Medya sektöründe, başta sınıflar olmak üzere farklılıklar ile ilgili çözülmesi gereken pek çok mesele olduğu sır değil. Gazetecilik okulları, pek çok ülkede, halkın ulaşamayacağı kadar pahalı, bu okulların masrafı ABD’de on binlerce dolar tutuyor, Birleşik Krallık’ta ise (BK) gazetecilerin yalnızca yüzde 10’u işçi sınıfından geliyor.
Bunların da ötesinde, medya ile ilişkili iş imkânlarının pek çoğu büyük ve pahalı şehirlerde toplanmış. Giderek azalan bir istihdam oranı ve düşük maaş beklentisiyle, ailesinden maddi olarak destek almayan pek çok kişi hayatını idame ettirebilmek için başka bir işte daha çalışmak zorunda kalıyor; özellikle de tecrübe kazanmak için haber odalarında ücretsiz ya da piyasanın çok altında bir ücretle çalışırken.
Yıllarca hizmet sektöründe çalışmış olan Londra merkezli serbest çalışan Michele Theil “Pek çok kişi üniversitedeyken günde 12-14 saat çalışıyor veya (gazetecilik) kariyerlerinin başında olanlar, gün içinde staj yapıyor, gece de barda çalışıyor” diye anlatıyor.
Medyada çalışmak genelde bu açıdan ele alınmıyor. Belki de California merkezli muhabir ve serbest yazar Elsa Cavazos’un dediği gibi medya dışı bir sektörde çalışmak “alakasız” göründüğü için: “Benim de aralarında olduğum bazı gazeteciler, gazetecilik dışındaki iş tecrübelerimizi, hayallerimizdeki meslek olmadığı için gözardı ediyor olabiliriz.” Cavazos, daha önce çeşitli mağazalarda çalışmış ve gazetecilik dışında işler yapmış olmaktan memnun, ancak bu deneyimlerden pek de bahsetmiyor çünkü bunların gelecekte yapmak istedikleriyle pek az alakası var.
İngiltere merkezli serbest gazeteci Adam England şunu vurguluyor: “Medya sektörü çok üst-orta sınıf bir karaktere büründü. Öyle ki en tepedekiler aynı özel okullardan ve üniversitelerden mezun olmuş kişilerden oluşmaya başladı. Aynı yoldan gitmek işin standardı oldu ve bana öyle geliyor ki, bu durum medya dışı işlerde çalışmış kişilerin deneyimleri hakkında konuşmasını daha da zorlaştırıyor.”
Oysa medya dışı sektörlerde edinilen deneyimler bize pek çok şey katabilir. Freelance kariyerine başlamadan önce sekiz yıl boyunca ortaokul öğretmenliği yapmış olan Jenna Farmer, halihazırda ebeveyn olmak ve sağlık üzerine yazılar yazıyor. Mesleki arka planı eğitim alanındaki yazılarını şekillendirmesine yardımcı olmuş; gazetecilik formasyonu olmamasına rağmen bugün kendisi annelikle ilgili mumernity.co.uk adlı dergiyi çıkarıyor ve yazıları The Independent, Mother and Baby, Happiful ve The Telegraph gibi yayınlarda yer buluyor. Söylediğine göre, “Gazeteciliğe giden tek bir yol yok, ve illa staj yapmanız da gerekmiyor!”
Cavazos, England, Farmer ve Theil. Hepsi de geçmişte medya dışı sektörlerde çalışmış. Deneyimleri sayesinde, insanlarla daha rahat iletişim kurabilmiş, bakış açılarını geliştirebilmiş, daha iyi empati yapabilmiş ve hikâyelerini daha doğrudan ve erişilebilir biçimde ifade edebilmişler.
Deneyimleri, gazeteciliğin kendilerine göre olup olmadığını anlamaları noktasında dahi yardımı olmuş. Onlara bu işlerden nasıl kazanımlar elde ettiklerini sordum ve bazı ipuçlarını toparladım.
Mülakat becerilerini güçlendirmek
Müşteri ile muhatap olunan her iş; insanlarla konuşmayı, olası stresli durumların üstesinden gelmeyi ve iletişim kurmayı içerir. Bu yolda kazanılan deneyimler size mülakatlarda, hatta sizi hiç tanımayan birine haber yapma isteğiyle mesaj ya da e-posta gönderdiğiniz sırada yardımcı olur.
“Gazetecilik için en önemli becerilerden biri de içeriden bilgi alabileceğiniz sorular sorabilmek, kaynakların söylediklerinden hikâyeyi kurabilmek ve karşı tarafın içini açıp konuşabileceği güveni verebilmektir,” diyor Theil. “İnsanlar kabalaştığında ve sizinle konuşmak istemediğinde onlarla nasıl başa çıkacağınızı bilmek de gazetecilikte önemli bir beceridir çünkü mesleğinizde böyle insanlarla da karşılaşacaksınız.”
Esneklik kazanmak
İş başvurusunun reddedilmesi gazetecilikte sık yaşanan bir şey. Müşteri hizmetlerinde, satışta ya da hizmet sektöründe zor insanlarla başa çıkmak bu gibi durumlarda derisi kalın olmanızı sağlayabilir.
“İçecekleri yanlış hazırlandığı için ya da gelmesi uzun sürdüğü için sinirlenen ve size bağıran birine tahammül etmek, başvurunuz reddedildiğinde ya da gazeteciliğe istediğiniz kadar hızlı giremediğinizde ihtiyaç duyacağınız esnekliği kazanmanıza yardımcı olur. Çünkü böyle şeylerin sizi üzmesine izin verirseniz işinizi yapamaz hale gelirsiniz.”
Farklı gerçeklikleri tecrübe etmek
Medya sektörü halktan kopuk kişilerle doluymuş gibi görünebilir ama İngiltere’nin ilk elden bildiği gibi, pek çok gazeteci işine bayılmıyor ve asgari ücret ya da bunun bir tık üstündeki maaşlardan memnun değil. “Ajans işleri kovalamak, sabah okul saatinden önce uyanmak ve gazeteleri insanlara ulaştırmak pek çok kişinin yaptığı ya da yapmış olduğu şeyler; sektördekiler bazen bunun pek çok kişi için çok da kolay bir şey olmadığı gerçeğini unutuyor.”
Theil’in deneyimleri, onun başlıklarını ve ele aldığı meseleleri etkilemiş: “Bence farklı işlerde çalışmış olduğum için ben çok yönlü bir gazeteciyim.”
Haberi cazip ve erişilebilir kılmak
Daha önce öğretmenlik yaptığı için karışık konuları basit yöntemlerle öğrencilerine açıklamaya alıştığını söyleyen Farmer, “Bu, fen derslerinde olduğu gibi sağlık ya da beslenme üzerine yazarken de çok işime yarıyor,” diye konuşuyor ve bunun onu daha fazla düşünmeye sevk ettiğini ifade ediyor: “Öğretmenlik kendinize sürekli olarak ‘Nasıl daha iyi iletişim kurabilirim? Bunu daha net bir şekilde nasıl öğretebilirim?’ diye sormanızı gerektirir. Bu da (gazetecilikte) işinize yarıyor.”
Theil bir dizi farklı iş deneyiminin, farklı çevre ve toplulukları anlamayı ve daha doğru, net haber yapmayı kolaylaştırdığını ekliyor: “Empati kurmanıza ve daha iyi yazmanıza yardım ediyor çünkü üniversitede bilimsel makale yazar gibi zor sözcükler seçmeye çalışmıyorsunuz.”
Fırsatları asla geri çevirmemek
Cavazoz’un satış tecrübesi ve geçmişte bir yılbaşı ağacının dekore edilmesine şahitlik etmesi, kişiler arası iletişim becerilerini geliştirmesine, önüne çıkan fırsatları değerlendirmekten korkmamasına ve kendisine verilen görevi asla geri çevirmemesine yardım etmiş:
“Bu becerilerin bana gazetecilikte, bana atanan bir haberi asla reddetmemem anlamında katkısı olduğuna inanıyorum. Fotoğraf çekme konusunda çok iyi değilim, ama gerektiğinde bunu yapmaktan asla geri durmam.”
İlk olarak ijnet’te yayınlanan bu yazıyı Defne Sarıöz çevirdi.
