Koca bir içerik çöplüğünde günümüz insanının bilgiye erişim hızı konusunda ihtiyaçları boyut değiştirdi diyebiliriz. Bilginin miktarından erişim hızına, kütüphanelerden internete uzanan bir sürecimiz var. İnsanlığın bilgi mirasını internete aktarabiliyoruz diye karmaşa bitmedi tabii ki. İmkân varken yığdıkça yığıyoruz. Bu gittikçe büyüyen bilgi yığını içinden istediğimizi hızlıca bulabilmemiz için ilk arama motoru 1990’da Alan Emtage tarafından “Archie” adıyla yaratıldı. Amacı dosyaları olabildiğince hızlı şekilde bulmaktı. Zaten ismi de “archive” kelimesinden geliyor. 2020’de ise hepimizin yeni bir derdi var. Artık bir arama motorunun yazdığımız kelimelerle ilgili sonuç getirmesi bize yetmiyor. Gerçekten ihtiyacımızı karşılayan sayfaları diğer “ilgili olanlardan” ayırmak istiyoruz; hatta sadece kelimeleri yazıp enter’a basmak yerine aynı anda birden fazla filtre uygulayarak tek seferde istediğimiz sonuca ulaşabilelim istiyoruz. Onlarca sayfa dolaşmadan, onlarca arama yapmadan tek seferde inci tanesini kumlardan ayıralım. İşte bu noktada sizi hızlandırabilecek “gelişmiş arama operatörlerini” kullanmanın önemi devreye giriyor. Tanıştırmaya başlayayım.
* ya da _
Bu sembolleri Joker gibi düşünebilirsiniz. Herhangi bir aramada aklınıza gelebilecek her şeyi aramak istiyorsanız. Araya * (yıldız) eklemeniz yeterli. Bu sembolü bir konuda en çok nelerin arandığını keşfederken kullanmak yararlı oluyor.
Örneğin Cumhuriyetçiler ile Trump arasında * işaretini kullandığımda 2020’de Trump’ın desteklenip desteklenmeme durumunu merak eden kullanıcıların yoğunluğunu ve Cumhuriyetçiler arasında Trump destekçileri ve karşıtlarının merak ettikleri gibi sonuçlara ulaşabiliyorum.
* (yıldız) işareti aramanın her yerinde kullanılabilir bir operatör. Kullanıldığı yere gelebilecek tüm aramalarla da sonuçları doğrudan değiştiriyor. Yukarıda, tarih motivasyonunun daha yoğun olduğunu görebiliyoruz.
_ (Alt tire) aslında Google tarafından belirtilmiş bir arama operatörü değil ama tıpkı * gibi bulunduğu yere dahil olabilecek her terim ya da ifadeyi getiriyor.
–
Bir terim ya da ifadeyi aramanın, dolayısıyla sonuçların dışında bırakır. İsterseniz farklı bir arama operatörünün başına koyarak birlikte de kullanabilirsiniz. Böylece o operatörün kapsadığı içerikleri, sonuçların dışında bırakırsınız.
Doğrudan kullanım örneği, Brexit harici İngiltere Başbakanı (Boris Johnson) haberleri için:
Filetype: ya da ext:
Arama kelimelerinin yanına hangi dosya uzantısını girerseniz, sadece o uzantıda dosyaları sonuçlarda getirir. Örneğin PDF, docx, xlsx, txt, docx, ppt vb.
Site:
Sadece belirli bir sitedeki ilgili sonuçları araştırmanızı sağlar. Böylece farklı sitelerden gelecek sonuçlar arasından ihtiyacınız olanları ayıklamakla zaman kaybetmezsiniz. Örnek: Site:hurriyet.com.tr
Kullanım örneği: Milletvekillerinin hangi kanun tekliflerinde imzaları var?
Aradığı yeri bilen her gazeteci için elbette site üzerinden ulaşmak da mümkün. Ama Google’ı operatörlerle kullanırsanız sadece bir ya da iki tıklamayla milletvekillerinin imzasının yer aldığı kanun tekliflerini listeleyebilirsiniz. Bu listeler her dönem için ayrı sayfalarda düzenlenmiş. Eğer belirli bir dönem (örneğin 26. dönem) için araştırma yapıyorsanız farklı bir arama operatörünü de dahil ederek (inurl:) doğrudan istediğiniz dönemde istediğiniz milletvekilinin imzaladığı kanun tekliflerinin listesine ulaşmanız mümkün. Bu arama operatörü ve kullanım örneğine yazımın devamında yer verdim.
Kendi sitenizdeki kopya içerikleri bulun
Aşağıdaki örnekteki gibi, sitenizde yer alan belirli bir cümleyi ya da tamamen bir paragrafı, kısacası istediğiniz kapsamda metin içeriğini kopyalayın. Aşağıdaki örnekteki şekilde olduğu gibi “site:” parametresini site adresinizle kullanarak, içeriği tırnak işareti içinde yapıştırın.
Google sitenizde aynı içeriğe sahip sayfaları sonuçlarda listeleyecektir. Böylece, muhtemelen “bir aksilik” sonucu oluşmuş kopya içeriklerinizi özgünleştirmek için kolay şekilde bir içerik çalışma listesi oluşturun.
Sizden içerik kopyalayan haber sitelerini tespit edin
Elbette haber metinlerinde alıntıların yer alması bazen kaçınılmaz olabiliyor. Hatta bazı durumlarda medya kuruluşları bir diğerinin haberini, kaynak belirterek doğrudan paylaşabiliyor. Bununla birlikte bazı durumlarda, içerik hırsızlıklarına rastlamak da ne yazık ki mümkün ve medya platformları belirli bir çalışma eforunu da düzenli olarak bu tür durumlarla mücadele için harcıyor. Her iki durumda da bir araç kullanmadan sitenizdeki belirli bir içeriğin kopyalandığı farklı siteleri tespit etmek istiyorsanız aşağıdaki örnekte kullanılan yöntemi deneyebilirsiniz.
NLTR’de yayınlanan bu içeriğin, bahsettiğim durumlardan ilkine dahil olacak şekilde, kaynak gösterilerek başka sitelerde de kendine yer bulup bulmadığını içerikte taranmış olarak gösterdiğim, ilk paragraf alanını kopyalayıp aşağıdaki şekilde arama yaparak bulabilirsiniz.
Kullandığınız operatörün başına “-” eklemeniz yazının en başında belirttiğim gibi, ilgili terim ya da ifadeyi sonuçların dışında bırakır. Dolayısıyla, “site:” parametresini kendi sitenizle birlikte kullanıp başına “-” eklerseniz, sitenizi sonuçların dışına çıkarabilirsiniz. Böylece içeriğinize sahip diğer siteler listelenmiş olur.
Ulaşmak istediğiniz birinin sosyal medya hesaplarını listeleyin
related:
related:Bu operatörle birlikte hangi site adresini yazarsanız, arama motoru o adres ile ilişkili diğer siteleri karşınıza listelemeye başlayacaktır. Ufak bir not olarak belirtmem gerekiyor, bu operatör her site için çalışmıyor.
Örnek: related:cengizholding.com.tr
intitle:
HTML kodda yer alan “meta title” etiketi bir sayfanın Google arama sonuçlarında hangi başlıkla gelmesi gerektiğini göstermeye yarar. Bu operatör ise “title” etiketi belirli bir kelime ya da kelime grubu içeren sayfaları araştırmaya yarar. Bu operatörü kullanarak başlığında belli bir kişi, marka-kurum adı ya da herhangi bir terim geçen haberleri listeleyebilirsiniz. Hatta başlıkla birlikte Google’ın arama motorunda sunduğu araçlardan tarih aralığı da belirlerseniz, belirli bir zaman aralığında yayınlanmış, başlığında belirlediğiniz kelimeleri içeren tüm içerikleri ve dolayısıyla haberleri bulmanız çok kolay olacak.
Örnek: intitle:”kanal istanbul”
Zaman aralığı iki yıl önce aynı ay olarak belirlenmiş şekilde, başlığında “kanal istanbul” geçen haberler. İngilizce kullanımda “Tools>Date>Custom Range” şeklinde. Türkçe’de “Araçlar” altından “Tarih aralığı” seçeneklerine erişebilirsiniz.
Bir sitede belirli bir konuda yazılmış yazıları listeleyin
Bir sitede belirli bir kelime ya da kelime grubunun başlıkta yer aldığı haberleri aşağıdaki örnekteki gibi bir arama ile derleyebilirsiniz.
Örnek: site:hurriyet.com.tr intitle:”kadın cinayetleri”
inurl:
URL bir sayfanın tam adresidir. Örneğin, https://moz.com/beginners-guide-to-seo URL’sini bir sayfanın açık adresi olarak düşünebilirsiniz. Web’de çok nadir durumlar haricinde aynı URL’de iki farklı sayfa çalışamaz. Site adı eğer araştırmanız için “yetersizse” ya da “önemli değilse”, “inurl:” operatörünü kullanarak URL adresinde belirli bir kelime ya da kelime grubu geçen sayfaları listeleyebilirsiniz.
Örnek 1: inurl:kadin-cinayetleri
Örnek 2: site:hurriyet.com.tr inurl:kadin-cinayetleri
Yukarıdaki aramayı sadece belirli bir sitedeki sayfaları kapsayacak şekilde yapmak istersek, soldaki örnekte yer aldığı gibi bir arama yapmamız gerekir.
Örnek 3: “Döneme Göre” imza atılan kanun teklifleri
https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/kanun_teklifi_s_sd.uyenin_teklifleri?p_donem=26&p_sicil=6367
Örnek 3: “Döneme göre” imza atılan kanun teklifleri
https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/kanun_teklifi_s_sd.uyenin_teklifleri?p_donem=26&p_sicil=6367
Gelelim yazının başında sözünü ettiğim site: operatörü ile birlikte inurl: kullanıldığında ne gibi pratik sonuçlar elde edebileceğimize. Yukarıdaki URL’in sonuna dikkat ederseniz dönem ve sicil numaralarının URL’de yer aldığını görebileceksiniz. Böylece TBMM’de özellikle belirli bir dönemde, bir milletvekilinin imza attığı kanun tekliflerini kısa yoldan bulmak istiyorsanız aşağıdakine benzer bir arama yapabilirsiniz:
intext:
Belirli bir kelime ya da kelime grubunun metin içerisinde geçtiği Google’da yer alan tüm sayfaları listelemenizi sağlar.
Örnek: intext:”dijital habercilik”
Bu operatörü kullanmadan belirli bir text’i “(tırnak işareti içerisinde) arayacak olursanız Google bu kelime grubunun doğrudan, tam hâliyle yer aldığı tüm sayfaları listeleyecektir. Operatör, sadece kelime grubunun bir arada olduğu aramaları getirmenizi sağlayacaktır. Tırnak işareti kullanmadığınız durumda ilk kelimenin text içerisinde geçme şartı olmakla birlikte, diğer kelimelerle bir şekilde ilişkili olan tüm sonuçlar listelenecektir. Yaptığınız sorgu, sayfaların birebir girdiğiniz kelime öbeğini içermesi şartını taşımayacaktır.
#..# (Belirli bir sayı aralığında arama yapmak)
İki sayı aralığındaki herhangi birini içeren sayfaları sıralamak istiyorsanız, bu sayıların tamamını yazmanıza gerek yok. Aralığın sınırlarını yazıp iki sayı arasına iki nokta (..) koymanız yeterli. Örneğin bir haber sitesinde, bir gazetecinin adı ile birlikte belirli yılların da yer aldığı haberleri listelemek isterseniz soldaki örnekteki aramayı deneyebilirsiniz.
Örnek: intext:”burcu karakaş” 2010..2015 site:milliyet.com.tr
Artık Zaman Kaybetmeyin!
Kişiler ya da olaylar arasında kurabileceğinizi düşündüğünüz bir bağlantı ya da teyit etmek istediğiniz bir bilgi aklınıza geldiğinde belki onlarca farklı Google araması yapıp koca bir bilgi yığını içinden ihtiyacınız olanın ilk sıralarda gelmesini ummak yerine, tek bir arama ile istediğiniz sonuçlara ulaşabilirsiniz. Sitenizden haber hırsızlığı yapılıp yapılmadığını kontrol etmek çok kolay. Ulaşmak istediğiniz birisinin kontak adreslerine tek arama ile ulaşabilirsiniz. Belirli bir konuda yazılmış yazıları, metin yazarının adına, yılına göre arayabilirsiniz. Sayfa adreslerindeki bir kuraldan yararlanarak belirli bir dönemde bir milletvekilinin imza attığı tüm kanun tekliflerinin listesine tek seferde ulaşabilirsiniz. Elbette çok daha fazlası var, kullanım pratikleriyle keşfetmeye devam edeceğinize eminim.
