|
Getting your Trinity Audio player ready...
|
Son yıllarda seçimlere yönelik anket yapan şirket sayısında ciddi bir artış var. 14 Mayıs 2024 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesinde anket sonucu yayımlayan 36 araştırma şirketi tespit etmiştim. Ancak bunların kaçı gerçek anlamda kamuoyu araştırma şirketidir, kaçı kamuoyu oluşturma şirketidir bilebilmek mümkün değil.
NewsLabTurkey’de 5 Temmuz 2023 tarihinde yayımlanan yazımda, ciddi bir araştırma şirketinin anket sonuçlarını yayımlarken künye bilgilerini de vermesi gerektiğini vurgulamış; ESOMAR (Avrupa Kamuoyu ve Pazarlama Araştırmaları Derneği) ve WAPOR (Dünya Kamuoyu Araştırmaları Derneği) kriterlerine göre açıklanması gereken bilgileri sıralamıştım.
Tekrara düşmek pahasına bu bilgileri kısaca hatırlatayım:
- Araştırmayı yapan şirketin adı,
- Araştırmayı kimin ya da hangi partinin finanse ettiği,
- Saha araştırmasının hangi tarihlerde gerçekleştirildiği,
- Örneklemin büyüklüğü,
- Örneklemin hangi yöntemle belirlendiği,
- Anket sorularının nasıl formüle edildiği,
- Anketin sahada hangi yöntemle uygulandığı,
- Ankete katılım oranı,
- Hata payının “+, -” kaç olduğu,
- Kararsızların nasıl dağıtıldığı.
Görüldüğü gibi, bu sorulara verilecek cevaplar aslında anketlere duyulan güveni artıracak nitelikte.
Künye bilgileri yetersiz
31 Mart 2024 tarihinde yapılan yerel seçimler öncesinde de seçim anketlerini takibe aldım. Bu yazıda sadece İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) ile Ankara Büyükşehir Belediye (ABB) başkanlıkları için yapılan anketlerin analizini yapmaya çalışacağım. İBB seçimlerine yönelik anket yayımlayan 19 şirket tespit ettim. Bunların büyük çoğunluğu 14 Mayıs seçimlerinde de anket yapmışlardı. Bunlardan Metropol, Sonar, Optimar, Areda, Area, Aksoy, Betimar, Tüsiar, Ada, Orc, Alf, Hbs, Özdemir, İvem, Tag, Ser-Ar, Mak, Adamor ve Saros anket uygulama tarihi, örneklem büyüklüğü ve anket yapma yöntemi hakkında bilgiler verirken; bazıları ek olarak hata paylarını da belirtmişlerdi. Gezici ile Method Research Company isimli şirketler ise künye hakkında hiçbir bilgi paylaşmamıştı.
Şirketler bazı bilgileri paylaşmıştı ancak en önemli bilgi yoktu: Bu araştırmaları kimlerin finanse ettiği bilgisi. Ayrıca, örneklemin nasıl belirlendiği ile ankete katılım oranına ilişkin bilgiler de verilmemişti. Örneklemi nasıl belirlediklerini paylaşan şirketler sadece Metropol ve Sonar’dı.
Öte yandan, ALF her ne kadar bütün şehirlerdeki araştırmalarını kendi özkaynaklarıyla yaptığını iddia ettiyse de Politik Yol’dan Altan Sancar, ORC ile birlikte ALF’nin de araştırmalarını İYİ Parti finansmanıyla yaptıklarını ve İYİ Parti adaylarını olması gerekenden daha yüksek oy alır durumda gösterdiklerini anlatan bir haber yayımlamıştı.
Açıklanmayan anketin gerekçesi: Başka illeri de etkiler
GENAR Araştırma şirketi sahibi İhsan Aktaş, seçimlerin ardından 1 Nisan’da katıldığı bir televizyon programında şunları söylemişti: “İstanbul ve Ankara’yı açıklamamıştık. Ben İstanbul’daki farkın 6-7 puan farka doğru gittiğini görünce, bunun bir rüzgâr olarak başka illeri de etkileyeceğine dair bir kanaat serdetmiştim.” İlginç değil mi? Partiler arasında taraf tutmaması gereken bir araştırma şirketi sahibi, yaptıkları araştırmanın sonuçlarını kamuoyundan gizlediklerini itiraf ediyor. Partizan gazetecilik olur da partizan anketçilik olmaz mı?
En başarılı altı şirket: İvem, Ser-Ar, Aksoy, Betimar, Sonar, Metropol
İBB Başkanlığı seçimlerini +-3 hata payı içinde tahmin eden altı şirket var. Sadece Ekrem İmamoğlu ve Murat Kurum’u dikkate alarak yaptığım hesaplamalara göre bu altı şirketin toplam sapma oranları şu şekilde: İvem (3,6), Ser-Ar (3,9), Aksoy (4,2), Betimar (4,4), Sonar (4,6) ve Metropol (5,1).
13 araştırma şirketinin tahminleri başarısız
Toplam sapma oranlarına göre iki adayda yüzde altı puandan daha fazla sapma göstererek başarısız tahmin yapan araştırma şirketleri de şu şekilde sıralanıyor: Method (12,7), Tüsiar (12,3), Areda (12,2), Optimar (11,9), Ada (11,6), ORC (10,4), Kontak (10,2), ALF (9,7), Area (8,7), Saros (8,7), Asal (8,3), HBS (7,8) ve Özdemir (7,4).
Ankara’daki 29 puanlık farkı tahmin eden şirketler var
Yerel seçimlerin en beklenmedik sonucu Ankara’da alındı. Mevcut Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş, rakibi Turgut Altınok’a hezimet yaşattı ve 29 puan farkla seçimi kazandı. Seçimi Mansur Yavaş’ın kazanacağını kamuoyuna açıklanan bütün anketler söylüyordu ama en yakın tahmini iki adayda toplam 1.5 puanlık sapma ile Area şirketi tahmin etti. Bu şirketi Kontak (1,9), Betimar (3,6) ve Ödemir (4,0) şirketleri takip etti. Diğer şirketlerin araştırmaları kazanacak adayı gösterseler de toplam sapma oranları kabul edilebilir sınırların dışında kaldı. Hâliyle bu şirketleri başarısız olarak nitelendirmek gerekiyor.
TÜAD sessizliğini koruyor
Türkiye’de kamuoyu araştırma şirketlerinin çatı örgütü olan TÜAD (Türkiye Araştırmacılar Derneği), yerel seçimler için kampanyaların başladığı tarihlerde bir uyarı yaptı:
“Türkiye Araştırmacılar Derneği (TÜAD) olarak misyonumuz; meslek ilkelerimizle hareket ederek toplumu ve kurumları objektif içgörülerle bilgilendirmek ve manipülasyondan uzak bir ortamda doğru karar alınmasını sağlamaktır. Seçimler yaklaşırken her ülkede olduğu gibi Türkiye’de de siyasi araştırmaların gündemdeki ağırlığı artar. Bu gibi dönemlerde, bir araştırmanın sahip olması gereken asgari şartları ve gereksinimleri karşılamaktan uzak olarak yapılan çalışmalar bilgi kirliliği yaratabilir. Doğru bilgiye ulaşmak, kamuoyunun en temel hak ve özgürlükleri arasında yer almaktadır. Araştırmacıların başlıca odağı, içinde bulunduğumuz seçim ortamında meslek kriterlerine uygun şekilde toplanan verilerle şeffaf ve doğru bilgilendirmeyi sağlamaktır. Ortak amacımızın topluma fayda sağlamak olduğu bir noktada, siyasi, ekonomik ya da toplumsal konuları aynı ahlaki bakış açısıyla değerlendirmek ve bu konular ile ilgili içgörü sunmak vatandaşlık borcumuzdur.”
Bunları söyleyen TÜAD ne kampanya sürecinde ne de seçimlerden sonra araştırmalarla ilgili bir açıklama yaptı. Oysa ki TÜAD’ın anket şirketlerini denetlemesi, izlemesi ve kamuoyunun doğru bilgilenmesi için aktif bir rol alması beklenirdi.
