Dünyada gazeteciliğin süregelmekte olan krizi farklı şekillerde tanımlanıyor. Bu krizin farklı katmanları üzerine çoğunluğu tespit niteliğinde içerikler üretiliyor. Bu tespitler çağın doğasına uygun olarak genellikle ülkelerdeki ifade özgürlüğü krizleri ya da kutuplaşmış demokrasilere bağlanıyor. Oysa, çok daha eskiden beri medya sistemlerini tanımlarken kullanılan finansal modellere ve kurum içindeki dinamiklere dair de ciddi problemler söz konusu. Hatta, çağın kendisine has problemlerinin medya endüstrisine sızmasının temelinde bu alanlardaki zayıflıklarımız da var.
Türkiye’nin mevcut medya alanındaki en önemli sıkıntılardan biri de haber odalarının işleyişine ilişkin küresel anlamda kabul görmüş kuralların es geçilmesi. Daha da sıkıntılı olanı ise, haber odasının işleyişinin işletme disiplininin prensiplerinin çok dışında gerçekleşmesi. Yani, gazetecilerin yalnızca ürünleri olan haberlerle kurdukları ilişki değil, iş arkadaşları yahut çalışanları ile kurdukları ilişkide de ciddi sıkıntılar var.
Bu durumu göz önüne alarak, haber odalarında işleyiş ve liderliğin nasıl olması gerektiğine ilişkin bir tarama yaptığımızda, aslında en temel düzeyde örgütsel davranış ve işletme bilgilerinin dahi günümüzde birçok haber odasına yansıtılmadığını görmek mümkün oluyor. Peki düzgün bir işleyiş için nereden başlamalı, neleri ele almalıyız?
Aslında her kurumun hikâyesinin başlangıcı “lideri” olmak zorunda değil. Fakat günümüzün start-up’larla kuşatılmış habercilik ortamında liderlik kavramı üzerine çalışmamız, bu kavramı tartışmamız gerekiyor.
Liderlik, her kurumda sorgulanmaya en açık pozisyonlardan biri. Büyükten küçüğe, farklı kurumları ele alan araştırmalarda genel olarak yöneticilere güvenin %50’yi dahi bulmadığı görülüyor. Tabii ki liderlik tek problem olmuyor. Çoğu zaman girişimlerdeki üç kişiden yalnızca biri tamamen çalıştığı işe ait hissediyor. Hatta birçok firmanın çalışanlarının neredeyse yarısı, şirketlerinde çalışmayı başkalarına önermiyor.
Yani haber odaları ile geleneksel bir şirket arasında memnuniyet bakımından büyük bir uçurum yok, ya da en azından olmamalı. Uçurum, aslında haber odalarını birer girişim yahut şirket olarak kabul etmeyip, bu organizasyonları yüce bir ülkü uğruna çalışan aktivistlerden oluşan kolektiflere indirgememizden kaynaklanıyor. Bu nedenle liderlikten başlayarak, işletme alanında herkesin bildiği temel şeyleri gazetenin günlük operasyonuna yansıtmak iyi bir fikir olabilir. Zira ulu ülküler için çalışmak gazetecilerin ne karnını doyurabiliyor ne de onlara sürdürülebilir bir mutluluk sağlıyor.
İdeal bir liderin vasıfları
Dünyada bir liderin nasıl olması gerektiğine ilişkin çok sayıda çalışma var. Bu çalışmalar sektörler arasında farklılık gösteriyor. Hatta Poynter haber odalarında liderliğin nasıl yürütülmesi gerektiğiyle ilgili bir ders bile açmış durumda.
Öne çıkan çalışmalar genel olarak iyi bir liderin vasıflarını şöyle sıralıyor: Ekip arkadaşlarına saygı duyan, dürüst, alanında eğitimli, farklı konularda ortalamanın üstünde yetkinliğe sahip, şeffaf, çalıştığı kuruma ve ekip arkadaşlarına sadık ve birlikte çalıştığı insanlara güvenen.
Gelin bu vasıfları bir haber odasına uyarlayalım. Sosyal ağların popülerleşmesi her ne kadar haber odalarındaki mobbing ve benzeri olayların duyulmasını kolaylaştırsa da, günümüzde haber odalarının modern liderlik ilkelerine göre yürütüldüğünü söylemek güç. Haber odalarındaki liderler ve ekip arkadaşları arasında çatışmaya dayalı ve çoğu zaman kötü ayrılıklarla sonuçlanan iş ilişkilerinin ortaya çıkmasına yol açan bir ilişki olduğunu görüyoruz. Gelelim dürüstlüğe. Yakın zamanlarda, çok sayıda yayınevi ve gazetenin çalışanının yatmayan maaş yahut tazminatlar gibi konularda sosyal ağlarda eski işverenlerini ve yöneticilerini yalan söylemekle suçladığını gördük. Bu hikâyeler kapalı gazeteci çevrelerinde çok daha sık duyuluyor. Birçok gazeteci, geçmişte yönettikleri kurumların itibarını korumak yahut günlük operasyonları adına yalan söyleyerek, kendi itibarlarını tehlikeye atıyor. Yetenekli çalışanlarla bir daha çalışamama riskini göze alıyor ve çoğu zaman onlarla bir daha çalışamıyorlar. Eğitimlilik meselesi ise çoğu zaman çalışanlara güven meselesiyle birlikte ele alınmalı. Bir haber odasının başındaki kişinin de tecrübe ve eğitiminin elbette sınırları olabilir. Burada aslolan, eğitim ve becerinin yetersiz olduğu durumlarda ekip arkadaşlarına güvenip işi onlara delege edebilmekte.
Bir haber odası liderinin yapması gerekenler
Bu genel geçer sıfatları aklımızda tutalım ve daha pratik meselelere geçiş yapalım. Bugün haber odalarında liderlik eskisi gibi gerontokrasi bariyerine takılmıyor ve farklı projeler ölçeğinde her birimiz liderlik görevini üstlenebiliyoruz. Peki diyelim ki bir haber odasının başına geçtiniz. Elinize geçen otoriteyi nasıl kullanacaksınız?
Ekip arkadaşlarınızı aktif bir şekilde dinleyin
Bir araştırmaya göre duyduklarımızın %25-%30’unu hatırlıyormuşuz. Oysa ekibinizdeki insanlarla ilk kuracağınız iletişim ve sonrasındaki iletişimleriniz çoğu zaman anahtar niteliğinde kimi bilgiler içerebilir. Bunlar haber odasının iç dinamiklerine, teknik olarak ortak çalışma süreçlerini zorlaştıran içerik yönetim sistemi ile (CMS’le) ilgili arızalara dair bilgiler olabilir ve kısa vadede karşınıza önemli problemler olarak çıkabilir. Bu nedenle ilk buluşma ve görüşmelerde sürekli not almak, tarafların karşılıklı rızası varsa ses kaydı almak iyi bir fikir olabilir.
Talimat ya da rapor verirken beklentilerinizde net olun
Nasıl ki siz her şeyi dinleseniz de tamamını aklınızda tutamazsanız, ekip arkadaşlarınız da aynı şekilde söylediğiniz her şeyi tamamen hatırlama ihtimali yoktur. Buna bağlı olarak kısa, anlaşılır, meselenin özünü kavramayı kolaylaştıran bir iletişim tarzı benimsemek gerekir.
Zirâ, birçok çalışan, yöneticilerinin verdiği direktiflerin yöneticinin kendisi tarafından da anlaşılmadığı kanaatinde. Bu bir liderin güvenilirliği bakımından büyük bir tehdit. Bu nedenle açık ve kısa mesajlar, gerektiğinde yazılı açıklamalarla desteklenerek başarılı şekilde çalışanlara iletilebilir. Örneğin bundan sonra dijital içeriklerde Quartz eğrisine dikkat edileceğini söyleyen bir haber odası lideri, Quartz eğrisinin ne olduğunu örnekle ya da bir dökümanla açıklamaz ve bunun neden istendiğini kısa bir şekilde anlatamazsa bu başarısız bir talimat olmaya mahkumdur.
Söylem ve eylemlerinizde tutarlı olun
Haber odasıyla paylaştığınız bilgilerin içeriği ve bu içeriklerin şeffaflığı konusunda tutarlı olun. Örneğin web trafiğinize ilişkin iç görüleri başarılı bir grafik yakaladığınız haftada paylaşıp, kendi kararınız sonucu değişen bir dinamikle grafiğin düştüğü bir haftada paylaşmamak tutarsız bir davranıştır. Yalnızca içerik değil, söylem bağlamında da tutarlılık şarttır. Ekip arkadaşlarınıza hitap biçiminizden kullandığınız kavramlara kadar tutarlılık önemli bir iletişim taktiğidir.
İnsanları ve niteliklerini tanıyın
İyi bir haber odası liderinin yapması gerekenlerden biri de birlikte çalıştığı insanları tanımak. İyi bir liderin çokça tanımı var. Ama bir işi en iyi şekilde yapabilen, yapabilecek olanları seçen ve hâlihazırda yapılmış iyi işleri fark edebilen biri çok daha iyi bir lider profiline sahip olur. Örneğin yeni bir işe başladıysanız ve gece editörünüzün kalp ve damar sağlığı konusunda yapılan araştırmaları derleyerek yaptığı haberlerin iyi bir performans getirdiğinin farkına vardınız. Bu konuda onu daha çok teşvik ederseniz bu performans artar. Unutmayın ki istatistiklere dayanarak da, kişilerle konuşarak da onlarla ilgili çok şey öğrenebilirsiniz. Burada bahsedilen elbette uzun kişisel sohbetlerden ibaret değil. Bu, sonraki yazılarda da ele alacağımız haber odasında sorumluluk paylaşımı ve girişim ruhunu geliştirme meselesi bağlamında fazlasıyla yararlı olabilecek profesyonel bir tanışma/tanıma girişimi.
Nerede, kiminle ve nasıl konuşacağınızı bilin
Yönetici olarak konumunuz yükseldikçe insanların sizden konuşmanız ve fikirlerinizi ifade etmeniz konusundaki beklentisi yükselir. Bu açıdan, birebir ve grup iletişimi için farklı fırsatlar yaratmak, iletmek istediğiniz mesaja bağlı olarak hangi mesajın grup içinde hangi mesajın ortak alanda verileceği konusunda uyanık olmanız gerekiyor. Sadece nerede neyin konuşulacağı değil, nasıl bir konuşma biçiminin en iyisi olacağı konusunda da kendinizi geliştirin.
Eğitimlere siz de katılın
Bugün haber odaları da, kurumsal şirketler de bir eğitim fırtınasıyla karşı karşıya. Yine de çoğu zaman, istisnaları olmakla birlikte haber odası liderlerini bu tür eğitimlerde göremiyoruz. Hem dönüşen haber kültürünü kavramak hem de liderlik potansiyelinizi geliştirmek açısından liderlik ve haber teknolojileri odaklı eğitimlere ekibinizle ya da ekibinizden ayrı olarak katılmaktan çekinmeyin.
Kendinize güvenin ve karar verici olmaktan çekinmeyin
Birçok insan, orta düzey yöneticilerin ilerlemenin önündeki en büyük engel olduğunu ve insanlığın gelişimini yavaşlattığını düşünüyor. Örneğin patronu olmadığınız bir girişimin herhangi bir operasyonunda lider rolündeyseniz, süreklilik ve sürdürülebilirlik sizin için öncelikli olabilir. Ama bunlar yalnızca kitabına uygun çalışma prensipleriyle gerçekleştirilecek hedefler değildir. Hedef koyma, uygulama ve karar alma aşamalarında kendisine güvenen bir haber odası lideri, esneklik ve kararlılık sağlayabildiği ölçüde başarıya daha yakın olacaktır.
