“Bu podcastte seks, cinsellik, cinsel sağlık, cinsel şiddet, toplumsal cinsiyet ve hazza dair kavram ve konuları seks pozitif bir yaklaşımla inceleyeceğiz.” Bu sözler kısa süre önce yayın hayatına başlayan Mental Klitoris‘in yapımcısı ve sunucusu Hazal Sipahi’ye ait.
Sipahi, Bahçeşehir Üniversitesi Gazetecilik Bölümü mezunu. Lisans eğitimi sırasında yurt içi ve yurt dışında katıldığı programların etkisi ve hocalarının da mentorlüğüyle hak odaklı habercilik yapmaya başlamış. Veganizmle tanıştığı dönemin kendisinde büyük bir değişim başlattığını söyleyen Sipahi, “Carol J. Adams’ın, Etin Cinsel Politikası isimli kitabını henüz okumadan, çevirmenlerinden Güray Tezcan ile yapılan söyleşiyi okudum. Veganizmle feminizmin paralel ilerlediğini fark ettim. Daha önce hiç böyle düşünmemiştim. Kitapta kadın ve hayvan bedeni üzerinde kurulan tahakkümün benzerliği anlatılıyordu. Artık ya bunu yutup hayatıma devam etmek ya da buna dair bir şey yapmak zorundaydım,” diyor.
Farkına vardıklarını yok saymak yerine adım atmayı tercih eden Sipahi, “Cinsellik, cinsel sağlık, haz ve onay gibi kavramlar konusunda araştırıyor ve öğreniyordum. Türkçeye çevrilmiş kavramlar olsa da çevrilmeyen ya da tam karşılamayan sözcükler vardı. Bu kavramları Türkçe isimlendirmek önemliydi; çünkü kavramların neyi ifade ettiğini bilmeliyiz. Seks pozitif yaklaşımla kapsayıcı bir dil kullanan, onay kültürünü öne çıkaran ve konuklarla beraber kavramların tartışılacağı bir proje fikrim vardı,” diyor.
Bu esnada NewsLabTurkey Akademi’nin geçen ekim ayında 22 mezun, serbest çalışan ya da kariyerinin başındaki gazetecinin yeteneklerini artırarak, haber endüstrisinin gelecekteki liderleri olmalarını amaçladığı program çağrısına başvuruyor ve projesi kabul ediliyor. Podcast projesi ile aynı zamanda NLTR Podcast Akademiye de katılıyor.
Projesi kabul edildiğinde programının henüz ismi olmadığını söyleyen Sipahi ile Mental Klitoris’in ortaya çıkışını, toplum ve medyadaki cinsellik algısını konuştuk.
Programına neden Mental Klitoris ismini verdin?
Mental klitoris, bir şeylerin ya da birilerinin sadece göz zevkime değil, zihnime, düşüncelerime, fikirlerime ya da aklıma da hitap etmesi gerektiğini söylerken kullandığım esprili bir söz öbeğiydi. Podcaste isim düşünürken seks, cinsellik, cinsel sağlık, cinsel şiddet, toplumsal cinsiyet ve hazza dair doğru bilinenleri, konuşulmayanları ya da az konuşulanları sorgulamak ve bunu da seks pozitif, haz, sağlık, kapsayıcı ve eşitlik odaklı bir yaklaşımla yapmak istediğimden mental klitorisimizin okşanacağını düşündüm. Podcastin sunmak istedikleriyle, ismin akılda kalıcılığı ve dikkat çekiciliği bir araya gelince Mental Klitoris isminin tam yerinde olduğunu düşündüm.
Programın formatını podcast olarak belirlemendeki etken neydi?
Aslında ilk olarak radyo programı yapmayı planlıyordum. Fakat radyo yayınında konuşmak istediğim konuları sansürlemek gerekecekti. Sansürleyince de kavramları konuşmanın bir anlamı olmayacaktı. Penise penis, vulvaya vulva diyemediğim bir program yapmak istediklerimi karşılamayacaktı. Podcast ile sansür mekanizmasını devre dışı bırakabiliyorsunuz. Ayrıca podcastin üretme ve dinleme kolaylığı, çoklu tasklara izin veriyor olması, yaratma bütçesinin diğer formatlara göre daha makul olması gibi avantajları var. Konuşmak istediğim konuların sohbet havasında geçmesi ve dinleyicilere rahat hissettirecek olması da benim için önemliydi.
Programı yapma amaçlarından birisi de cinselliği çevreleyen utanç kültürü. Programın hakkında nasıl yorumlar alıyorsun?
Projeden fikir ve üretim aşamasında kimseye pek bahsetmedim. Bu sebeple köstek olan olmadı. Yayınlamaya başladıktan sonra ise genel olarak cesur bir iş yaptığıma dair yorumlar aldım. Bazı tanıdıklarım ismimi kullanmamı sakıncalı buldu ama ben kendimi ortaya attığımı düşünmüyorum. Programın sıfırıncı bölümünü aile WhatsApp grubunda paylaşmıştım ve büyük dayım, “Modernliği rezillikle karıştırıyorsunuz” diyerek gruptan çıktı. Programı dinlemeden sadece isminden dolayı böyle bir tepki verdi. Keşke dinleseydi. İşte tam da bu yüzden programı yapıyorum.
Medyada cinsellikle ilgili haberlerin yer alış biçimini nasıl değerlendiriyorsun?
Cinsellikle ilgili haberler çoğunlukla cinsel şiddetle ilgili oluyor. Söz konusu haberlerde duyarlı bir dil kullanılmıyor. Cinsel Şiddetle Mücadele Derneği’nin kavram sözlüğü doğru kelimelerle haber yazabilmek için oldukça faydalı. Bianet’in toplumsal cinsiyet odaklı habercilik el kitabından da gazeteciler mutlaka faydalanmalı. Örneğin, cümlenin ögesi olarak fail kullanılmalı, tecavüzcüsü gibi aitlik belirten ifadeler kullanılmamalı. Hayatta kalanın beyanı nasılsa ve nasıl adlandırılmak isteniyorsa öyle adlandırılmalı. Kapsayıcı ve duyarlı bir dil olmalı. Haberci bildiğini düşünmemeli mutlaka dikkatli ve duyarlı olmalı. Kavramlar ve karşıladıkları anlamlar değişiyor, gelişiyor, yerini daha kapsayıcı bir kavrama bırakabiliyor. Yeniliklere açık ve öğrenmeye hevesli olmalıyız.
Kapsayıcılıktan uzak bir şekilde cinsel sağlık haberleri kendine medyada yer buluyor. Bu haberler genelde ikili cinsiyet sisteminden yola çıkan magazinsel haberler.
Son zamanlarda televizyon programlarında rıza ve onay, çocuk yaşta evliliklerle birlikte tartışılıyor bu konu hakkında ne düşünüyorsun?
Kadınlarla alakalı rıza ve onayda kadınların dahil edilmemesi dışlayıcı bir tutum. İstanbul Sözleşmesi’ni dahi bir sürü erkeğin tartıştığını görüyoruz. Söz konusu programlar, kapsayıcı ve eşitlikçi değil. Çocuklarla alakalı kısımdaysa rıza ve onay ile evliliğin çok ayrı yerlerde olduğunu düşünüyorum. Evlilik için tabii ki 18 yaş sınırı gerekli. Bu yaşı düşürmek farklı istismarlara sebep olabilir. Fakat 18 yaşının altında cinsellik yaşayan her çocuğun rızası yoktur demek de yanlış.
Medyanın mağdur suçlayıcı tutumunun hedefinde neden sürekli kadınlar var?
Medya, toplumsal cinsiyet algısıyla paralel ilerliyor. Hayatta kalan ya da kalamayan kadınlar tüm değerleriyle yargılanıyor. Failin eylemini sorgulamak yerine oklar cinsel şiddete maruz bırakılan kişiye yöneliyor. Hayatta kalanın beyanı aynen yansıtılmalı, iddia edildiği gibi ifadelerden uzak durulmalı. Medyanın algı yönetimi yapabilecek gücü var bu sebeple dili kurgularken bu ifadelere dikkat etmesi önemli.
Annen ve kuzeninle birlikte yaptığın orgazm uçurumu adlı bir program var. Ailede ve okulda cinsellik eğitimiyle ilgili neler düşünüyorsun?
Verilen eğitim farklı cinsel yönelimden çocukları da kapsamalı ki hiçbir çocuk kendisini dışlanmış hissetmesin. Temsil meselesi çok önemli. Bir programdan dental dam (oral bariyer) konusunu konuşmuştuk. Cinsellik eğitiminde dental dam anlatılan queer çocuklar, öğretmenlerine temsil edildikleri için teşekkür etmişler. Zaten kullanılmıyor diye dışlamamalı, aksine olabileceğinde dahil etmeyi amaçlamalı. Cinsellik eğitimi genellikle regl, sperm ve üreme odaklı. Bunlara ek olarak çocukların haz ve onay gibi kavramları öğrenmesi de önemli. Keşke ailemden öğrenseymişim ya da okulda öğretilseymiş. Bunları öğrenmek için baya tırmalamam gerekti.
