Alüminyumun aldığı en güzel şekil uçaklardır. Uçaklar, dünyadaki en güvenilir araçlardan biri olarak kabul edilse de bazen düşer ya da aksaklık yaşarlar. Havacılık muhabirlerinin dışındaki gazeteciler genelde düşen uçaklara ilgi gösterirler. Uçakların başına her zaman bir iş gelmediğinden gazeteciler benzer durumlarda uçaklarla ilgili haber yapma konusunda idmansız olabilirler.
Bu rehber ihtiyaç duydukları anda gazetecilere uçakları birbirinden ayırt edebilmelerini sağlayacak bazı ipuçları içeriyor.
Düşenin dostu olmaz
Şu sıralar başı yine dertte olan ABD’li üretici Boeing’e ait iki uçak, 2018 ve 2019’da düştü. İlk uçuşunu 2016’da yapan 737 Max 8 tipi uçakların kısa sürede birbiri ardına yere çakılması ilgi çekici ve önemliydi. Uçaklar, düşmelerine yol açan MCAS sistemindeki sorun giderilene kadar iki yıl yerde kaldı. Global bir sorun hâline gelen konu hakkında elbette binlerce haber içeriği üretildi.
Bu saatten sonra çoğu kişi için her uçak 737 Max 8 oldu. Panikle her uçak ondan sanıldı. Hatta yabancılarda bu durumu özetleyen mizah dolu bir görsel de var. Paylaşıma göre gazeteciler her gördüğü uçağı 737 Max 8, pervaneli olanları da Cessna sanıyor.
2024’te her şey başa döndü. Bu sefer Alaska Havayolları’na ait bir Boeing 737 Max 9, havalandıktan kısa süre sonra kullanımda olmayan acil çıkış kapısı patladı. Büyük bir delikle seyahat eden yolculara şans eseri bir şey olmadı ve uçak güvenle yere indi. Peki Max 9’un 8’den farkı neydi?
Üstelik, yeni yılın ilk günlerinde Japonya’da başka bir uçak kazası da olmuştu. Haneda Havalimanı’nda piste erken çıkan sahil güvenlik ekiplerine ait Bombardier DHC-8 model uçağa inişe geçen ve içinde 380 kişinin bulunduğu bir Airbus A350 çarpmıştı.
Kuşlar uçuyordu ve çok fazla uçak cinsi vardı.
Bana motorunu söyle sana kim olduğunu söyleyeyim
Uçakları ayırt etmek için yapacağınız ilk ve en basit şey sadece gözünüzle bakmak ve dörde kadar saymaktır. Bir uçağın üzerinde kaç motoru var?
Eğer bu soruya dört yanıtı veriyorsanız işin büyük kısmını çözdünüz demektir. Şu an göklerde iki katlı olan ve dört tane motora sahip sadece birkaç uçak var.
Göklerin kraliçesi olarak isimlendirilen Boeing 747, dört motorlu uçakların en ünlülerinden. Uçağın kendine has çizgileri var ve hayranlık uyandıran bu aracı baş kısmından geriye doğru uzanan bir bombeden tanıyabilirsiniz.
Airbus’ın devasa A380’i diğer uçaklardan biri. Bu uçağın en belirgin özelliği ikinci katındaki pencereleri. Artık üretimi dursa da bu uçaktan Emirates Havayolları’nda bol bol görebilirsiniz.
Uçan son dört motorlu uçak ise yine Airbus’ın A340 modeli. Bu uçağı ayırt etmek için kat sayısına bakmak mühim. Dört motorlu olup tek katlı olan bir uçak görürseniz bunun A340 olduğuna dair rahatça bahse girebilirsiniz.
Boeing mi Airbus mı?
Tatile gitmek için bindiğiniz bir uçağın Boeing ya da Airbus olma ihtimali diğerlerinden daha fazla. Çünkü günümüz sivil havacılığı bu iki markanın hakimiyeti altında. Yukarıda sözünü ettiğimiz Boeing ABD’lilerin, çok uluslu bir şirket olan Airbus ise Avrupalıların şirketi. İki motorlu uçakları teşhis etmeye başlamadan önce bu iki modeli birbirinden ayırmak işimizi fazlasıyla kolaylaştıracak.
Üreticiler uçakları uçurmak için aynı fizik yasalarını kullansalar da tasarıma dayalı farklar bizim için önemli ipuçları olacak.
İki modeli ayırmak için burunlara bakmak en garanti yöntemlerden biri. Genelde Boeing model uçakların burunları daha sivri, adeta bir köpekbalığı gibi dururken Airbus’ın uçaklarında burunlar daha yassı. Ancak Airbus 330 ve 340 modellerinin bu duruma istisna oluşturduğunun altını çizmeliyim.
Kokpit camları da ayırt edici özelliklerden. Airbus’ın camları neredeyse kare şeklindeyken Boeing’in asimetrik ve eğimli.
Bunlar göze en fazla çarpanlar ama dahası da var. Uçakların kuyruğunda yer alan ve dikey stabilizatör olarak isimlendirilen parça da iki markanın ayırt edici özelliklerinden. Boeing’in dikey stabilizatörü gövde üzerinde daha fazla yer kaplarken Airbus’ta bu alan daha kısa.
Ayrıca uçakların iç tasarımları da birbirinden farklı. Yolcular çok görmese de Boeing marka uçaklar pilotların önlerinde duran kumanda koluyla, Airbus’ın uçakları ise pilotların sağlarında ve sollarında yer alan joystiklerle hareket ettiriliyor.
İki motorlular
Hâlihazırda en çok kullanılan uçaklar iki motorlular. Ne var ki iki jet motoruna sahip uçakları ayırt etmek dört motorluları ayırt etmekten biraz daha zor. Hem markaları hem de markalar içindeki model farklılıklarını yakalamak için daha fazla bilgiye ve gayrete ihtiyaç var.
Dar gövdelilerden başlayalım. Uçak kullanan herkesin dar gövdeli iki motorlu ve tek koridorlu bu uçakları bildiğine eminim.
Airbus’ın dar gövdeli A220, A320 ve geliştirilen A320neo modelleri karakteristik özelliklere sahip. Biraz önce bahsettiğimiz özelliklerden faydalanarak onları Boeinglerden ayırabilirsiniz. Örneğin bu modellerin hepsi yumuşak ve yuvarlak burunlara sahip. Airbus’ın daha verimli hâle getirdiği A320neoların ise en belirgin özelliği büyük motorları olması.
Boeing’in dar gövdeli uçakları genellikle 737 ailesinin modellerini içerir. Mesela 737, Airbuslardan daha küçüktür. Bu uçakları ayırt etmek için motorlarına bakmak da önemli. Çünkü Boeing’in 737 Max model uçaklarında kullanılan motorların alt kısmı yuvarlak değil daha düzdür. Ayrıca Max serisinin motorlarının arkasındaki tırtıklar hemen fark edilebilir.
Üretimine devam edilmese de dar gövdeli Boeing 757’yi de analım. Bu uçağın en karakteristik özelliği tam sekiz tane iniş takımı olmasıdır. Ona en çok benzeyen rakibi Airbus A321’in arka iniş takımında dört tekerleği bulunuyor.
Geniş gövdeli ve çift motorlu uçaklar işleri biraz daha karıştıracak. Bu noktadan sonra keskin gözler ve profesyonellik ön plana çıkıyor. Ancak gözünüz korkmasın. Yazının son bölümünde dijital araçlardan yardım alarak uçakları daha kolay şekilde nasıl tanıyacağımızı anlatacağım.
Airbus’ın A330, A330neo, ve A350 modelleri çift motorlu ve geniş gövdeli uçaklardır. Mesela A330 kendine özgü kanatçıklara sahip ve alttan bakıldığında göbekli birini andıran bir alt gövdesi var.
Boeing’in geniş gövdelileri denince akla 767, 777 ve 787’ler geliyor. Bu üç modeli kendi arasında ayırmak gerçekten zor ancak daha önce bahsettiğimiz yöntemlerle bunları en azından Airbuslardan ayırabilirsiniz.
Detaylara gelirsek; 767’lerde çift tekerlekli iniş takımı varken 777’lerde üç tekerden oluşan iniş setleri bulunur. Ayrıca 777’ler gövdesi en uzun iki motorlu uçaklar olma özelliğine de sahiptir.
Boeing 787’leri tanımak nispeten daha kolay. Daha önce bahsettiğimiz tırtıklı motorlara sahip bu uçakların dört büyük kokpit camı var.
Kuşkusuz dünyada sadece bu iki markanın uçakları yok ancak bunlar en fazla karşılaştığımız uçakları üreten markalar. Farklı ülkelere ait Embraer, Bombardier, Sukhoi Superjet, Antonov ve daha farklı uçak markaları var. Ayrıca taşımacılıktan ziyade farklı amaçlar için kullanılan pervaneli motorlara sahip iki ya da daha az kişilik uçaklar dünyada faaliyet gösteriyor. Bunlar yazıyı daha da uzatacağı için detaylara girmedim. Ancak daha fazlasını merak ederseniz burası güzel bir kaynak.
Nereden yardım alırım?
Tüm bunlar gözünüzü korkutup, kafa karışıklığı yarattıysa endişe etmeyin. Dijital araçlar yardımıyla merak ettiğiniz uçakların modellerini tespit edebilirsiniz.
Aircraft Recognition Guide isimli internet sitesi bu konuda bir velinimet. Sitede yüzlerce hava aracı var ve kullanımı çok basit.
Uçakları model, motor sayısı, pencere, kanat uzunluğu gibi birçok kriteri kullanarak bulabilirsiniz. Site hâlâ yeni eklenen uçaklarla güncelleniyor. Ayrıca helikopterleri bile bu siteyi kullanarak ayırt etmek mümkün.
Hava araçları, üzerlerinde kimliklerini belli eden bazı işaretler barındırır. Uçaklara dikkatli bakarsanız aslında hiçbir şeyi sizden gizlemediklerini görürsünüz. Sivil uçuşlardan askeri uçuşlara kadar uçakların üzerinde yer alan bu işaretleri takip ederek uçak hakkında birçok bilgiye ulaşmanız mümkün.
Her araç için kuyruk tescil numarası ve Mode S kodu atanmıştır. Bunlar uçaktan uçağa değişmeyen biricik ve özgün değerlerdir. Kuyruk tescil numarası uçağın önünde, arkasında ve altında yazabilir. Bir uçağın modelini öğrenmek için tescil numarası büyük oranda yeterli olur. Örneğin “TC-JHT” kuyruk tescil numaralı uçağın Mode S kodu “4BA914”dir.
Mode S kodunu bulmak için uçağın kuyruk tescil değerini internete yazmanız yeterli olacaktır. Uçakları anlık şekilde takip etmek için onlarca internet sitesi var. Bu iki bilgi sizi istediğiniz uçağa ve uçak detaylarına götürecektir. Şimdi TC-JHT tescilli uçağın modelini öğrenelim. Değeri arama motorlarına yazdığımız zaman bizi Flightradar24’e ulaştıran bir bağlantı yakaladık. Buradan kontrol ettiğimizde uçağın Boeing 737 ailesinden 737-800 modeli olduğunu anlıyoruz.
Yani bu uçak hem Airbus değil hem de “başı belada” olan 737 Max serisinden değil.
Uçaklar hakkında daha detaylı bilgilere ulaşma şansı sunan FlightAware, ADS-B Exchange, The OpenSky Network, AVDelphi, Plane Finder, Flight Stats, Plane Mapper, Flight Board, FlightView, OAG, Planeplotter ve Airfleets gibi birçok internet sitesi mevcut. Yani uçaklar sadece havada değil internette de iz bırakıyor.
Şimdiye kadar anlattıklarım uçakları ayırt etmek için kullanabileceğiniz yöntemlerden bazılarıydı. Farklı yollar, ipuçları ve çıkışlar bulmak kişinin ilgi ve ihtiyaçlarıyla alakalı. Daha fazla merak daha fazla öğrenme sağlayacaktır. Herkese bol şans!
