|
Getting your Trinity Audio player ready...
|
n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!
Bu haftanın odağında Mastodon ve ActivityPub’a artan ilgiyle birlikte sosyal medyanın geçirdiği dönüşümün nasıl bir yol izlemeye başladığını ve yakında bizi nelerin beklediğini yazdım.
“Ne Okuduk” bölümünde ise Wired’ın yapay zekâ araçlar politikası, YouTube’un öncelik listesi, kadın gazetecilerin maruz kaldığı şiddet ve daha fazlası var.
Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.
Haftaya görüşmek üzere!
—Ahmet Alphan Sabancı
Bu hafta ne okuduk?
Wired’ın Örnek Yapay Zekâ Yaklaşımı
Dijital yayınların ChatGPT ve Midjourney gibi yapay zekâ araçları kullanarak içerik üretmesi veya bunu üretim sürecine dahil etmesi konusundaki tartışmalar hız kesmeden devam ediyor. Özellikle CNET örneğinde gördüğümüz felaketin ardından diğer yayınların nasıl ilerleyeceği önemli bir merak konusu oldu.
Önde gelen teknoloji odaklı yayınlardan Wired, bu konuda birçok yayının örnek alabileceği bir yapay zekâ politikası hazırladı ve bunu okurlarıyla da paylaştı. Politika metni birçok farklı senaryoya dair detaylı açıklamalar yapıyor ama özetle Wired tamamen bu araçların ürettiği hiçbir içeriği yayınlamayacak ama ilham verme veya araştırma amacıyla bunları şeffaf bir şekilde kullanacak.
Politika metninde özellikle dikkat çekmek istediğim bir detay da görseller ve video konusunda katı bir yasak getirmeleri. Bunun gerekçesi olarak da birçok sanatçının özellikle stock görsel sitelerindeki eserleri veya yayınlar için özel ürettikleri işler ile para kazanmasını gösteriyorlar. Dall-E gibi araçlar eğitim verisi olarak kullandıkları eserlerin sanatçılarına hak ettiği ödemeyi yapmanın yolunu bulmadıkça da bu kuralı değiştirmeyeceklerini söylüyorlar.
YouTube’un 2023 Öncelikleri
YouTube’da uzun bir sürenin ardından gerçekleşen CEO değişimiyle birlikte platformun nasıl bir yol izleyeceği en çok merak edilen konulardan birisiydi. YouTube’un yıllar içerisinde yaptığı değişiklikler ile üreticileri sık sık zor durumda bırakmış olması da bunun gergin bir merak olmasına neden oldu.
Yeni CEO Neal Mohan, platformun 2023 planlarını anlattığı blog postunda pozitif ve üreticileri desteklemeye dönük bir tablo çizmiş. YouTuberlar için daha fazla gelir elde etme yolları ve onların taleplerini daha çok dinleme sözü verirken, izleyiciler için platformun en iyi streaming tecrübesini yaratmak istediğini söylemiş.
YouTube’un geleceğine dair yazdıklarında herkesin dikkatini çeken noktalardan birisi de üreticiler için yeni formatların da önünü açmaktan bahsetmesi oldu. Ancak bu bölümde YouTube Shorts hakkında da konuşmasına rağmen, asıl ilgi çeken nokta podcast oldu. YouTube’un podcast dinleme ve yayınlama konusunda daha iyi bir yer hâline gelmek istemesi ciddi bir dönüşümü beraberinde getirebilir. Bunun etkisini en ağır hissedecek platform ise kesinlikle yolunu kaybettiğine emin olduğum Spotify olacaktır.
Kadınlar için Gazetecilik Daha Zor
8 Mart Kadınlar Günü’nü geride bıraktığımız bu haftada, maalesef kadınların gazetecilik alanında —tıpkı hayatın birçok alanında olduğu gibi— nasıl daha fazla tehdit ve zorlukla karşı karşıya kaldığını hatırlatan bir araştırmayı sizlerle paylaşmak istedim.
Women in Journalism ve Reach tarafından gerçekleştirilen araştırma kadın gazetecilerin maruz kaldığı taciz ve şiddetin boyutlarını gözler önüne seriyor. Araştırmaya katılanların dörtte üçü güvenliklerine yönelik tehdit ile karşılaşmış, dörtte biri ise cinsel taciz ve şiddete maruz kalmış. Üçte biri ise kariyerleri içerisinde yüz yüze tehdite maruz kalmışlar.
Bu güvensizlik hâli kaçınılmaz olarak kadınların gazetecilik alanındaki görünürlüklerini ve varlıklarını da etkiliyor. Araştırmaya katılan kadın gazetecilerin yarısı bu yüzden ürettikleri işleri daha az duyurmaya başlamış, beşte biri ise gazeteciliği tamamen bırakmayı düşünüyor.
Bu sorunun daha ciddi bir şekilde ele alınması ve çözülmesi için daha ne bekliyoruz emin değilim. Eğer nereden başlamak gerektiğine emin değilseniz kadınların gazetecilik sektöründe, özellikle de liderlik pozisyonlarında, varlığını artırmak ve onların güvenliğini sağlayacak sistemler kurmak iyi seçenekler.
Bağımsız Yayınlar için Bir Haber Uygulaması
Belirli gazete veya yayınlara abone olmayan birçok insan için sosyal medyanın ardından gelen ana haber kaynağı birçok yayının bir arada bulunduğu haber derleme uygulamaları oluyor. Apple News, Google News gibi dünyaca bilinen isimlerin yanı sıra yeni çıkan Artifact veya ülkemizdeki Bundle gibi yerel odaklı örnekler bunlardan bazıları.
OptOut isimli uygulama bu modele daha farklı bir şekilde yaklaşıyor. OptOut Media Foundation isimli bir vakıf tarafından üretilen uygulama, sadece finansal anlamda bağımsız olan haber kaynaklarını dahil ediyor ve derlemelerin hepsi editörler tarafından gerçekleştiriliyor. Finansal bağımsızlık tanımları içerisinde ticari bir şirketin çatısı altında olmamak, borsada işlem görmemek ve finansal çıkar çatışması yaşamıyor olmak gibi maddeler var. Mesela iklim haberlerine odaklısınız ama bir petrol şirketinden reklam alıyorsanız sizi reddediyorlar.
Yaklaşımları kesinlikle dikkat çekici. Özellikle de habere güven tartışmalarında finansal çıkar çatışmasının başlıca konulardan biri olduğunu da düşünecek olursak, bu tür bir yaklaşımın hitap ettiği bir okur kitlesi de mevcut. Benim en çok merak ettiğim konu ise bu uygulamanın başka ülkelerdeki girişimlere ilham verip vermeyeceği.
Kısa Kısa
🧘 Washington Post daha fazla abone toplamak için başlattığı kampanya ile meditasyon uygulaması Headspace için bir yıllık abonelik hediye ediyor.
🎧 Podcast hosting servisi RSS.com ücretsiz transkript oluşturma hizmetini aktifleştirmiş. Hizmet Türkçeyi de destekliyor.
🇪🇬 Mısır’da dört gazeteci ülkedeki yolsuzluğu haber yapıp “milletvekillerini rahatsız ettikleri” için yargılanıyor.
🤖 Google, yapay zekâ sistemleri Bard’ın Bing gibi arama motoruna doğrudan entegre edilmeyeceğini söyledi.
💷 The Guardian, daha iyi ödeme koşulları sağlanınca Apple News’e dönmeye karar vermiş.
🥸 Proton VPN Deutsche Welle’nin engellendiği ülkelerde erişimi kolaylaştırmak için özel sunucular kurdu.
🎮 Washington Post da oyun üretimi işine girdi.
💼 Eğer LinkedIn dışında alternatif bir profesyonel platform ve iyi tasarlanmış bir CV sitesi arıyorsanız Read.CV yeni bir alternatif. Denemek isterseniz davetiye linki burada.
Haftanın odağı: Fediverse artık sosyal medyada kalıcı
Twitter’ın malum gidişatıyla birlikte en çok ilgi çeken ve giderek kullanıcı sayısını katlayan platformlardan birisi Mastodon —ve genel olarak onunla federasyon hâlindeki diğer platformların oluşturduğu fediverse. Mevcut ivme ile sadece Mastodon’daki toplam kullanıcı sayısı yakında 10 milyon sınırını geçecek ama yakın zamanda yaşanan kimi gelişmeler büyümeyi daha da hızlandıracak gibi görünüyor.
Bu gelişmelerden ilki yeni açılan Mastodon sunucuları. Yayın platformu Medium, bir süredir test ettiği me.dm Mastodon sunucusunu ücretli üyeliği olan tüm kullanıcıları için aktifleştirdi. Eğer Medium hesabınız varsa oradaki hesabınızı da bağlayarak kullanmanız mümkün. Mozilla’nın da geçtiğimiz aylarda duyurduğu Mastodon sunucusu aktif görünüyor fakat henüz resmi bir duyuru yok.
Diğer büyük gelişme ise Meta tarafından geldi. Platformer’ın haberine göre Meta içerisinde P92 olarak bilinen ve Instagram hesaplarına bağlı tamamen metin odaklı sosyal medya platformu projesi hızlı bir şekilde geliştiriliyor. Açıkça Twitter rakibi olarak düşünülen bu platform Mastodon’un temelini oluşturan ActivityPub protokolünü de destekleyecek, yani fediverse içerisinde yer alacak. Platformun ne zaman kullanıma açılacağı ve genel olarak nasıl karşılanacağı belirsiz. Ancak bu haber ile birlikte fediverse üzerinde bir şeyler yapmak isteyenlerin sayısının katlanarak artacağı şimdiden belli oldu.
Alışık olduğumuz sosyal medya platformlarının giderek birbirine benzemeye ve kontrolü elimizden alıp tamamen algoritmalara vermesiyle olsun, gazetecilerden risk altındaki kullanıcılarına kadar kimseyi koruyamamaları (ve hatta korumak istememeleri) olsun durumun iyiye gitmediği ortada. Üstüne bir de sırf dikkat çekmek için her yere yapay zekâ ekleme çabasıyla bu durum daha da kontrolden çıkacak gibi görünüyor.
Yeni alternatiflerin sayısının giderek artmasının ve kullanıcıların buralara kaymaya başlamasının sebebi tam da bunlar. ActivityPub üzerindeki platformların oluşturduğu fediverse, teknik olarak sağladığı potansiyel ve yeni imkanlar ile bu dönüşüm döneminde öncü olacağını da herkese gösterdi.
Elbette bu yeni sosyal medya döneminin nasıl bir internet yaratacağını şu anda kestirmek zor. Ama en azından bu internetin nerede kurulacağı netleşmiş gibi görünüyor.
