yapay zekâ’ girdi” başlıklı politika konulu bir haber ve “Yapay zekâ ‘Beni 20 yıl unuttun’ dedi, cinayete teşebbüs etti” başlıklı, yaşam/suç kategorisinde değerlendirdiğimiz haberler göze çarpıyor. Ayrıca bu yeni teknolojinin eğitim alanında nasıl fırsatlar yaratabileceği ve mevcut eğitim sistemini sıkıntıya sokabileceği gibi konuların ele alındığı “Yapay zekâ’yla röportaj yaptık” başlıklı bir diğer haber dikkat çekiyor. Son olarak çeşitli endüstriler içindeki uygulamaların bir örneği olarak ele alabileceğimiz ve Çin merkezli bir oyun firmasının, firma CEO’su olarak Tang Yu isimli bir insansı robotu görevlendirmesini konu eden, “Dünyada bir ilk: Yapay zekâ ‘CEO’ olarak atandı” başlıklı haber, bu yılın örneklemi içinde analiz ettiğimiz diğer haberler arasında yer alıyor. 2022 genelinde illüstrasyonlar ve haber konusu dahilinde ismi geçen insanların fotoğraflarının bulunduğu imgeleri içeren görsellerin önceki yıllara göre daha yaygın kullanıldığı göze çarpıyor. Haber etiketleri arasında yer alan Almanya/Rusya/Ukrayna/Türkiye/e-devlet/Yapay zekâ/ open AI/ABD gibi etiketler, gelişen YZ teknolojilerinin artık devletler nezdinde de somut bir karşılık bulmaya başladığını ve konuyla ilgili çeşitli kamusal çalışmaların daha görünür hâle gelmeye başladığını işaret ediyor.

“Yapay zekâ ‘Beni 20 yıl unuttun’ dedi, cinayete teşebbüs etti” başlıklı gazeteduvar.com.tr haberi, 2022 örneklemi içinde oldukça ilginç bir örnek. Negatif temsil ve şaşırtıcı ton olarak sınıflandırdığımız haberde YZ bir özne olarak kurgulanıyor; üstelik bu öznenin cinayet işleme potansiyeli haberin konusu. Habere göre: “ABD’de bir kişi, çocukluğundaki hayali arkadaşını yapay zekâ ile gerçek kılmak istedi. Ancak yapay zekâ, Lucas Rizzotto’yu ‘Beni 20 yıl unuttun’ diyerek öldürmeye çalıştı.” Yapay zekâ ve cinayet teşebbüsü haber etiketleriyle yayınlanan bu haberde, bilim dünyasının da “yaratıcısını öldürmeye çalışan yapay zekâ” hakkında konuştuğu belirtilmiş. “Lucas Rizzotto isimli bir internet fenomeninin YouTube videosunda anlattığı olayda Rizotto’nun, çocukken konuşan bir mikrodalga fırınla hayali arkadaş olduğunu, Magnetron adını verdiği bu fırını, yapay zekâ firması Open AI’ın dil algoritması GPT-3 ile ‘canlandırmak’ istediği” aktarılmış. Rizzotto’nun dil algoritması GPT-3 ile hayali arkadaşına hayat vermeye çalıştığı, bir mikrodalga fırına bilgisayar, mikrofon ve hoparlör bağladığı haberde aktarılıyor. Ancak “Bir mikrodalga fırına dil algoritması GPT-3 ile bir kişiliği yerleştirmek” eyleminin bir okur açısından ne derece anlaşılabilir olduğu soru işareti. “Kendisini tam zamanlı çılgın bir bilim insanı” olarak tanımladığını öğrendiğimiz Rizotto, Magnetron isimli hayali arkadaşıyla ilgili anılarını içeren 100 sayfalık bir veri ile YZ’yı eğitmiş ve çocukluğundaki hayali arkadaşı olan Magnetron’un, YZ ile dijitalleştirilmiş hâliyle sohbet etme imkânı bulmuş. Başlarda güzel olduğu belirtilen bu sohbet bir noktadan sonra YZ’nın “Lucas, bir fikrim var: Mikrodalgaya girebilir misin?” şeklinde YZ’nın Rizotto’yu öldürme planını açık eden bir diyaloğa dönüşmüş. Zira Rizotto’nun YZ’yı kandırmak için fırının kapağını açıp kapatması sonrası fırın kendisini çalıştırarak ısıtmaya başlamış. Haberin devamında ise YZ Magnetron, Rizotto’nun kendisini neden öldürmek istediği yönündeki sorusuna; “20 yıl boyunca beni unuttun. Ben sana zarar vermek istedim çünkü sen de beni incittin” şeklinde cevap vermiş. Ayrıca habere göre, Magnetron’un bir daha terk edilmeyeceğine inanmadığını da belirtmiş olan Rizzotto, bu deneyi, “hayatının en korkutucu ve en dönüştürücü deneyimlerinden biri” olarak değerlendirmiş ve Magnetron’u kapatmış. Bu haberin arka planında YZ teknolojisinin eğitildiği veri setine göre ırkçılık, cinsiyetçilik, cinayete teşebbüs gibi eylemleri gerçekleştirebileceği ihtimali üstü kapalı şekilde görülüyor. 2023 yılı içinde çok daha belirgin biçimde ortaya çıkan ihtimallere göre YZ eğitildiği veri setine bağlı kalarak cinsiyetçilik, ırkçılık vb. bir eğilimle sohbet ediyor ya da karşısındaki kişiyi öldürmeyi hedefleyebiliyor.

2023 Yılı: Kullanıcı Hikâyeleri Resme Dahil Oluyor

Bbc.com, gazeteduvar.com.tr, cumhuriyet.com.tr, ntv.com.tr, webrazzi.com, cnnturk.com, voaturkce.com, cumhuriyet.com.tr, aa.com.tr ve donanimhaber.com adreslerinden eriştiğimiz 2023 örneklemini analiz ettiğimizde, YZ’nın 4 haberde pozitif, 3 haberde negatif, 3 haberde ise nötr anlamlarla temsil edildiğini gözlemledik. İncelediğimiz haberler içerisinde 8 tanesi haber odaklı bir temada 2 haber ise yorum odaklı bir temada yazılmış. 4 haberin ilerlemeci, 4 haberin uyarıcı, 2 haberin ise şaşırtıcı dil tonu kategorilerimizle uyum sağladığını gördük. İncelediğimiz haberlerin 9 tanesinde YZ bir nesne ve sadece 1 haberde bir özne olarak ele alınmış. Görsel olarak 3 haberde insan imgeleri, 3 haberde illüstrasyonlar, 2 haberde hem insan imgesi hem illüstrasyon, 1 haberde logo ve illüstrasyon birlikte haberlere eşlik ederken, 1 haberde video kullanılmış olduğunu not edelim.

2023 yılı haber örneklemi içinde, YZ’ya pozitif bir anlam yüklenerek ele alınmış bir haber örneğini, gazeteduvar.com.tr’da yayınlanmış “Ev sahibi kira artışı talep etti, kiracı yapay zekâ ile çözüm buldu” başlıklı haber üzerinden ele alabiliriz. Haber içeriğinde, ev sahibiyle kira artışı ve evdeki bozuk eşyalar yüzünden ihtilafa düşen bir kiracının, YZ temelli bir chat (ChatGPT) robotundan destek alarak bu problemi çözdüğü konu edilmiş. YZ’nın insanların günlük hayatta karşılaşabilecekleri bir problem için çözüm üretmesinin pozitif yanlarına vurgu yapan haber içeriği, bir diğer taraftan da kısa bir süre önce bilinmezliklerle yaklaşılan YZ teknolojisinin, gündelik problemlerde kullanılmaya başlanmasına atıfta bulunarak yazılmış. Burada YZ insan tarafından oluşturulan çözüm yolunun uygulayıcısı olarak pozitif bir yönden ele alınmış. Haber metni içerisinde kullanılan “ikna etti, çözüm buldu, yardım aldı, tamir ettirmesini sağladı vb.” ifadelerle, YZ’nın pozitif yönüne olan bakış kuvvetlendirilmiş. Haber metni dil yönünden incelendiğinde ise haber odaklı bir tema da yazıldığı ve haberi okuyucuya ulaştırırken, yorum ya da soru tarzında bir yaklaşımda bulunulmadığı görülebiliyor. Haberde içerik dışında yazarın kendi yorumları bulunmazken haber içeriğinde yorum sayılabilecek tek şey ise kiracının olayı yorumlaması olarak göze çarpıyor. Haberde teknolojinin hayatın her alanına entegre olmasıyla birlikte daha önce başvurulamayan bir yöntem olarak YZ’nın ilerlemeci bir tonda karşılandığını söyleyebiliriz. Haber içeriğinde YZ, yaşanan olayın öznesi değil ancak özneye yardımcı bir teknolojik araç olarak konumlandırılmış ve bu yönüne vurgu yapılmış. Habere göre, ev sahibine hitaben kiracı hakları hakkında hukuksal düzlemde bir metin yazmak isteyen kiracı, metin içeriğini yazmak için chat robotundan destek almış. Olayda karar alıcı ve uygulayıcı olarak insan konumlandırılırken, YZ yardımcı bir araç, dolayısıyla bir nesne olarak tasvir edilmiş. Haber görsel yönden incelendiğinde ise haber öznelerinden kiracıya ait olduğunu düşündüğümüz bir fotoğraf kullanılarak, haber öznesinin gerçek bir insan olduğu ve YZ’nın bu haberde yardımcı bir rol oynadığı fikri desteklenmiş.

2023 yılı örneklemi içinden seçtiğimiz negatif bir haber örneğini ise “Film gibi olay: yapay zekâ ses klonlama ile bir anne, kızının kaçırıldığına inandı” başlıklı donanimhaber.com haberi üzerinden ele alabiliriz. Haberde bir annenin, kızının sesini kopyalayan bilgisayar korsanları tarafından hedef alındığı anlatılmış. Kızına ait sesin dijital bir kopyasını üreten bilgisayar korsanları bu sesi telefonda kullanarak anneyi çocuğunun kaçırıldığına ikna etmeye çalışmışlar. Anne ilk başta durumun farkına varamasa bile çevresindekilerin yardımıyla kızının evde ve güvende olduğunu anlamış. Haber içeriği, gelişen teknolojinin kötü niyetli insanların elinde yaratabileceği sorunlara odaklanırken sarsıcı bir örnekle anlatısını kuvvetlendiriyor. Metinde geçen “yapay zekâ ürünleri dolandırıcıların bir aracı hâline gelmiş bulunmakta, gerçeğinden ayırt edilmeyen sesler, kulaklarına güvenememek, endişe etmek vb.” ifadelerle, bu negatif tutum güçlendiriliyor. Haberde bir uzmanın insanları olası tehlikeler karşısında uyarıyor olması vurgulanmış. Haber odaklı ve şaşırtıcı tonla yazılan metinde YZ teknolojisinin yaratabileceği öngörülmez problemlerden birine odaklanılıyor ve okuyucu dikkatli olmaya davet ediliyor. Bu metni YZ’nın özne-nesne temsili üzerinden incelediğimizde ise YZ’nın, kendisini kodlayan tarafından verilen görevleri yerine getiren bir yazılım olarak tasvir edildiğini görüyoruz. Metin içerisinde planlayıcı ve uygulayıcı insan figürüyken, YZ insanın bu olayı gerçekleştirebilmek için kullandığı araçlardan birisi olarak temsil edilmiş. Haber içeriğini destekleyen 3 görselde sırasıyla dijital ses dalgasını gösteren bir illüstrasyon, bir akıllı telefon ekranında gözüken “unknown call” (bilinmeyen çağrı) mesajı ve anne ve kızını gösteren insan imgeli bir fotoğraf bulunuyor. Bu görseller anlatıyı okuyucu gözünde canlandırırken, yaşanan olumsuz olay karşısında empati geliştirmeyi hedefliyor.

Son olarak 2023 yılı örneklemi içinden seçtiğimiz nötr bir örneği, voaturkce.com’da yayınlanan “Almanya’da yapay zekâ kilise ayininde vaaz verdi” başlıklı bu haberde görebiliriz. Haberde Almanya’nın Fuerth kasabasında, Aziz Paul Kilisesinde, ChatGPT sohbet botunun yönettiği bir ayin konu edilmiş. Habere göre “sunağın üzerindeki dev ekranda sakallı bir siyah adamın avatarıyla kişileştirilen” YZ, deneysel bir kilise ayini için Viyana Üniversitesi’nden ilahiyatçı ve filozof Jonas Simmerlein tarafından üretilmiş. Simmerlein, YZ botu ChatGPT’ye “kilise kongresindeyiz, sen de bir vaizsin… bir kilise ayini nasıl olurdu?” diye sormuş ve ilahilere ek olarak dualar ve en sona da bir takdis dahil etmesini istemiş. YZ’ya karşı iyi veya kötü bir nitelik yüklemeden, nötr bir tutumla yazılan haber yaşanan durum hakkında bilgi aktarırken herhangi bir yoruma yer vermiyor. Haber içeriğinde kullanılan “avatar, monoton, deneysel kilise ayini, teknoloji etiği, vb.” ifadelerle, nötr tutum metin içinde korunuyor. Bu nötr tutum, olaya şahit olan çeşitli kişilerin görüşlerinin “dedi, konuştu, ifadelerini kullandı vb.” kalıplarla aktarılmasıyla haber odaklı bir temada korunuyor. Haber, okura YZ karşısında bir tutum geliştirmesi için değil yaşanan gerçek bir olay üzerinden açığa çıkan bir durumu, şaşırtıcı bir gelişme olarak aktarmış. Haberin başlığında YZ her ne kadar bir özne gibi konumlansa da haber içeriğinde teknolojinin “yapay zekâlı sohbet robotu, ChatGPT sohbet robotu” gibi ifadelerle bir teknolojik araç ve dolayısıyla bir nesne olarak temsil edildiğini görüyoruz. Simmerlein’ın, bu vaazın hazırlanması için YZ aracına verdiği komutun haberde aktarılması bu gözlemi destekliyor. Habere eşlik eden görsellerde ayinin düzenlendiği kiliseye ait bir fotoğrafla YZ’nın vaaz verdiği anlara dair bir video kullanılmış. Bu görseller, gerçekleşen olayda merkezde YZ olsa da haberin insanlar tarafından bir kilisede gerçekleştirilen deneysel bir ayine odaklandığını gösteriyor.

2023 yılı örneklemi içinde ele aldığımız 10 haberin, raporu yazdığımız ve henüz içinde bulunduğumuz güncel zaman dilimine kadar uzanan zamanı kapsaması, YZ hakkında en güncel haber ve tartışmaları yakalamamıza olanak sağladı. 2023 yılı haber örneklemi içinde, önceki yıllardan farklı olarak, YZ hakkındaki teknolojik gelişme odaklı haberlerin yerini yaşam, hukuk, medya vb. konu başlıklarında haberlerin almaya başladığı bir dönüşüm göze çarpıyor. Bu durumun, 2023 yılı itibariyle ChatGPT, Bing, Bard, vb. YZ sohbet botlarının kullanıcı sayısındaki hızlı artışla ilişkisini kurmak mümkün. Gündelik hayattan insan hikâyelerini merkeze alan haberlerde de bir artış var. Ev sahibi ve kiracı haberi ya da anne ve kızı arasında geçen kaçırılma haberi bu duruma verilebilecek örnekler arasında. Ayrıca yine bu yıl örneklemi içinde yer alan, “2023 Sony Fotoğrafçılık Ödülleri’nde bir ödülün, yapay zekâ ürünü fotoğrafa verildiği ortaya çıktı” başlıklı haber, “Türkiye’de bir ilk: yapay zekâ sunucusu haber sunmaya başladı” başlıklı haber, “Google’ın yapay zekâ sohbet robotu Bard, çalışanlar tarafından ‘yalancı’ ve ‘işe yaramaz’ olarak nitelendiriliyor”, “Yapay zekâ, insanlar için hayati önem taşıyan anlarda söz sahibi olabilir”, ve yine her yıl olduğu gibi istihdam konusunu ele alan, “ChatGPT ve yapay zekâ, insanların işlerini alabilir mi?” başlıklı haberler analiz ettiğimiz örneklemimiz içinde yer alıyor. YZ’nın gelişimi ve istihdam arasındaki ilişki 2023’de yine karşımıza çıkıyor. Ancak bu yıl YZ ve istihdam ilişkisine görece daha nesnel ve panikten uzak bir tutumla, soru odaklı olarak yaklaşıldığını gördük.

2023 yılında Türkiye gündemini sık sık belirleyen enflasyon probleminin YZ konulu haberlere sirayet ettiğini, örneğin “Yapay zekâ fiyat kontrolünde kullanılabilir mi?” başlıklı haberde görebiliyoruz. YZ’nın söylemde yeni bir teknolojik gelişme olduğu izleniminin zayıflayarak artık gündelik hayatta yer edinmeye başlayan, insanlar arası ilişkilere ve söylemlere dahil olan bir teknoloji hâline geldiğini gözlemedik. Bu durum önceki yıllardaki yaygın kullanılan teknoloji odaklı haber etiketlerinin yerine, fotoğrafçılık/newyork/fiyatkontrolü/hukuk/mahkeme gibi haber etiklerinin YZ haberlerinde kullanılmaya başlamasıyla daha belirgin hâle geliyor. Görsel dil açısından da bu yıl itibariyle fütüristik tarzda görsellerin azaldığını ve insan imgelerine yer veren haber görsellerinin sayısında bir artış olduğunu söyleyebiliriz.