|
Getting your Trinity Audio player ready...
|
NewsLabTurkey’in 2023 yılı Kuluçka Programına katılan gazeteci Enver Yılmaz, programın ardından Diyarbakır’da Zazakî News projesini hayata geçirdi. Zazakî News, günlük haber içerikleri sunan Zazaca tek haber sitesi olmasıyla öne çıkıyor.
Yayın hayatına başladıkları 5 Nisan 2023’ü, “Kendi medya mecramızı yayında görmem hayatımda yaşadığım en mutlu anlardan biriydi” diyerek anlatıyor Yılmaz. Zazaca’nın UNESCO’nun “tehlike altındaki diller” listesinde olduğunu hatırlatan Yılmaz, “İnsanların binlerce yıldır konuştuğu, geliştirdiği bu kültür ve dil yok olmamalı. İnsanın anadili, ana sütü kadar pak ve helaldir” diyor.
Enver Yılmaz ile Zazakî News’i, yerelde haber yapma koşullarını, kaybolma tehlikesi altında olan Zazaca’yı platformları aracılığıyla yaşatma hedeflerini konuştuk.
Zazakî News’i hayata geçirme sürecini anlatır mısınız biraz? Nasıl bir ihtiyaçtan, hangi amaçlarla yola çıktınız? Nasıl bir yayın politikası izliyorsunuz?
Zazakî News önemli ve gerekli bir ihtiyaçtan yola çıktı. Uzun yıllar Kürtçe yayın yapan medya mecralarında kendi dilimde (Zazakî) çalışmalar yürüttüm. Uzun süredir bazı dijital dönüşümlere tanık oluyorum. Dijital platformlarda içerik üretimi ve tüketimi çok hızlı yayılıyor, ilerliyor. Yeni iletişim araçları hayatımıza dahil oldukça okurların habere erişimleri de farklı mecralara kaydı. Günümüzde insanlar elindeki tek cihazla tüm iletişim, haber ve eğlence ihtiyaçlarını gideriyor.
Bizler de toplumun hızlı erişimine hızlı cevap olmak zorundayız. Yeni nesil habercilik ve haberi duyurma araçları çok farklılaştı. Bunları doğru kullanmak, varlığı tehlike altında olan dilimize de bu araçlarla katkı sunmak istedik bu çalışmayla.
Dijitalde var olmak sizin için nasıl bir öneme sahip, nasıl bir yol haritası belirlediniz?
Zazakî’nin mevcut dijital platformlarda kendini var etmesi, görünür kılması gerekiyor artık. Dijital medyanın çok farklı platformları var. Bu platformlarda anadilimizi etkin bir şekilde kullanmamak, yeteri kadar görünür kılamamak bir eksiklik açıkçası. Kürtçe’nin Zazakî lehçesinde bu dili konuşanlar gün gittikçe azalıyor. Bunu bir nebze de olsa engellemek, bu dilde bu platformda yer almak, bu dili konuşanlara kendi anadilleriyle haber sunmak için bu yola çıktık açıkçası.
Daha önce çalıştığım medya kurumlarında yayınlarımızın ana gövdesi ya Türkçe ya da Kurmancî idi. Zazakî bir köşede “o da olsun” mantığıyla konulmuştu ve kendini var etmeye çalışıyordu. Hâlâ da öyle maalesef. Birkaç Türkçe ve Kurmancî yayın yapan mecra var bölgede. Orada da ara sıra Zazakî’yi görebilirsiniz. Fakat bu mevcut ihtiyaca cevap olmuyordu. Uzun süre arayüzü sadece Zazakî olan bir internet haber sitesi hayalini kurdum. Zazaca’nın dijital medyada daha fazla görünür olması ve bu platformlarda yer alıp gelişmesi için kafa yordum. Tespit ettiğim eksiklerden biri de arayüzü tamamen Zazaca olan bir internet haber sitesinin olmamasıydı. Mevcut medya deneyimim ve dile olan ilgim beni bu konuda bir şeyler yapmaya itti.
Zazakî News NewsLabTurkey’in Kuluçka Programının desteklediği yapımlardan biri. Bize NLTR ile yollarınızın nasıl kesiştiğini ve eğitim sürecini anlatır mısınız biraz?
NewslabTurkey’in 2023 Kuluçka Programına katıldım. Aslında aradığım, bulmaya çalıştığım şey tam da buydu. Kuracağım medya mecrasının her aşamasında profesyonel bir şekilde yanımda olacak bir partner… Dijital medya mecrası kurmak için profesyonel bir desteğin olması gerektiğini düşünüyorum. Zazakî News hayal ettiğim bir çalışma, sadece bir fikirdi. Bunu destekleyen, geliştiren, büyüten, yol gösteren NewsLabTurkey oldu.
Bu çalışmaya 15 yıllık gazetecilik ve dijital medya deneyimlerime dayanarak ve güvenerek başladım. NewsLabTurkey’in yeni nesil medya için medya profesyonellerine verdiği destek, eğitimler, mentorluk, markamızı oluşturma, geliştirme ve büyütmek için dinamizm oldu. Gerisini biz tamamladık. Böyle bir destekçimiz olduğu için kendimizi çok şanslı görüyoruz. Daha önce bir websitesi yönetmedim. Bu projeyle bir dijital medya mecrası oluşturmak, yönetmek ve geliştirmek için tüm teknik ve moral desteklerini sağladı NewsLabTurkey.
Birileri bir yerden kaynak bulup bir internet sitesi kurabilir günümüzde. Fakat fikir, donanım ve işini yönetecek kabiliyet olmazsa o medya mecrası ya başka bir mecranın taklidi olur ya da bir süre sonra üretimi durur. Bizim bir fikrimiz vardı NewsLabTurkey bunu hem destekledi hem de kuruluş ve ilerleme aşamasında yanımızda oldu. Sonuç olarak Zazakî News 5 Nisan 2023’te yayın hayatına başladı. Kendi medya mecramı yayında görmem hayatımda yaşadığım en mutlu anlardan biriydi.
“Bu dilin yaşatılması için tüm imkânlarımızı ve tecrübemizi yansıtmaya çalışıyoruz”
Zazakî News günlük haber içerikleri üreten bir platform. Bu anlamda bir ilk olma özelliği taşıyor. Dijitale taşınmanın nasıl faydaları oldu?
Zazakî News bu dili konuşanlar için “dijital merkez” olma iddiasında. Özellikle Zaza topluluğunu ilgilendiren içerikler üretmeyi hedefliyoruz. Bilindiği üzere Zazaca risk altında olan bir dil ve yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Çok iyi biliyoruz ki bu mecra sayesinde insanlara daha fazla ulaşabilir, dillerinde haber okumalarını sağlayabiliriz. Sadece yazılı haber içerikleriyle sınırlı kalmayacak Zazakî News. Yakın zamanda podcast ve video içerikleriyle de kapasitemizi güçlendirmeyi amaçlıyoruz. Yayın hayatına başlayalı sekiz ay oldu ve ilk günden itibaren çok güzel tepkiler alıyoruz. Sekiz kişilik bir yazar kadromuz var. Kendi adıma, çok doğru ve yerinde bir iş çıkarttığımızı düşünüyorum. Bu dilin yaşatılması için tüm imkânlarımızı ve tecrübemizi yansıtmaya çalışıyoruz. Şu an için birçok şeyi kendi imkânlarımız ve bütçemizle yapmak zorundayız. Zazakî News’in gün geçtikçe gelişeceğine ve yeni dijital medya platformlarını da teşvik edeceğine inanıyoruz. Temel amacımız Zaza toplumuna modern dijital platformlar üzerinden kendi anadillerinde kaliteli ve güncel haberler sunmak.
Kaç kişilik bir ekipsiniz, çalışma düzeniniz nasıl?
Zazakî News şu an için gönüllü destekçileriyle yoluna devam ediyor. Bugüne kadar iyi bir ağ oluşturduğumuzu düşünüyorum. Genel anlamda ben idare ediyorum. Fakat okuyucularımız haber ve videolarla bize destek oluyor.
“Dil, durağan bir şey olmadığı için hayatımıza giren yeni kelimelere karşılık bulunması gerekiyor”
Yayın dilinin Zazaca olması, dile nasıl bir katkı sunuyor?
Zazaca UNESCO’nun “tehlike altındaki diller” listesinde. İnsanların binlerce yıldır konuştuğu, geliştirdiği bu kültür ve dil yok olmamalı. Bu coğrafya, şimdiye kadar birçok dilin yok olduğuna şahit oldu. Bu dilin, kültürün ve seslerin yok olmaması gerekiyor. Zazakî News dil politikası olarak Vate Çalışma Grubu’nun belirlediği yazım kurallarını benimsiyor. Yıllardır bu alanda sözlük ve yazım kuralları çalışması yürüten Vate, Zazacanın standartlaştırılmasına büyük katılar sağladı. Dil, durağan bir şey değil. Hayatımıza yeni kelimeler, terimler girdikçe bunlara karşılık bulunması gerekiyor. Bu nedenle dil çalışmaları çok önemli. Dilin medyada görünür olması, sosyal medya platformlarında yer alması ve dil üzerinden bir etkileşimin olması da bu çalışmalar kadar önemli.
Şu an Zazaca konuşma-okunma oranları nasıl? Yayın politikanızda neler var?
Zazakî News’te özgün içerikler üretmeye çalışıyoruz. Sadece yazılı içeriklerle de sınırlı değiliz. Yeni nesil tüm dijital araçları kullanarak aynı zamanda bir fikir platformu da olmayı hedefliyoruz. Yeni yazarlar aramıza katılıyor, onları herhangi bir şekilde sınırlamıyoruz.
Kültür, sanat, edebiyat içeriklerine yer veriyoruz. Tabii siyasi konular da kadrajımıza giriyor. Diyarbakır’dan yayın yaptığımız için bölgedeki gelişmeleri yakından takip ediyoruz. Zazaları ilgilendiren konuları işlemeye özen gösteriyoruz. Zazaca yapılan her çalışma, Zazaca için atılan her adım Zazakî News’te yayınlanıyor. Bu şekilde Zazaca yapılan çalışmaları da destekliyoruz. Yani biri Zazaca bir çalışma yaptıysa Zazakî News’te aynı gün çalışmasının duyurusunu görebiliyor. Haber içeriklerimiz halkın sorunlarını, yaşadığı mağduriyeti ve hak ihlallerini de içeriyor. Zazakî News haberleri anadillerinde sunan tek platform. Bu hizmetin sürdürülebilirliğini artırmak ve daha geniş bir kitleye ulaştırmak temel amacımız.
“Konuşulan dilin politik bir faaliyet olarak görülmesi yanlış”
Kürtçe yayın yapmanın getirdiği zorluklar var mı?
Bana göre esas sorun veya sorun edilen şey Kürtçe tarafsız yayıncılık. Siyasi otorite Kürtçe yapılan çalışmaları kendine karşı bir faaliyet olarak görüyor maalesef. Halbuki dilin bu kadar politize edilmesi, politik bir faaliyet olarak görülmesi yanlış. Bu dilde yayıncılık yapmak politik bir faaliyet değildir. Tabii ki bölgeden yayın yaptığında bölgenin sorunlarına karşı kayıtsız kalamazsın. Politik alanda tüm olup bitenler kadrajına girmek zorunda. Bazen haberi olduğu gibi yayınlaman bile sorun olabiliyor. Şu an bölgede yaptıkları haberler nedeniyle birçok gazeteci hakkında soruşturma açılmış durumda. Yargılanmaya devam eden, cezaevinde olan gazeteciler var.
Gazetecilerin yaptığı gazetecilik faaliyetleri terörize ediliyor. Bu nedenle gazetecilik, bölgede pek ilgi duyulan bir meslek değil maalesef. Bazı zamanlar kapımız çalındığında “Acaba bir şey mi yaptık, bizi alacaklar mı?” korkusu yaşıyoruz. Malum bir sosyal medya paylaşımından dolayı insanlar gece yarıları evlerinden alınıyor. Fakat bunlar yaşanıyor diye biz anadilimizde yayıncılık yapmaktan, gazetecilik faaliyetleri yürütmekten vazgeçmeyeceğiz. Ne bu dilde yayıncılık yapmak ne de hakikatleri ortaya çıkarmak suç değil. Toplumu bilgilendirmeyi, doğru habere erişimlerini sağlamayı ve gerçekleri duyurmayı kendimize vazife olarak görüyoruz.
Yerelde haber yapmanın zorlukları ve avantajları neler?
15 Temmuz darbe girişimi ve ilan edilen OHAL sonrası Kürt medyası ağır bir darbe aldı. Onlarca kurumun kapısına kilit vuruldu. Bölgemizde Kürtçe (Zazakî, Kurmankî) yayıncılık zor bir iş. OHAL dönemi ve sonrası gazeteciler baskı altında. Zazaca yayıncılık ise daha bir zor.
“Arkamızda bu dili konuşan bir topluluk var sadece”
Gazeteciliğin hızla değiştiği bu dönemde, işbirlikçi gazetecilik mesleğin gelecek trendlerinden biri kabul ediliyor. Nitelikli araştırmalar ve iyi hikâyeler çıkarmak isteyen gazeteciler ve kurumlar işbirliği yapmaktan çekinmiyor. Yerelde durum nasıl, gazeteciler ve kurumlar arasındaki iş birliği/dayanışma hakkında siz neler gözlemlediniz?
Medyayı bir sektör olarak düşündüğümüzde genel anlamda rekabet söz konusu. Yani insanlar bu işle geçimlerini sağlamak zorundalar. Zazakî News alanında tek olduğu için bu tür bir durum yaşamamakta. Fakat yerelde işbirliği yapmanın öneminin farkındayız. Şu da bir gerçek bölgede çalışan gazetecilerin bir çoğu sendikasız ve sigortasız çalışmakta. Yine politik kutuplaşmadan dolayı siyasi partilerin etkisi çok büyük. Gazeteciler ve kurumlar arasında işbirliği/dayanışma çok zayıf maalesef. Burası herkese açık diyoruz. Siyasi görüşünüz ne olursa olsun yeterki dilinize sahip çıkın, bu dilde yapılan faaliyetlere sahip çıkın diyoruz. Tabii bazıları ise Kürtçe yayıncılık diye işten atılma korkusuyla bizimle temas kuramıyor.
İlk kurulduğumuzda bize, “Arkanızda kimler var?” diye mesajlar geldi. Ben de her mesajdan sonra arkama dönüp baktım. Gördüğüm; anadilim ve bu dili konuşan topluluğumdu. Sorulara da bu şekilde cevap verdim.
Biraz daha net olarak ifade etmek gerekirse, biz tüm siyasi görüşlere aynı mesafedeyiz. Bu dili ve dilin geçmişini geleceğini sahiplenen, bu dili kabul edip değer veren, yok olmaması için adım atan her oluşuma yer veriyoruz. Bizim derdimiz belli; anadilimizin yok olmaması ve bunun için tedbirlerin alınması. Bu dili konuşanların kendi dillerine sahip çıkması. Fakat bu dili görmezden gelen, faaliyetlerinde bu dile yer vermeyen her oluşumu da eleştiriyoruz.
Gelir modeliniz nasıl, nasıl bir strateji belirlediniz?
Zazakî News için bir sürdürülebilir gelir modeli oluşturmak amaçlarımız arasında. Hâlihazırda böyle bir gelirimiz yok, işler gönüllülük temelinde ilerliyor. Fakat bir gelir modeli oluşturmak için hedeflerimiz var. Şimdilik teknik altyapımızı güçlendirmeye, haber içeriklerini zenginleştirmeye gayret ediyoruz. Zazakî News’in kapasitesini geliştirerek Zazaca için dijital bir merkez oluşturmayı ve kendi dilinde içerikler sunarak Zazaların kültürel varlığını sürdürmelerini esas alıyoruz.
Öncelikle bir ekip oluşturmak ve fiziki bir yer temin etmek istiyoruz. Bilindiği gibi Kürtçe (Zazakî-Kurmanckî) çalışmalar pek desteklenmiyor. Bunu da doğru bulmuyoruz açıkçası. Hiç desteklenmesek bile bu işi yapmaya devam edeceğiz. Tabii bazı hedefleri gerçekleştirmek için ekonomik bir düzenimizin, sürdürülebilir bir gelir modelimizin olması gerek. Bu modeli oluşturabilmek için çabalarımız olacak. İyi bir kadro oluşturup daha profesyonel bir çalışma yürütmemiz gerektiğinin farkındayız. Bunu yapacak birikimimiz ve tecrübemiz var. Yukarıda da belirttiğim gibi öncelikle bu dili konuşanların bu tür yayınlara sahip çıkması gerekiyor.
Yerel gazeteciliğin karşılaştığı sorunlar konuşulurken ilk olarak sahiplik yapıları, sermaye eksikliği gibi konular konuşulur. Bunun yanı sıra bilgiye/habere ulaşmanın bu kadar hızlı olduğu bir dönemde internet ve sosyal medyanın da habercilik ve gazeteciler üzerinde hız kesen bir etkisi olduğunu da söyleyebiliriz. Siz Zazakî News olarak sosyal medyada haberlerinizi paylaşıyorsunuz. Sosyal medya stratejilerinizi nasıl belirlediniz, oradan gelen tepkiler nasıl?
Çalışmalarımızı internet sitesine bağlı kalarak yapmıyoruz. Sosyal medyada bir bütün olarak var olmak gerekiyor, farkındayız. Yani insanlar neredeyse sizin de orada olmanız gerekiyor. Bir haberi duyurmanın çok farklı yolları var artık. Öte yandan dezenformasyon ve yanlış bilgi konusunda da dikkatli olmak gerekiyor. Gördüğüm tehlikelerden biri de bu. Biz bir haberi teyit etmeden kaynağına bakmadan, sorgulamadan vermiyoruz. İnsanlar bazen hislerini, beklentilerini haberleştirip veriyor. Sosyal medyada da sadece bir haberin başlığına bakıp paylaşımlar yapılıyor. Hatta bir link verilmeden sadece başlık ve spot yazılıyor, o yanlış bilgi günlerce dolaşıyor sosyal medyada. Öncelikle sosyal medya kullanıcıları buna dikkat etmeli.
Sosyal medyada Zazakî News’e ilgi gün geçtikçe artıyor. Biz de aktif kullanmaya gayret ediyoruz. Gönderilerimize yorum yapanlara hızlıca yanıt veriyor, onlara orada olduğumuzu hissettiriyoruz. Okurlarımızda sürekli etkileşim hâlindeyiz, takipçilerimiz bize oradan ulaşabiliyor.
Elde ettiğiniz niceliksel veriler var mı yakaladığınız ivme ile ilgili olarak paylaşabileceğiniz?
Şu an sosyal medyada toplamda 3.500 takipçimiz var. Sitemizi günlük olarak 500-600; ayda ortalama 15 bin kişi ziyaret ediyor. Tabii bu sayıyı artırmak istiyoruz.
Zazakî News’in geleceği hakkında neler düşünüyorsunuz, uzun vadede planlarınız ya da yapmak istedikleriniz neler?
Zazakî News siyasi ve sosyal baskılara karşı Zazaca haber üreterek dili, kültürün korunmasını ve gelecek nesillere aktarılmasını sağlamak için bir çaba içersinde. Kalıcı olmasını ve uzun yıllar yayın yapmasını diliyoruz. Bu da bizim çabamız ve toplumun sahiplenmesiyle gerçekleşebilir ancak. Yolumuz zor ve çetrefilli, farkındayız. Güzel şeyler yapmak, faydalı ve örnek olmak istiyoruz. Sloganımız “Burası sizin eviniz, anadilinizin evi.” İnsanın anadili, ana sütü kadar pak ve helaldir.
Zazakî News’i takip edebileceğiniz ve destek olabileceğiniz sosyal medya hesapları şu şekilde: YouTube, X, Facebook, zazakinews.com.
