Avrupa’da Türk diaspora basını, özellikle de Almanya örneğinde oldukça yazılıp çizilmiş konular arasındadır. Ancak Birleşik Krallık, genellikle bu çalışmaların dışında kalmıştır. Çünkü bu ülkeye Türkiye’den göç süreçleri ve buradaki Türkiye kökenli nüfusun niteliği diğer Avrupa ülkelerinden farklıdır. Bu nedenle Türkçe basın da bazı farklılıklar göstermektedir. Londra Olay Gazetesi, ülkenin en eski Türkçe basılı gazetesidir. Gazetenin, Londra’da Türklerin yoğun olarak yaşadığı Hackney bölgesinde bulunan ofisinde iki hafta süreyle haber odası gözlemi yaptım. Olay Gazetesi’ndeki habercilik pratiklerini gözlemleyerek Türkçe konuşan topluluk adına nasıl bir habercilik yapmaya çalıştıklarını anlamaya çalıştım.
Londra Olay Gazetesi, tüm Britanya’da tamamı Türkçe olarak yayınlanan tek basılı gazete. 1989 yılından bu yana farklı şirketlerin sahipliğinde yayınını sürdüren gazete, Türk topluluğa ait en eski gazete olma özelliğine de sahip. Gazetenin Genel Yayın Yönetmeni, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nden İngiltere’ye göç etmiş olan Nesin Fehmi. Fehmi, yaklaşık 50 yıl önce Londra’ya yerleşmiş ve 21 yıldır da Londra Olay Gazetesi’nin genel yayın yönetmenliği görevini yürütüyor.
Londra’da Türkiye’den göç eden topluluk tarafından çıkartılan Londra Gazete ve Avrupa Gazete isimlerinde iki basılı gazete daha yayınlanıyor. Bu basılı gazetelerin yanı sıra Turkish Press, Turks in Britain ve British Yaşam TV gibi çevrimiçi gazete ve haber platformları mevcut. Ayrıca Kürtçe ve Tükçe yayın yapan platformlar da bulunuyor.
Londra Gazete, halk arasında Londra Türk Gazetesi olarak biliniyor. Her perşembe günü haftalık olarak yayınlanan gazete 2001 yılından bu yana Londra’daki Türkçe konuşan topluluğa haber servis ediyor. Gazete İngilizce ve Türkçe iki dilli yayın yapıyor. Avrupa Gazete ise cuma günleri haftalık olarak yayınlanan Londra merkezli Türkçe bir gazete. Ancak Avrupa Gazete, adından da anlaşıldığı gibi yalnızca Londra ya da İngiltere ile sınırlı değil, tüm Avrupa’yı içeren haberler yayınlıyor.
Londra Olay Gazetesi, salı ve cuma günleri olmak üzere haftada iki gün basılıyor ve ücretsiz olarak dağıtılıyor. Londra’nın çeşitli bölgelerinde 200’den fazla dağıtım noktasına ulaşıyor. Birleşik Krallık’ta hiper yerel ve topluluk gazetesi niteliğindeki gazetelerin genellikle ücretsiz dağıtıldığı görülüyor. Bu gazeteler, dijital abonelikler ve reklam gelirleriyle ayakta kalmaya çalışıyor. Tabii Birleşik Krallık’ta yerel basın ve küçük ölçekli işletmeler için hükümet ve yerel yönetimlerin önemli fon destekleri olduğunu hatırlamak gerekiyor.
Olay Gazetesi hem dijital hem de basılı versiyonunda çok sayıda büyük ve küçük seri ilanlara yer veriyor. Bu yönüyle İngiltere ve hatta tüm Birleşik Krallık’ta iş yapan Türk göçmenlerin buluşma noktası olduğu rahatlıkla söylenebilir. Gazetenin her sayısı yaklaşık 3 bin adet basılıyor. Böylece gazete haftalık 6 bin adet basılmış oluyor. Gazetenin her sayısında 400’den fazla seri ilan yer alıyor. Baskı ve reklam sayısı bazı dönemlerde değişiklik gösterse de yıllık ortalamanın bu rakamlar civarında olduğu görülüyor. Örneğin Türk topluluğu yaz aylarını çoğunlukla Türkiye’de geçiriyor. Özellikle restoran, market ve berberlik gibi iş kollarında çalışanlar, İngiltere’de okulların kapanmasıyla birlikte iş yerlerini de kapatarak Türkiye’ye gitmeyi tercih ediyorlar. Bu nedenle özellikle temmuz ve ağustos aylarında gazetenin baskı sayısı azaltılıyor.
Olay Gazetesi’nde geçirdiğim iki hafta içinde diaspora basınının, o ülkede yaşayan topluluklar için ne kadar önemli bir işleve sahip olduğunu gözlemliyorum. Akademik metinlerde yazılıp çizilenlerden daha gerçek biçimde, özellikle dil engeli olan ve başka bir ülkede var olma mücadelesi veren bir grup için kendi dillerinde basılan gazeteler hayati bir anlam taşıyor. Olay Gazetesi, ana akım medyanın haber pratiklerinin dışında bir habercilik anlayışıyla yalnızca topluluk için işlevsel olan haberlere odaklanıyor. Web sayfalarında Londra’da Türklerin yoğun olarak bulundukları bölgeleri içeren Enfield, Hackney, Haringey, Islington ve Güney Londra gibi kategoriler yer alıyor. Bu bölgelerdeki okul yardımları, vergilendirmeler, işyerleri ile ilgili düzenlemeler ve Türklere yönelik sosyal etkinlikler haberleştiriliyor. Vize süreçlerindeki gelişmeler ve Türkiye’ye seyahat konusundaki haberler de en çok ilgi gören haberler arasında.
Bölgesel ve ulusal tüm haberleri görmek ve haber akışını hızla güncellemek gibi öncelikleri yok. Okurun gazeteden beklentisi de en güncel haberi değil, kendisiyle ilgili olabilecek haberleri bulmak. Genel Yayın Yönetmeni Nesin Fehmi de gazetelerini bir haber mecrasından çok, “Türkçe konuşan topluluğun buluştuğu bir platform” olarak tanımlıyor.
Seri ilanların haber değeri
Gazeteye okurun ilgisini çeken asıl unsurun haber akışından çok, seri ilanlar olduğunu söylemek yanlış olmaz. Gazetenin temel gelir kaynağını da bu ilanlar oluşturuyor. İngiltere’deki Türk işçiler ve küçük işletme sahipleri için haber değeri taşıyan şey, ilan ve reklamlar. Tıpkı gazetelerin ilk ortaya çıkışındaki ticari dinamikler gibi Londra’daki diaspora basınını ayakta tutan şey de ticari reklamların taşıdığı haber değeri. Gazete, yalnızca Londra bölgesinden değil, Birleşik Krallık’ın diğer bölgelerinden de reklamlar alıyor. Şehir dışından alınan reklamlarda, basılı gazete reklamverenin adresine posta yoluyla iletiliyor.
Nesin Fehmi ilanların okurları için önemini şöyle anlatıyor: “Bir ülkeye (ya da başka bir şehre) gittiğinizde öncelikle iş bulmaya çalışırsınız. Burada hayatınızı idame ettirmenin ve hatta ülkede kalabilmenin yolu, bir iş sahibi olmaktır. İşle birlikte barınma ihtiyacınızı karşılamak zorundasınız. Türkler burada yoğunluklu olarak restoran, market ve taşımacılık gibi sektörlerde iş yapmaktadır. Türklerin restoran sektöründeki işlerinin büyük bölümü konaklama imkânı da sunar. İş ilanlarına bakarken konaklama ihtiyacınızı gidermeye çalışırsınız. Eğer bir işyeriniz varsa, sektörünüzde faaliyet gösteren işletmelerin neler yaptığını görmek istersiniz. Bu ihtiyaçları karşıladıktan sonra sosyalleşmek istersiniz. Bizim ilanlarımız hem okurun temel ihtiyaçlarına yanıt veriyor, hem de topluluğu birbirinden haberdar ediyor.”
İş ilanlarının taşıdığı önemde Ankara Anlaşması ile kısa süre önce oturum almış kişilerin, yaptıkları faaliyetlerin bir kanıtı olarak medyaya reklam verme zorunluluğunda olmalarının da payı var. İşletmelerinin yıllık faaliyet raporlarında belli miktarda reklam harcaması gösteriliyor ve bu reklamların verileceği en uygun mecra olarak da Olay Gazetesi görülüyor. Gazete, haber içeriklerini büyük ölçüde yarı-zamanlı ve serbest çalışan muhabirlerin içerik desteğiyle oluştururken reklam departmanında iki tam zamanlı eleman çalışıyor. Özellikle gazetenin basılmasından bir gün önce seri ilan ve reklamlar için yoğun bir telefon trafiği yaşanıyor.
Olay Gazetesi Reklam Müdürü Guliz Baykent, gazetenin Covid-19 Pandemisi’ne kadar okurların yalnızca ilan vermek için değil, bizzat ziyaret ederek iş ve bazı bürokratik konularda tavsiye almak için geldikleri bir yer olduğunu söylüyor. Olay Gazetesi’ni de sadece haber ileten bir kurum olarak değil, Türkiye’den göç etmiş olan insanlara destek olmaya çalışan bir yer olarak görüyor. Baykent “Bizi doktor tavsiyesi almak için bile arayanlar olur. Çünkü internetten arayıp, aradığını bulmakta zorlanan çok insan var. Eğer daha önce böyle bir ilanımız olmuşsa arayan kişiyi yönlendirmeye çalışırız. İnsanlar bazen ilanlara bakmak yerine doğrudan bize ulaşmayı tercih eder. Elimizden geldiğince yardımcı olmaya çalışırız. Gazetemizin Türk topluluğu içinde önemli bir yeri vardır. Olay Gazetesi’nde çalışıyorum dediğinizde saygı görürsünüz,” diyor.
Olay Gazetesi özellikle orta yaş ve üzerindeki göçmenleri buluşturan bir platform olma özelliği taşıyor. Buna karşılık genç kuşağın basılı gazete ve Türkçe haber takip etme alışkanlığının olduğunu söylemek zor. Bu nedenle diaspora basının giderek iki dilli yayınlara ve dijital platformlarda daha etkin olabilecek uygulamalara yönelmesi kaçınılmaz gibi görünüyor.
Prof. Dr. Emel Baştürk, Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü Öğretim Üyesidir. Şu anda TÜBİTAK 2219 Araştırma Bursu kapsamında Cardiff University, School of Journalism Media and Culture’da konuk araştırmacı olarak çalışmaktadır.
