n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!
Bu haftanın odağında konumuz TikTok etkisiyle giderek yaygınlaşan sosyal medyanın alışveriş merkezine dönüşmesi trendi. Bunun tam olarak nasıl bir şey olduğunu ve potansiyel sonuçlarını anlatmaya çalıştım.
“Ne Okuduk” bölümünde ise internet gazeteciliği, Industry Dive’ın başarısı, özür dileyen köşe yazarları ve daha fazlası var.
Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.
Haftaya görüşmek üzere!
—Ahmet Alphan Sabancı
Bu hafta ne okuduk?
İnterneti Yazan Gazeteciler
İnternetin giderek hayatımızda daha aktif bir yer tutmasının sonuçlarından birisi de giderek sosyal ve kültürel gelişmelerin de internetin farklı köşelerinde yaşanıyor olması. Bazen bir platformda ortaya çıkan trend veya yeni bir akım, kısa sürede ana akım kültürü etkileyebiliyor ve çoğu insan için kafa karıştırıcı durumlara sebep olabiliyor.
Bu gelişmelerin bir sonucu olarak internet gazeteciliği diyebileceğimiz yeni bir tür ortaya çıktı. Bu türde üreten gazeteciler genellikle zamanlarının büyük bir kısmını internetin derin köşelerinde geçiriyor ve edindikleri bilgi birikimi ile yeni gelişmeler ve trendleri daha anlaşılır kılmaya çalışıyor.
Columbia Journalism Review, geçtiğimiz hafta içerisinde türün önde gelen beş ismiyle bir röportaj gerçekleştirdi. Bu yeni gazetecilik türünü anlamak istiyorsanız mutlaka okuyun derim. Eğer bu gazeteciler ne üretiyor diye merak ediyorsanız da favorilerimden birisi olan Ryan Broderick’in Garbage Day bülteni ile başlayabilirsiniz.
Facebook’a Ara Veren Gazete
Sosyal medya platformları, özellikle de Facebook, gazetecilerin ve gazetelerin gözünde olmazsa olmaz kabul ediliyor. Maruz kaldıkları taciz ve saldırılar, bitmek bilmeyen sorunlar ve platformların bu konudaki umursamazlığı bile bu bakışı değiştiremedi. Bu tek taraflı mecburiyet hissi de aradaki dinamikleri dönüştürmeyi zorlaştırıyor.
Ancak bu duruma karşı farklı tepkiler veren gazeteler de var. İtalya’daki yerel gazete Giornale di Brescia, pandeminin ilk dönemlerinde maruz kaldıkları saldırgan yorumlar ve etkileşimlerin sonucu olarak Facebook hesaplarını kullanmamaya karar verdi. Bu süreçte de hem başka platformlar hem de internet dışı yollar ile okurları ile iletişim kurmaya devam ettiler.
Bu mesafenin en büyük faydası Facebook ile olan ilişkilerini gözden geçirme şansı bulmaları oldu. Böyle bir karar alıp uygulayabilmeleri, platform ile aralarındaki ilişkideki güç dengesini geri getirdi. Bu dönemde benzer tepkiler yüzünden Facebook’un yorum moderasyonu kurallarını değiştirmesi ve ayrılmalarının ardından gazete ile görüşmeleri de denge hissini geri getiren faktörler arasında. Bütün bunların ardından gazete sosyal medya konusunda tecrübeli birisini işe alarak yeni bir politika geliştirdi ve Facebook’a daha sağlıklı bir şekilde döndü.
Industry Dive’ın Başarısının Sırları
Yayıncılık ve medya dünyasına dair bakış açımız çoğu zaman daha ana akım ve büyük alanlar ile sınırlı kalabiliyor. Bu da sektörün farklı köşelerindeki farklı modelleri ve başarılı işleri gözden kaçırmamıza neden olabiliyor.
Endüstri ve iş dünyası yayıncılığı bu alanlardan birisi. Fakat 10 yıllık bir iş dünyası medya şirketi olan Industry Dive‘ın yayıncılık şirketi Information tarafından 525 milyon dolara satın alınacağı haberi, gözlerin bu alana dönmesine neden oldu.
23 farklı endüstri alanında toplam 26 yayını olan Industry Dive, hem iş dünyası yayıncılığının hem de genel olarak niş yayıncılığın nasıl büyüyebileceğine dair iyi bir örnek. Basit bir yaklaşımla açık bir hedefe sahip olmaları başarılarının arkasındaki önemli faktörlerden birisi. Bu yaklaşımlarını koruyarak büyümeye devam etmeleri de 10 yıl gibi kısa bir sürede bu noktaya gelmelerini sağladı. Daha niş alanlara odaklanan yayınların hepsinin Industry Dive’ın başarısından kendileri için çıkaracakları dersler olduğundan şüphem yok.
Hatasını Kabul Eden Köşe Yazarları
Gazeteler için köşe ve fikir yazarları önemli bir yere sahip. Ancak bu yazarların hataları ve önyargıları, gazeteyi de kötü bir şekilde etkiliyor. Fakat çoğu köşe yazarı için hatalı olduklarını kabul etmek maalesef kolay bir iş değil.
New York Times bu durumu değiştirmek ya da en azından yazarların hatalarını kabul etmelerini kolaylaştırmak için özel bir seri hazırladı. Seride Times’ın sekiz kadrolu ve ünlü köşe yazarı, hatalı oldukları bir konu seçmiş ve hatalarını kabul eden bir yazı yayınlamış. Özellikle New York Times’ın köşe yazıları yüzünden en sık başı ağrıyan gazetelerden biri olduğunu düşünürsek, neden böyle bir dosya hazırladıklarını daha iyi anlayabiliriz.
Köşe yazarları hatalarını kabul edip düzeltmeyi öğrenmedikçe bunun okura verdiği zarar giderek artıyor. Ayrıca böyle herkese açık işler okurun haber ile fikir yazıları arasındaki ayrımı zihninde netleştirmesine de yardımcı olacaktır. O yüzden böyle çabaların daha da yayıldığını görmek isterim.
Kısa Kısa
🔏 Geçmişte New York Times’ın güvenlik uzmanlığını da yapmış olan Runa Sandvik, yeni şirketi Granitt ile gazeteciler ve diğer risk grubundaki kişi ve kurumlara güvenlik hizmeti verecek.
💷 Guardian, 2008 yılından bu yana ilk defa nakit fazlası bildirecek kadar çok kazanıyor.
🪨 Extinction Rebellion, iklim krizi kaynaklı sıcak hava dalgası ile mücadele eden İngiltere’de durumu küçümseyen haberleri protesto etmek için News UK binasının camlarını kırdı.
📖 “Language, Please”, güncel konulara dair haber yazarken yardıma ihtiyacı olanlar için hazırlanan yeni bir stil rehberi.
🛑 Newsguard, Fox News için puanlamasını değiştirdi ve “temel gazetecilik standartlarına uymayı başaramıyor” uyarısı ekledi.
🇫🇷 “Fransız Murdoch” olarak anılan milyarder Vincent Bollore, Fransa’da sağcı bir medya devi kurmayı planlıyor.
🍪 Tarayıcı eklentisi Consent-O-Matic, GDPR çerez bildirimlerini sizin yerinize yöneterek çerezler ile takip edilmediğinize emin olmanızı sağlıyor.
Haftanın odağı: Alışveriş merkezine dönüşen sosyal medya
Sosyal medya platformlarında belirli dönemler içerisinde bazı trendlerin hakim olduğunu görebiliyoruz. Bunun en iyi bilinen örnekleri Snapchat’in hikâye modu ve Clubhouse sonrası gelişen sesli sohbet odaları formatıydı. Ancak bazı trendler basit bir formattan daha fazla şey ifade edebiliyor.
Son dönemde bu etkiyi yaratan platform ise TikTok oldu. TikTok’un popülerleşmesi ile birlikte öncekilere benzer bir trendin başladığını gördük. Instagram Reels, YouTube Shorts gibi yeni formatlar ile diğer büyük video platformları sahneye girdi. Ancak TikTok kendine özgü özellikleri ile bir adım ileride olmayı başardı. Birleşik Krallık’ta en hızlı büyüyen haber kaynaklarından birisi haline gelmesinin sebebi de bu farkı.
Ancak TikTok etkisi giderek daha derin bir seviyeye doğru ilerliyor. Bunun en açık örneklerini Meta çatısı altındaki platformlarda görüyoruz. Instagram tüm videoları Reels formatına dönüştürüyor ve algoritmasını daha da ön plana çıkarıyor. Facebook ise uygulamasının ana akışını TikTok benzeri bir formata dönüştürüyor ve geri kalan tüm postları ayrı bir akışa taşıyarak arka plana atıyor. Bu dönüşümün devamı da gelecek gibi görünüyor.
TikTok’un giderek diğer sosyal medya platformları üzerindeki etkisini artırıyor olmasını da bu yüzden basit bir trend olarak görmemek gerekiyor. Çünkü TikTok aslında yeni bir içerik formatının da ötesinde, yeni bir sosyal medya anlayışını getiriyor. Bu anlayışın odağında ise eğlence ve alışveriş var.
Her ne kadar popülerleştikçe insanların bilgi, haber ve yorum paylaşımları artıyor olsa da TikTok’un sosyal medya anlayışı tamamen eğlence odaklı. Bu tür “güvenli içerikler” platformun hem reklam verenlere daha cazip görünmesini sağlıyor hem de insanların daha uzun süre platformda kalmasını sağlıyor. Bunun üzerine platform üzerinden alışveriş yapabilmenin de mümkün olmasını eklediğimizde ise ortaya aslında aşırı eğlenceli bir alışveriş merkezi çıkıyor.
Bu da aslında bir süredir ivme kazanmaya çalışan bir trend. Facebook Marketplace, Instagram profillerinden satış yapabilmek, Twitter’da Spaces bileti satmak ve bahşiş almak gibi seçenekler bunun ön adımlarıydı. Ancak TikTok sayesinde bu trend büyük bir güç kazandı. Bunun sebebi ise aslında Çin’de sosyal medyanın uzunca bir süredir bu şekilde işliyor olması. Çin’deki sosyal medya platformları için “great shopping mall” (büyük alışveriş merkezi) tanımının kullanılmasının sebebi tam olarak bu.
Bu trendin giderek güçleneceğini öngörmek çok zor değil. Meta çatısı altındaki tüm platformlar da buraya odaklandı. Elon Musk, Twitter’ı WeChat gibi her şeyin olduğu bir süper uygulamaya dönüştürmek istediğini söyledi. Snap CEO’su Evan Spiegel de ona destek verdi ve Snapchat için benzer planları olduğunu söyledi. Yani büyük platformların hepsi bu dönüşüme odaklanmış durumda.
İnternetin geleceği olarak adlandırılan kimi teknolojilerin de özünde benzer bir ticarileştirme yaklaşımını benimsediğini hesaba katacak olursak, internetin cüzdanımızla gezdiğimiz bir yere dönüşme ihtimali var. Bu her ne kadar tehlikeli görünmese de platformların giderek daha güvenli sularda yüzmek istemesi ve bilgi paylaşımı, haber ve güncel konular gibi başlıklarla arasına daha fazla mesafe koymak istemesi anlamına gelebilir.
İnsanların giderek interneti bu platformlara denk olarak gördüğü bir dönemde böyle bir değişimin çok ağır sonuçları olacaktır. O yüzden bu platformlara bağımlılığı azaltmak ve insanların internetin sosyal medyadan daha fazlası olduğunu unutmadığına emin olmamız gerekiyor. Yoksa alışveriş merkezinden kapı dışarı edilen herkesin görünmez olduğu bir internet bizi bekliyor.
