Kendi işinizi kurdunuz veya kurma amacıyla araştırma aşamasındasınız. İşletmenizi kurarken ve kurduktan sonra işletme içi faktörler kadar işletme dışı faktörler de sizi olumlu veya olumsuz etkileyecek. İş kuran çoğu kişi, işletmenin yakın çevresi olan tüketicileri ve rakipleri görürken; uzakta kalan politik ve yasal çevreler çoğunlukla gözden kaçıyor. Oysa yalnız Türkiye’de değil tüm dünyada hükümetler istedikleri şekilde gelişmesi için ekonomiyi yönlendiriyor. Sopalar manşete çekilirken ekonomi sayfalarına sıkışan, oysa işinizin geleceğini belirleyecek çok önemli havuçlar var: KOSGEB destekleri, TÜBİTAK destekleri, vergi ve sigorta teşvikleri, dönem dönem gündeme gelen KGF, sektörünüze göre ilgili bakanlıkların sundukları özel teşvikler… Tüm bunlar sivil toplumun da amaçları doğrultusunda ve gücü nispetinde sunduğu desteklerle zenginleşiyor.
Menüden iş fikrinize uygun olanı seçebilir veya menüye bakarak iş fikrinizi gözden geçirebilirsiniz; bazen menü de yol gösterici olabilir. Zira insanları kendi işini kurmaya yöneltmek, ülke veya hükümet ayırt etmeksizin, son yıllarda tüm dünyada trend. Hükümetler bunu küçük işletmelerin kurulmasını sağlayacak fonlar aktararak ve ayakta kalmasını sağlayacak teşvikler vererek yapıyor. Öncelikli beklenti, işsizliği düşürmek. Bir kişinin iş arayacağına iş kurması hükümetler nezdinde iki yönden faydalı. Bir kişiye daha iş bulmak zorunda değiller; zarardan kâr. Devlet, her işletmenin görünmeyen ortağı; direkt kâr. Kurulan yeni işletme sayısının artışı hükümetlerin çözmesi gereken problemleri azalttığı için bugün tüm dünyada üniversitelere girişimcilik dersleri giriyor, okulunu bitirenlere devlet destekleri sunuluyor.
Genç girişimciler için vergi ve sigorta teşvikleri
İş sahibi olması istenilen ilk kesim gençler. 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 20. maddesi bünyesinde 10.02.2016 tarihinden itibaren ticari, zirai veya mesleki faaliyetleri nedeniyle adına ilk defa gelir vergisi atanan genç girişimcilerin 3 vergilendirme dönemi boyunca kazançlarının 75.000 TL’lik bölümü, gelir vergisinden muaf tutuluyor. 18-29 yaş arası gençlerin şahıs şirketi veya adi ortaklık kurması, desteği almak için aranan şartlar.
Genç girişimciler için sağlanan bir diğer teşvik ise, sigorta prim teşviki. Sigorta primleri, yolun henüz başındaki bir genç girişimci için en sevimsiz kalem. Zira ayın ilk gününe borçla başlıyorsunuz, üstelik asgari ücret zamlandıkça borcunuz da kontrolünüz dışında büyüyor; yetmiyor gibi gider de gösteremiyorsunuz. Hastaneye de pek yolunuz düşmüyorsa, sevimsiz kelimesi dahi eksik kalıyor. Yukarıdaki kapsamda faydalanan genç girişimciler, 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 4/1-b maddesi ile prime esas kazanç alt sınır üzerinden Hazine tarafından ödeniyor. Bunun için bağlı olduğunuz vergi dairesinden “Genç Girişimcilerde Kazanç İstisnası” belgesini alıp bağlı olduğunuz sosyal güvenlik müdürlüğüne sunmanız yeterli.
Genç girişimciler, girişimcilik dünyasında en avantajlı kesim. Devlet, kamu bankaları eliyle düşük faiz oranlarıyla genç girişimcilere destek sağlıyor. Özel bankalar da gerek uygun krediler, gerek kendi kuluçka merkezleri ile bu trendin bir parçası olmaya çalışıyor. Genç girişimciler için teşvikler ayrıca bir yazı konusu olacak kadar uzun; ancak şunu söylemeden geçmeyelim: Üniversiteden yeni çıkmış bir girişimci için ERASMUS geçmişte kalan bir anı değil, genç girişimciler için ayrıca bir ERASMUS programı bile var.
KOSGEB destekleri
Eğer büyük bir sermaye gücü ile sektöre hızlı bir giriş yapmayacaksanız, daima gözünüzün üzerinde olması gereken bir kurum var: KOSGEB. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın bir kuruluşu olan KOSGEB’in amacı, küçük ve orta ölçekli işletmelerin kurulmasını ve yaşamasını sağlamak. Kurumun veri tabanına kaydolduktan sonra başvuru ve ödeme süreçleri tamamıyla E-Devlet üzerinden tamamlanıyor.
KOSGEB desteklerinde de gençlere öncelik var. Genç girişimciler, hibelerden faydalanabiliyorlar. Gençler için uygulamalı girişimcilik eğitimi, iş planı ödülü ve İş Geliştirme Merkezi (İŞGEM) destekleri oldukça önemli. Bir diğer avantajlı kesim ise girişimci kadınlar. Daha önce herhangi bir KOSGEB desteği almamış, girişimcilik sertifikası sahibi kadın girişimciler geri ödemesiz desteklerden faydalanabiliyor.
KOSGEB’in en bilinen ve yaygın programı olan Geleneksel Girişimci Destek Programı herkese açık; ancak kadın veya genç kategorisinde olmayan girişimciler görece daha düşük oranlarda hibe alabiliyor. Hibe rakamlarını yükselten önemli bir değişken de işinizin içinde teknolojinin ne kadar yer aldığı. Eğer KOSGEB’in önceliklendirdiği sektörlerde bir iş fikriniz varsa İleri Girişimci Destek Programı sizin için en doğru seçenek.
Yerlileşme bir süredir hükümetin gündemi. KOSGEB desteklerinin de bu alana yoğunlaşması ise hiç de sürpriz değil. AR-GE Teknolojik Üretim ve Yerlileşme Destekleri kapsamında değerlendirilebilecek bir ürün fikriniz varsa, erken ödeme avantajlarından dahi yararlanabilirsiniz. İşler iyi giderse İşletme Geliştirme, Büyütme ve Uluslararasılaşma Destek Programları; her zaman elinizin altında olan KOBİ Finansman Destekleri konusunda sürekli takipte kalmakta fayda var.
TÜBİTAK destekleri
Teknoloji geliştireceğiniz yenilikçi bir iş fikriniz varsa, yine Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na bağlı olan TÜBİTAK ihtiyacınız olan destekleri sunuyor olabilir. TÜBİTAK’ın Bireysel Genç Girişimci programı BİGG, teknoloji ve inovasyon merkezli iş fikirlerini pazar aşamasına kadar destekliyor. TÜBİTAK 1512 Sermaye Desteği konusunda avantajlı olan yine gençler. Lisans programlarından son bir yılda mezun olabilecek öğrenciler ile yüksek lisans ve doktora öğrencilerinin, son mezuniyetlerinden en çok 10 yıl geçmiş kişilerin başvurabildiği programda herhangi bir işletmenin ortaklık yapısı içerisinde yer almamak ve daha önce TÜBİTAK’tan benzer bir destek almamış olmak yeterli. 2022 yılında 450 bin TL’ye kadar destek sunan programda yer alan konu başlıklarından biri iletişim ve sayısal dönüşüm.
Kadın girişimcilere özel destekler
Kadınların iş dünyasında yer alması yalnız kamu değil, sivil toplum örgütleri tarafından da destekleniyor. Bu yüzden destekler çok daha çeşitli; dönem dönem aralarına yenileri eklenebildiği için düzenli olarak takip edilmesi gerekiyor.
KOSGEB’in kadın girişimcilere verdiği desteğe yukarıda değinmiştik. Kadın girişimcilerin KOSGEB haricinde destek alabileceği kamu kurumları ise Sosyal Yardımlaşma Vakfı; Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu; Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile İŞKUR. Destekler projenize göre olacağı için hangi kurumun ne amaçla destek verdiğine ve özel şartlara uyup uymadığınızı kontrol etmeniz gerekiyor.
Özel kurumlar arasında ise ilk dikkat çeken Arya Women. Kadınlara yönelik bir yatırım platformu olan Arya kadın girişimcileri gerek yatırım bulmaları gerek bağlantı geliştirmeleri için destekliyor. Yatırım konusunda da destek sağlayan bir diğer kurum ise KAGİDER. Girişimci Kadınlar Grubu ise eğitimler ve danışmanlık destekleri sunuyor.
Nelere dikkat etmeli?
Serbest gazeteci olarak çalışmakla medya girişimcisi olmanın farkına değinmiştik. Nasıl verilen paranın adı fon iken fon sağlayan kurumlar ve amaçlar değişiyorsa bu teşviklerde de veren el ve veren elin gayeleri değişiyor. Örneğin bir gazetecilik bursu aldığınızda bursu veren kurumun amacı araştırmacı gazeteciliği desteklemek gibi genel kamu yararına olabilir; bu niyetle yaptığınız başvuruların olumlu sonuçlanma ihtimali çok daha yüksektir.
Ancak gençlere veya kadınlara özel bir destekten yararlanmak istiyorsanız, “Ben kadınım, neden vermesinler ki?” gibi bir düşünceyle işe koyulmak büyük bir hayalkırıklığını da beraberinde getirebilir. Zira amaç kadınlara iyilik yapmak değil; kadın girişimciliğini destekleyerek ekosistemi dönüştürmek, bir ağ inşa ederek birlikte güçlü olmak. Bu durumda kim olduğunuzdan çok neyi nasıl yaptığınız ve herkese nasıl bir fayda sağladığınız önemli olur. Bir medya girişiminde bulunacaksanız, örneğin içinde yer almayı düşündüğünüz kadın girişimci/yatırımcı ağında, ürettiği ürünleri pazarlamak için medyaya ihtiyacı olan birileri de olacaktır. Yine bir devlet desteği almak istiyorsanız, teşvik verilen alanda hükümetin o teşviği vererek ulaşmaya çalıştığı bir amaç vardır; o amacı görüp o soruna uygun bir cevap bulabilirseniz destek almanız kolaylaşır.
Peki medyada neler yapılabilir, neler yapılıyor? Ayrı bir yazının konusu.
