Mesajlaşma servisi Telegram Rusça konuşan ülkelerde bir hayli popüler. Ülkede Facebook’a erişimin engellenmesi ve Twitter’a erişimin kısıtlanması onu aynı zamanda Rusya’da yaşayan internet kullanıcıları açısından tamamen erişilebilir tek sosyal ağ uygulaması yapıyor.
Geçtiğimiz günlerde Telegram’ın Rusya’nın Ukrayna işgalinin belgelenmesinde de hayati önemi haiz bir araç olduğu görüldü; Ukrayna vatandaşları düzenli olarak savaşın yol açtığı yıkımın boyutunu gösteren videolar ve fotoğraflar gönderiyor. Bu görseller pek çok saldırının yerini belirlememize ve Rus ordusunun parça tesirli mühimmat kullandığını tespit etmemize olanak verdi.
Ancak Rusya ve Ukrayna’nın halihazırdaki çevrimiçi medya ortamı oldukça istikrarsız bir görünüm arz ediyor. İçeriklerin sıfırdan arşivlenmesi; araştırmacıları, iletinin silinmesi, yayınlandığı mecranın ortadan kalkması ya da platformun tamamen erişilemez hâle gelmesi ihtimaline karşı koruyor. Her türlü internet içeriği ve bağlantısı zamanla çalışmayı durdurur, buna “ölü link” de denir. İçeriği arşivlemekse onun yıllarca korunabilmesine imkân verir.
25 Şubat’ta, Telegram kanalı @MariypolCalling işgalden önce, Rusya ordusunun ilerleyişini gösteren bir video yayınladı. Bu paylaşım, büyük olasılıkla moderasyon tarafından kaldırıldığı için bugün görüntülenemiyor.
Ancak bizde görüntünün kopyası mevcut çünkü gördüğümüz an arşivledik -ve bunu siz de yapabilirsiniz.
Bunun sebebi, Telegram’ın arşivlenmesi en zahmetsiz olan ve görsel üstverileri saklayabilen son iletişim platformu olması -kullanıcılar için mahremiyet ihlali anlamına gelmekle beraber araştırmacılar için bir nimet. Telegram’ın sohbeti dışarı aktarma formatları Google Translate ile bütün bir kanalı çevirmeye de olanak tanıyor. Teknik detaylara hakim olmayan kullanıcılar için bile kullanımı kolay.
Telegram içerikleri başka bağlamlarda da işimize yarayabilir. Örneğin bundan önce Bellingcat aşırı sağ gruplar ve QAnon komplo teorisinin savunucuları hakkında yürütülecek kapsamlı araştırmalar için Telegram paylaşımlarını arşivlemişti.
Aşağıda sunulan örnekler her ne kadar yukarıdaki başlıklara uymayan kendine özgü gruplara odaklanıyor olsa da, açıklanan esaslar her Telegram grubu ya da paylaşımına uyarlanabilir.
Belli bir paylaşım, görsel ya da video nasıl arşivlenir?
Bunun en kolay yolu Telegram’ın Windows, Mac ve Linux ile uyumlu masaüstü uygulamasını kullanmak. Bunu yaptıktan sonra basitçe görselin ya da videonun üzerine gelip sağa tıklayıp “Kaydet” diyerek kaydedebilirsiniz. Eğer görsel bir dosyaya ekliyse, ekli olduğu tüm orijinal üstveriyi de içerecektir.
Bunu, Telegram uygulamasında görüntülediğiniz her mesaj için yapabilirsiniz; gruba üye olmasanız dahi. Eğer paylaşımın https://t.me/euronews_tr/2011 gibi bir URL’si varsa, “KANALDA GÖRÜNTÜLE”ye tıklayarak ilgili bağlantıyı Telegram uygulamasında açabilirsiniz.
Bununla birlikte, tarih bilgisiyle kullanıcıyı kaydetmek ve medya ögesini nerede bulduğunuzu hatırlamak adına orijinal paylaşımın ekran görüntüsünü almanızda fayda var. Dahası, paylaşımı Show Json Bot‘a iletip, JSON content çıktısını ayrı bir text dosyası olarak kaydederek paylaşımın tüm içeriğinin ve üstverisinin kopyasını kaydedebilirsiniz. JSON bilgisayar tarafından okunabilir bilgi için kullanılan spesifik bir dosya uzantısıdır. Bu, API (Uygulama Programlama Arayüzü) tarafından geri gönderilebilecek olan içeriğin aynısıdır. Önemli bilgiler içeren ya da özel mesajların kesinlikle bir bota iletilmemesi gerektiğini unutmayın. Üstveriyi kaydetmek, paylaşıma dair kullanıcı ID’si, chat ID’si, kesin tarih vb bilgi namına ne varsa içerdiği için yararlıdır.
Tüm kanal ya da grup nasıl arşivlenir?
Telegram’ın konuşma geçmişinin ek dosyaları ve ortam dosyalarını da içerecek şekilde, hem bilgisayar hem insan tarafından okunabilir formatlarda çıktısını alabilme özelliği diğer sohbet platformlarının çok ötesinde. Bununla birlikte, bu özellik Mac OS’ta mevcut değil. Mac veya Linux kullanıcıları için en hızlı çözüm, bir Windows sanal aygıtını kullanmak: VMWare Fusion ticari olmayan kullanıcılara bu yazılımı ücretsiz olarak sunuyor; nasıl kullanılacağına ilişkin bir kılavuzu burada bulabilirsiniz.
Telegram uygulamasına girip kendi konuşmalarınız arasından ya da arama yaparak seçtiğiniz bir sohbet penceresini açın. Telegram’da sohbet birebir konuşmalar, kanallar (tek bir kullanıcının seyircilere canlı yayın yaptığı) ya da gruplar (birçok kullanıcının sohbet ettiği) arasında yapılabilir.
Bazen, herkese açık kanallar çevrimiçi önizleme bağlantıları olarak paylaşılır. Eğer elinizde bunun gibi, https://t.me/s/[username] örn. https://t.me/s/euronews_tr benzeri bir bağlantı varsa, kanalın kullanıcı adı üzerine tıkladığınızda, Telegram uygulamasında (platformun bilgisayarınıza kurulu olduğu varsayılarak) açma seçeneği belirecektir. Bu önizleme URL’lerini arama sonuçlarında gizlenen belli kanalları bulmak için de kullanabilirsiniz.
Grup ya da kanal açıkken (önizleme yaptığınız ve üyesi olmadığınız bir kanal da olabilir) sağ üst köşedeki menü sekmesine tıklayın ve “Sohbet geçmişinin çıktısını al”ı seçin.
Aralarından seçebileceğiniz çeşitli çıktı alma ayarları mevcut. Tüm kutuları işaretlerseniz kanaldaki tüm medya içeriğinin çıktısını alırsınız. Boyut sınırını azamiye çıkarırsanız mümkün olduğu kadar çok ortam dosyası yakalanacaktır, ancak bunun çıktı alma süresini ciddi olarak artıracağını aklınızdan çıkarmayın.
HTML ya da JSON seçebileceğiniz iki uzantıdan biridir. HTML uzantılı dosyalar insanlar tarafından okunmak üzere tasarlanmıştır, tarayıcıda açılabilir ve en uygun kullanım alanı belgenin gerçekliğini tespit etmektir. JSON uzantılı dosyalar makine tarafından okunacak şekilde tasarlanmıştır ve öncelikli olarak, gelecekte yapılacak analizler için verilerin çıktısını almada kullanılır.
Bunun yanında, tüm kanal arşivinin yalnızca bir kısmını istiyorsanız, spesifik bir tarih aralığı belirleyebilirsiniz, bu, süreci hızlandıracaktır. Son olarak “EXPORT”’a basın, işlem başlasın. Daha geniş bir konuşma geçmişinin çıktısını almak ise saatleri bulabilir.
Çıktıyı görmek için tarayıcınızdaki messages.html dosyasını açın.
Ne yazık ki, bu yöntemle kanaldaki yorumları kaydetmek henüz mümkün değil.
Telegram mesajları nasıl tercüme edilir?
Telegram geçtiğimiz günlerde mobil uygulamasına yeni bir çeviri özelliği ekledi. Bu özelliği aktive etmek için uygulamada şu adımları takip edin: Ayarlar > Dil > Dil Seçeneğini Göster. Bir mesajı çevirmek için, sağ tıklayıp basılı tuttuğunuzda önünüze gelen seçenekler arasından “Çevir” seçeneğini seçin. Ne var ki bu seçenekle bir seferde ancak tek bir mesajı çevirebilirsiniz.
Konuşma geçmişinin HTML olarak çıktısını alarak kanaldaki tüm içeriği bir seferde çevirmek (yukarıda anlatıldığı gibi) ve Google Chrome’da açmak da mümkündür. Eğer Chrome sayfayı çevirme olanağı sunmuyorsa, sağ tıklayıp basılı tutarak “İngilizceye çevir” (ya da hangi dili tercih ediyorsanız) seçeneğini seçebilirsiniz.
Kazıma (scraping) ve API (Uygulama Programlama Arayüzü)
Telegram’ın API’si Telethon API, Python geliştiricileri için eksiksiz ve okunaklı. İleri düzey kullanıcılar için platforma geniş erişim sunarak kullanıcı, kanal ve grup üstverilerini olduğu gibi mesajları ve ortam dosyalarını arşivlemeyi de kolaylaştırıyor.
Telegram mesajlarını indirmek için alternatif bir yöntem de kazıma işini API’siz yapmak. Bu, Telegram’ın kendi çıktı alma özelliğinden daha hızlı olabilse de sohbet gruplarında değil sadece herkese açık kanallarda kullanılabiliyor. JustAnotherArchivist‘in kazıma aracı bu iş için biçilmiş kaftan. Bellingcat de ortam çekme ve kanal transferi bilgilerinin alınmasına yardımcı olmak adına bunu kullandı.
Bu yazı ilk olarak Bellingcat tarafından yayınlanmıştır. NewsLabTurkey’de izin alınarak yayınlanmıştır. Defne Sarıöz tarafından çevrilmiştir.
