n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!
Bu haftanın odağında gazeteciler ve işi topluma hitap eden yazılar yazmak olan herkes için dilin ve yazım stilinin neden önemli olduğundan bahsettim. Dil ve stil konusunu önümüzdeki odaklarda tekrar ele almayı düşünüyorum. Eğer önerileriniz olursa bana yazabilirsiniz.
“Ne Okuduk” bölümünde ise bir haber sitesinin hackerlar tarafından kullanılması, New York’taki bir gazete bayii, Fransa’nın yanlış bilgi itirafı ve daha fazlası var.
Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.
Haftaya görüşmek üzere!
—Ahmet Alphan Sabancı
Bu hafta ne okuduk?
İlginç Bir Hack Hikâyesi
Gazetecilerin ve haber kurumlarının hackerlar ve kötü niyetli aktörler tarafından saldırıya uğraması maalesef normalleşen sorunlardan birisi. Ancak siber güvenlik şirketi ESET’in araştırmacıları tarafından yayınlanan yeni bir rapor, çok ilginç bir örneği görmemizi sağladı.
ESET’in raporuna göre Mart 2020 ve Ağustos 2021 arasında yaklaşık 20 web siteyi hedef alan bu saldırının hedefi siteler veya onların yöneticileri değildi. “Watering hole” adı verilen (su yalağı veya bar diye çevirebiliriz) bu saldırının amacı o siteleri ziyaret eden kişileri hedef almaktı. Hacklenen sitelerin çoğu Orta Doğu ülkelerinden ve en büyüklerinden birisi de Birleşik Krallık merkezli haber sitesi Middle East Eye. Saldırıyla ilgili ilginç bir detay daha var. Saldırganlar bütün ziyaretçileri değil, bu siteye gelen spesifik kişileri hedef almış.
Oldukça gizemli ve giderek adını daha çok duymaya başladığımız Candiru isimli şirketin casus yazılımını kullanan saldırganların amacı tam olarak bilinmiyor. Ancak bu olay haber kurumlarının ve gazetecilerin güvenlik konusunda plan yaparken sadece kendilerini değil, okurlarını da düşünmesi gerektiğini bir kez daha hatırlamamızı sağladı. Bu yüzden eğer okurlarınıza karşı bir saldırının aracı olmak istemiyorsanız, dijital alanlarınızın güvenliği konusunda da özen göstermelisiniz.
Bir Gazete Bayii Ne Kadar Önemli Olabilir?
Genellikle basılı yayınlardan, gazete ve dergilerden bahsederken konu satışlar, gelir imkânları ve benzer teknik detaylar arasında sıkışıp kalabiliyor. Ancak basılı yayınların fiziksel mekânlar ve hayatın akışıyla olan ilişkisi onları ayrı kılan en önemli etkenlerden birisi.
Bunu düşünmeme sebep olan gelişme ise New York Times’da Casa Magazines hakkında yayınlanan yazı. 1990’lardan bu yana New York’ta bulunan ve artık Instagram fenomenine dönüşmüş olan ikili Mohammed Ahmed ve Syed Khalid Wasim tarafından yönetilen gazete bayii gerçek anlamda bir efsane. Yazı boyunca anlattıkları hikâyeler ve verdikleri örnekler de basılı bir gazete ve derginin basit bir yayın formatı olmanın ötesinde duygusal bir ilişki yaratmayı nasıl başardığını anlamamıza yardımcı oluyor.
Eğer Casa Magazines’in neden NYT’de bahsedilmeye değer bir yer olduğunu merak ediyorsanız bunun cevabını Kate Dwyer, Times Insider köşesine yazdığı yazıda vermiş. Yazıdan buna dair bir örnek aktaracak olursam, burası hakkında haber yapacağı duyulunca Oscar ödüllü oyuncu Julianne Moore kendisini arayıp haber için görüş vermek istemiş.
Substack’te 1 Milyon Abone
Her ne kadar aktör sayısı ve çeşitliliği artsa da e-bültenler ve abonelik dediğimiz zaman akla ilk gelen isim Substack. Bu alandaki ivmeyi başlatan platform hafta içerisinde önemli bir seviyeyi de geride bıraktı.
Hafta içerisinde yayınladıkları blog postu ile Substack üzerinden yayınlanan bültenlerin ücretli abone sayısının toplamda 1 milyonu aştığını duyurdular. Yani bütün bültenlerin milyonlarca normal abonelerinin yanında 1 milyon da ücret ödeyen abonesi var. Her ne kadar bu rakam önemli olsa da genele vurduğumuzda bu rakam bülten özelinde abonelerin yüzde 5’i ile 10’u arası bir orana denk geliyor.
Bu verinin önemi aslında okur davranışlarındaki değişime dair söyledikleri. Artık internette gazetecilere ve yaratıcı insanlara yaptıkları işin karşılığında bir ücret ödemek normalleşiyor ve insanlar bunun önemini daha iyi anlıyor. Bu da artık abonelik konusunda insanları para ödemeye ikna etme aşamasını geride bırakıp sizin işinizin de bunu hak ettiğini kanıtlama aşamasına geldiğini gösteriyor.
Alakalı: E-bülten yazmaya başlamak ve üretmek kendi içerisinde birçok zorluk ve yenilik içerse de bir noktada yayını sonlandırmak veya dönüşümden geçirmek gerektiğinde ne yapacağınızı bilmek zor olabiliyor. Zaman geçtikçe de bu sorunla yüzleşmek zorunda kalan yazarların sayısı artıyor.
Fransa’nın Yanlış Bilgi İtirafı
Devletlerin çok farklı sebeplerle yanlış bilgiyi uluslararası ve ulusal konularda bir silaha dönüştürdüğünü artık bilmeyen kalmadı. Ancak devletler bu konuda ya sessiz kalmayı ya da inkâr etmeyi tercih ediyor. Çoğu zaman da sadece kendilerine karşı kullanılıyormuş gibi yasalar çıkartmaya çalışıyorlar.
Ancak Fransa bu konuda ilginç bir hamle yaptı ve açık bir şekilde ordunun yanlış bilgiyi stratejik bir silah olarak kullandığını itiraf etti. Aralık 2020’de Graphika tarafından yayınlanan raporu da doğrulayan bu itiraf, aynı zamanda Fransa’nın bu konuda kendisini haklı çıkarma çabasını da içeriyor. Konuyla ilgili açıklamasında Fransa Savunma Bakanı Florence Parly “Akıllıca kullanıldığında ‘bilgi silahı’ savaşmadan kazanmanızı sağlar” dedi.
Bu durum devletler ve yanlış bilgi sorunu tartışmasının yeni bir boyuta taşınması anlamına gelebilir. Eğer devletler artık yanlış bilgi kullanımını sorunlu ve inkâr edilecek bir şey olarak görmek yerine makul bir şey olarak göstermeye başlarsa, kısa sürede bu sorun küresel seviyede kontrolden çıkabilir. Böyle bir sürece girilmesi de gazeteciler ve doğrulama ekipleri üzerinde bambaşka bir yük ve baskının doğması demek.
Kısa Kısa
🐦 Pew Research tarafından yapılan araştırmaya göre, ABD’deki Twitter kullanıcılarının yüzde 25’i paylaşılan tweetlerin yüzde 97’sinden sorumlu. Geriye kalan çoğunluk sadece okumak için sitede.
💼 Harvard Business Review bir imkânsızı başararak LinkedIn’i etkili bir şekilde kullanmanın yolunu buldu.
🎙 Washington Post’un lideri Sally Buzbee’nin Kara Swisher’ın sorularını cevapladığı The Sway bölümü kesinlikle dinlemeye değer.
🇨🇳 Çin ve ABD gazeteciler üzerindeki baskıyı hafifletme konusunda anlaştı. Ama Hong Kong, The Economist muhabiri Sue-lin Wong’a vize vermeyi reddetti.
📈 Halka arzı yaklaşan BuzzFeed, reklam gelirlerindeki yüzde 45’lik artışla birlikte ekonomik durumunu daha da güçlendiriyor.
🤖 OpenAI, metin odaklı yapay zekâ sistemi GPT-3’ün API erişimini sınırlı sayıdaki ülke için aktifleştirdi. Listede Türkiye de yer alıyor.
🇸🇩 Al Jazeera’nin Sudan’ın başkenti Hartum büro şefi El Musalmi El Kabbashi, darbe yönetimi tarafından tutuklandı.
Haftanın odağı: Herkes için yazmanın zorlukları
Gazetecilik için dilin kullanımı ve ona hakim olabilmek belki de en önemli fakat en sık göz ardı edilen konulardan birisi. Gazeteciliğin hangi kısmında üretiyor olursanız olun, dili kullanma konusunda sorun yaşıyorsanız ortaya çıkan haberin veya yazının da değeri anında düşecektir.
Bunun örneklerini birçok yerde görmek mümkün. Dilin esnekliği bahanesiyle yapılan kötü kelime şakalarıyla(!) dolu başlıklar, okunması neredeyse imkânsız köşe yazıları, aşırı kullanılmaktan eskiyen kalıplar… Bütün bunlar haberlerin ve gazeteciliğin kendisini ayağından vurmasına denk sorunlar. Bir de bunun üstüne gazetecilikte oturmuş bir stilin öneminin, kurumlar tarafından yeterince kavranamamış olması da sorunun etkisini artırıyor.
Dili iyi kullanabilmenin önemi gazetecilik için birden çok sebebe dayanıyor. Dile hâkim ve kendisini ifade etmek için onu iyi şekilde kullanabilen bir gazeteci elindeki bilgiyi ve haberi de çok daha iyi bir şekilde aktarabilecektir. Dilin kötü kullanımı ise bu bilgilerin metin içinde boğulmasına neden olacaktır.
Dil ve gazetecilik ilişkisinin diğer boyutu ise kamuya açık bir üretim süreci olmasından geliyor. Gazeteciler herkese hitap eden ve ulaşmayı amaçlayan bir iş üretir. Bu yüzden de dilin olabildiğince temiz ve iyi kullanılması gerekir. Yalnız bunu aşırı basitleştirme ve didaktik olma ile karıştırmamak gerekiyor.
Klasik yazım tarzı adı verilen stil bunun en iyi örneği. Bu yüzden topluma hitap eden türdeki her türlü yazıda bu stil tercih edilir. Söylenmek isteneni olabildiğince açık bir dille ifade etmeyi amaçlayan bu stili öğrenmenin faydası, işi yazmak olan herkese dokunacaktır. Klasik haber yazım tarzının yanına eklendiğinde ise gazetecilerin dil kullanımını güçlendirmek için iyi bir araç olacaktır.
Genel olarak gazetecilerin ve topluma hitap eden yazarların dil ile ilişkilerini sürekli canlı tutması ve kendisini geliştirmek ve iyileştirmek için çabalaması şart. Elbette bunun için yapılması gerekenlerin başında daha fazla ve farklı türlerde eserler okumak geliyor. Yazdıklarınıza eleştirel bir şekilde bakabilmek ve eleştiriye açık olmak da çok önemli. Ayrıca öğrenilmiş ve güvende hissettiren kalıpların dışına çıkmayı ve farklı tarzlarda yazmak için kendinizi zorlamayı da deneyebilirsiniz. Bu tarz pratikler kendi işlerinize de daha farklı bir gözle bakmanızı sağlayacaktır.
Elbette dil ve gazetecilik ilişkisi buraya sığmayacak kadar uzun bir mesele. Ancak bunu daha sık konuşmamız ve kendimizi geliştirmek için neler yapabileceğimizi daha sık düşünmemiz lazım. Çünkü herkes için yazmak —ister gazetecilikte, ister başka bir türde— özenli olmayı gerektiren bir iş. Bunu hakkıyla yapmak için de daima gelişmeye ve öğrenmeye açık olmak gerekiyor.
