n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!
Haftanın odağında yapay zekâ teknolojileri konusunda büyük haber kurumlarının aldığı kararlar üzerinden bu teknolojiler ile medya ve gazetecilik sektörünün nasıl bir ilişki kurması gerektiğinden bahsettim.
“Ne Okuduk” bölümünde ise yeni kurulan 404 Media, podcast yayıncıları için önemli olabilecek güncellemeler, Meta’nın Kanada’da haberleri engellemesinin sonuçları ve daha fazlası var.
Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.
Haftaya görüşmek üzere!
—Ahmet Alphan Sabancı
Bu hafta ne okuduk?
Motherboard 404 Media Olarak Yeniden Doğuyor
Vice’ın iflasıyla birlikte girdiği küçülme süreci birçok üst seviye gazetecisini kaybetmesine sebep olmakla kalmadı, aynı zamanda ofislerini tamamen kapatıp daha ucuz bir yer bulana kadar uzaktan çalışmaya başlamaları gibi ek sorunlara da neden oluyor.
Bu küçülme, son yıllarda en iyi teknoloji gazeteciliğini yapan yayınlardan birisi olan Motherboard’u da ciddi bir şekilde etkilemiş ve ekibin önemli bir kısmı tamamen dağılmıştı. Bir kısmı farklı yayınlarda kendisine iş bulurken, ekibin bir kısmı 404 Media adıyla yeni bir yayın kurdu. Motherboard ile aynı konulara odaklanan ve gelir modelini abonelikler üzerine kuran yayının en önemli özelliği ise şirketin sahibinin çalışanlar olması.
Son yıllarda yeni girişimlerde çalışanların sahibi olduğu veya kooperatif şeklinde kurulan modellerle giderek daha sık karşılaşıyoruz. Başarılı örneklerin sayısı arttıkça küçük ve orta büyüklükteki medya ve gazetecilik kurumlarında bu modelin daha da kabul görmesi kaçınılmaz.
Meta’nın Haber Engellemesi ve Kanada’da Orman Yangınları
Kanada’nın Meta ve Google gibi platformlarından gazetelere ödeme yapmasını isteyen yasasından ve bunun üzerine Meta’nın Facebook ve Instagram gibi platformlarda Kanadalı kullanıcılara haber kurumlarını göstermemeye başlamasından daha önce bahsetmiştim. Benzer yasaların farklı ülkelerdeki versiyonlarında da bu yasa modeli üzerine konuşmuştuk.
Meta’nın bu engelleme kararının ardından Kanada’da başlayan büyük orman yangınları, engellemenin ne kadar ciddi sonuçları olabileceğini gösterdi. Kanada’da Facebook ve Instagram kullanan hiç kimse konuya dair haberlere veya sağlıklı bilgiye ulaşamıyor. Ama bu engelleme teknik olarak haber kurumu sayılmadıkları için yanlış bilgi ve komplo teorisi paylaşan sayfaları ve siteleri kapsamadığı için yerini bunlar doldurmuş durumda. Gerekçesi ne olursa olsun Meta’nın böyle bir kriz zamanında bile istisna tanımaması da bana kalırsa kullanıcılarını hiç önemsemediklerini açık bir şekilde gösteriyor.
Podcast Yayıncılarına Haberler
Geçtiğimiz hafta içerisinde büyük platformlardan art arda podcast yayıncılarını ilgilendiren güncellemeler ve yeni özellikler duyuruldu.
Apple özellikle kendi uygulaması üzerinden abonelik hizmetini geliştirmeye odaklanmış görünüyor. Son güncelleme abonelere dair analitik verileri ve farklı podcast hosting sağlayıcıları üzerinden doğrudan abonelere özel bölüm yükleme özelliklerine dair birçok geliştirme ve iyileştirme içeriyor.
Spotify’ın güncellemeleri ise ağırlıkla platformdaki görünürlüğünüz ile alakalı. Yeni gelen özellikler ile uygulama içerisindeki görünümünüze ve öne çıkardığınız şeylere dair daha fazla kontrol sahibi olacaksınız. Ek olarak analitik verileri konusunda da kimi güncellemeler yapılmış.
Podcast alanının görece yeni aktörlerinden YouTube ise platformunu daha kullanışlı hâle getirmeye çalışıyor. Şu anda test aşamasında olan özellikleri ile YouTube’da podcastlerinizi doğrudan RSS feedini bağlayarak yapabileceksiniz. Ayrıca dinleyiciler de yakında istedikleri bütün podcast feedlerini YouTube Music uygulamasına ekleyip oradan dinleyebilecek.
Günlük Bir E-Bültende Başarının Sırları
Günlük haber e-bültenleri genellikle iki gruba ayrılıyor. İlki sadece gazetenin veya sitenin linklerini derleyip bülteni orada bırakanlar, ikincisi ise her gün özenle yazılan ve daha editoryal bir yaklaşıma sahip olanlar. İkincisi daha fazla emek istiyor ama başarı ihtimali çok daha yüksek.
Kendall Baker, ikinci yolu tercih eden en başarılı örneklerden birisi. Kişisel olarak başlattığı Sports Internet bülteni büyümeye başladıktan sonra 2018 yılında Axios tarafından satın alındı ve Axios Sports olarak yayınlanmaya başlandı. Şimdi ise Baker Yahoo’nun spor masası tarafından transfer edildi ve onlar için bir e-bülten üretmeye başlayacak. Joshua Benton ile gerçekleştirdiği söyleşi Baker’ın hikâyesini ve başarısının arkasındaki çalışmayı güzel bir şekilde anlatıyor.
Kısa Kısa
🐦 Twitter’ın gazetelere yönlendirdiği trafik hızla düşmeye devam ediyor.
📬 News Statesman bütün e-bültenlerini Substack üzerinden yayınlamaya karar verdi.
🇷🇺 Rusya, gazeteci kara listesini genişleterek BBC ve Guardian’dan gazetecileri de ekledi.
📖 Eğer akademik kaynaklara erişmekte zorlanıyorsanız buradaki yöntemleri deneyebilirsiniz.
🇸🇦 Vice’ın Suudi Arabistan ile ilişkilerini bozmamak için yayınlamaktan vazgeçtiği haberi Index on Censorship yayınlamış.
🇩🇪 Berlin’de bir savcı, Rus gazeteci Elena Kostyuchenko’ya ülke içerisinde zehir yoluyla suikast girişimi ihtimaline dair soruşturma başlattı.
Haftanın odağı: Gazeteciler yapay zekâ ile ne yapacak?
2023’ün yapay zekâ hakkında bolca konuşacağımız bir yıl olacağı belliydi. Her ne kadar teknik olarak üzerine konuştuğumuz teknolojilerin hiçbirini yapay zekâ olarak adlandırmak mümkün olmasa da iyi bir pazarlama taktiği ile kavramın tamamen oturmasını sağladılar.
Geçtiğimiz birkaç ayda ilk heyecanı geride bırakmanın da etkisiyle özellikle medya kurumlarının bu teknolojiye yönelik daha net politikalar üretmeye ve kurallar koymaya başladığını görmeye başladık. Associated Press, her ne kadar OpenAI ile içerik paylaşımı anlaşması yapsa da gazetecilerinin haber olarak kullanılacak metinleri ve diğer içerikleri üretiminde bu teknolojileri kullanmasına izin vermeyeceğini açıkladı. Buna ek olarak getirdiği tüm kuralları da sitelerinde yayınladı. Benzer kuralları birçok farklı yayından da görmüştük.
Bir diğer önemli sorun da bu teknolojileri eğitmek için kullanılan verilerin kaynağı. The Atlantic birçok yazarın kitaplarının tamamen izinsiz bir şekilde bu eğitim verilerinin içerisine eklendiğini ortaya çıkardı. New York Times da kullanıcı sözleşmesinde yaptığı değişiklikle bu tür sistemlerin eğitimi için haberlerinin kullanılmasını yasakladı.
Elbette böyle yasaklara ne kadar uyulacağı şüpheli. Ancak biraz daha pozitif bir görüntü çizmek isteyen OpenAI tarafından atılan adım ile bunu bir noktaya kadar sağlamak da mümkün. robots.txt dosyanıza eklediğiniz kısa bir kod ile OpenAI robotunun sitenizden veri toplamasını engelleyebilirsiniz. Gördüğüm kadarıyla kod yayınlandığı gibi birçok haber sitesinde kullanılmaya başlandı.
Şu anda en temel ihtiyaç bu tepkisellik döngüsünden çıkmak. Bu teknolojiler ortaya çıktığından bu yana sürekli olarak “şirketler bir şey yapıyor, geri kalan herkes tepki veriyor” döngüsüne girmiş durumdayız ve diğer yandan ısrarlı bir şekilde yapay zekânın kaçınılmaz olduğuna tekno-determinist bir hikâyeyle herkes ikna edilmeye çalışılıyor. Böyle bir ortamda ne teknolojinin sağlıklı bir şekilde gelişmesi mümkün ne de bunun gazetecilik, medya ya da toplum için faydalı bir şekilde kullanılması.
Biliyorum çoğu insan için yeni bir teknoloji, farklı potansiyeller ve anlatılan büyük senaryolar çok cazip geliyor ve bunlar üzerine kafa yormadan bir şeyler yapmak istiyorsunuz. Bu gayet anlaşılır ve doğal bir tepki. Ama bundan 10 yıl kadar öncesine dönün ve 2010’ların başında sosyal medyayla ilgili anlatılanları hatırlayın. O zamanlar da bu platformlar ile gazetecilik bambaşka bir boyuta taşınacak, her şey harika olacak hikâyeleriyle doluydu her yer.
Peki sonra ne oldu? Bu övgüye boğulan platformların internetteki bilgi akışının büyük bir kısmını yönettiği bir noktaya gelmemizle birlikte, tıpkı her şirketin yapacağı gibi, kendi çıkarlarını ve kazançlarını düşünerek değişiklikler yapmaya başladılar. Bunun bilgiye ve haberlere erişimimizi zorlaştırdığı, toplumsal dinamiklere zarar verdiği ve hatta siyasi krizlere sebep olduğunu görünce herkes fikir değiştirmek istedi ama iş işten geçmişti.
Platformlar ellerine geçen gücü (elbette) bırakmak istemedi ve daha fazlası için çabaladıkça da interneti iyice kullanılması zor bir hâle getirmeye başladılar. Bir şirketin sahibinin değişmesi yüzünden insanların bilgiye ve habere erişimi tüm dünyada etkileniyorsa burada büyük bir hata yapılmış demektir.
İşte tam da bu yüzden ısrarlı bir şekilde bu teknolojileri üreten ve satmaya çalışan şirketlerin anlattığı hikâyeler yerine kendinizi ve yaptığınız işi düşünerek bu teknolojileri nereye koymak gerektiğine karar vermek gerekiyor. Bu teknolojinin faydalı bir etkisi mi olacak yoksa 10 yıl sonra herkesin hakkında pişman olacağı şeyler söylediği ikinci bir sosyal medya örneği mi olacağını bu dönemde nasıl bir yaklaşım izlediğiniz belirleyecek.
Birçok büyük medya kurumunun ve gazetenin aldığı kararlar ve koydukları kurallar bu hikâyeden ders aldıklarını gösteriyor. O yüzden bu örnekleri iyi incelemekte fayda var. Ama eğer siz sosyal medya şirketleriyle yapılan hatanın sonuçlarını canlı canlı yaşarken aynı hatayı farklı bir teknoloji ile tekrar etmek isterseniz o da sizin tercihiniz.
Not: Eğer ekran görüntüsündeki cevabın tamamını okumak istiyorsanız buradaki linkten erişebilirsiniz.
