Yeni iş modelleri artık büyük gelir ve insan kaynaklarına bağlı değil

Öğretim üyesi arkadaşlarımın çoğu medya endüstrisinin ekonomisi üzerine çalışıyorlar; yakın zamanda gazeteciliğin finansal krizini nasıl tersine çevirebileceğimize ilişkin oldukça heyecanlı bir tartışmaya giriştik. Endüstride iş modelinin çöküşü gazetecilik kurumunu -dördüncü gücü, gücü dengeleyen ağırlığı- özellikle yerel medyada gazetecileri alandan eleyerek ve medyanın olayları ele almasını engelleyerek tehdit altına sokuyor.

Yakın zamanda NiemanLab için Ken Doctor’ın yaptığı araştırmada “Gazeteler, eski benliklerinin kabuklarıdır. Peki, gelecek olanı yerelde kim inşa edecek?“sorusunun yanıtı aranıyordu.

Doctor, yüzlerce medya kuruluşunun yer aldığı yerel basındaki boşlukları doldurmayı amaçlayan kâr amacı güden ve gütmeyen birçok girişimi detaylandırıyor. Ancak standart endüstri ölçütlerini kullanarak, haber medyasının iş yapma biçiminde önemli değişiklikler olmaksızın, kısa vadede boşlukları kapatmak yeterli olacak gibi görünmüyor. Zira bütün topluluklar, demokratik kurumların bir direği olan haberlerde yer alma imkânlarını kaybediyorlar.

Eski ölçütler gittikçe anlamsızlaşıyor

Fakat bu duruma bakmanın başka bir yolu var. Doğru, şu anda fark yaratan haber kuruluşları medya endüstrisinin küçük bir bölümünü temsil ediyor. Bununla birlikte, medya kuruluşlarının bazı standart endüstriyel ölçütleri (toplam gelirler, çalışan sayısı) dijital medya için geçerli değil.

İki dijital haber startup’ı, kullanıcı sadakatine göre sıralanan bu listede İspanya’daki en iyi markaların arasında görülüyor. (Reuters Institute 2018)

Gazeteciliğin geleceği, düşük maliyetli dijital üretim ve dağıtım teknolojilerine, yüksek odaklı niş içeriklere ve reklamcılardan ziyade kullanıcılara odaklanmaya dayanan cevval, atik iş modellerine dayanıyor. Öne çıkan örnekler arasında İspanya’dan eldiario.es ve ElConfidencial, Meksika’dan Animal Politico ve ABD’den Texas Tribune var.

Araştırmacı haber sitesi eldiario.es, altı yıl önce bir avuç gazeteciyle işe başladı, ancak İspanya’daki günlük gazetelerin geniş haber merkezleriyle rekabet etti. Bugün, yılda 5 milyon euro gelir elde eden, ülkedeki en popüler ve güvenilir medya markalarından biri olan bu ücretsiz yayın için yıllık 75 euro ödeyen 33.000 “ortak” var (Reuters Institute Digital News Report 2018).

Bu startup’ın sahip olduğu şey net bir odak noktasıydı: siyaset, iş dünyası ve medyadaki yolsuzluğu işlemek. İhtiyaç duymadıkları şeyse beraberinde büyük bir borç yükü de getiren üretim ve dağıtım için (matbaa, ofis binası, dağıtım araçları, dağıtım ağı) gerekli olan dev bir altyapıydı.

İki dijital girişim, eldiario.es ve El Confidencial, İspanya’daki en güvenilir haber markaları arasında yer alıyor.

Yeni modeller

Eldiario.es’in başarısı, yükseltmekte olan birçok yeni modelden biri. Dijital gazetecilikte umut vadeden bazı akımların bir toplamını aşağıda paylaşıyorum:

10 ile 25 gazeteciden oluşan küçük bir haber odası (bu haber odaları bazen çok daha fazla büyüyebiliyor)
Klik peşinde koşan son dakika haberleri yerine dar bir alana odaklanan değerler yaratmak: araştırmacı gazetecilik, uzun süreli kurumsal raporlar, özel konular (iş, finans, sağlık, eğitim gibi alanlarda) üzerine derin araştırmalar ya da toplumun ihtiyaçlarına ve problemlerine yönelik sayılar
Gönüllüler, kitlesel veriler ve haber fikirleri ile desteklenen haber üretimi
Kullanıcılar tarafından oluşturulan uzman köşeleri
Klik ve oranlara dayalı reklam gelir modeli yerine etkileşim, güvenilirlik ve güvene dayalı kullanıcının fonladığı modeller
Dijital kanallar ile neredeyse sıfır maliyetli dağıtım
Sosyal ağlar aracılığıyla izleyici destekli dağıtım
Etkili, pahalı olmayan araçlarla mümkün olabilen multimedya hikâye anlatıcılığının yeni türleri: veriye dayalı interaktif haritalar ve grafikler ya da mobil haber üretimi için video ve ses düzenleme araçları
Beğeniler ve teknolojiler evrilirken içerik ve dağıtımda sürekli yenilikler
Yatırımcıya kâr getirmeye odaklı organizasyonlar yerine kamuya hizmete odaklanan organizasyonlar

Yani kötü haber şu ki haber merkezlerinin hepsi daha az insan istihdam edecek. Ve bağımsız haber organizasyonları geçmişte olduğundan çok daha fazla küçülecek. Toplam gelir çok daha az olacak, ancak toplam gider de aynı oranda azalacak. Yeni modeller yalın ve çevik olacak.

Bu yeni haber organizasyonları dijital iletişimdeki ağ efektine bağlı olarak virüs gibi hızlıca yayılma, büyüme yeteneğine sahip. Dijital bir girişim aylar veya yıllar içerisinde milyonlarca izleyiciye ulaşabilecek.

Latin Amerika’da 100 dijital medya kuruluşunu ele alan, editör ve araştırmacı olarak katıldığım, yakın tarihli bir çalışma bu kuruluşların yerel, ulusal ve uluslararası düzeyde etkili olduğunu tespit etti. Fakat aynı zamanda, yıllık 15 milyon dolarlık toplam gelirleri sektörün küçük bir bölümünü temsil ediyor.

Bu dijital girişimlerin çoğu, özellikle yerel düzeyde, hızla ortaya çıkıp yok olacak, ama ardlarından gelen projelere çok şey öğretecek. Her bir başarısızlık, bir sonraki olası başarılı girişimin tohumlarını atar. Bu deneme yanılma süreci günümüzde sahip olduğumuz tüm büyük endüstrilerin temelinde yatıyor, tarımdan tekstile otomobilden ecza ürünlerine, bilgisayarlara ve cep telefonlarına dek. Bu endüstriler bir kulübeden (veya garajdan) atölyeye ve fabrikaya taşındı.

Reklam gelirlerini teknolojik platformlara taşıyan ağ etkileri aynı zamanda hem haber medyasının geleneksel iş modelini yok ediyor hem de yeni girişimlere katkı sağlıyor. Yoksa genç çalışan kadınlara yönelik e-bülten TheSkimm‘in altı yılda 7 milyon e-posta abonesine ulaşmasını nasıl açıklayabiliriz. Bu iş milyonlarca dolarlık yatırım almıştı.

Büyük düşman: Atalet

Bazı haber organizasyonları başarılı işletmeler olarak yatırımcılarına para kazandırırken (American Journalism Project onlara yatırım yapıyor) trend, haber medyasının temel amacının paydaşlara maddi dönüş sağlamaktansa içinde bulunduğu toplumun yaşam standardını yükseltmesi yönünde.

Yerel gazeteciliği yok eden dijital güçler kamu tepkisini güçlendirebilir. Ve bu hızlı bir şekilde gerçekleşebilir. Bunun önündeki en büyük engel, meslektaşlarımdan birine göre, atalet. Bazı medya sahipleri girişimlerini yalnızca sütünü sağıp günün sonunda da satacakları bir şey olarak görüyorlar.

Hükümet, iş dünyası ve medya liderleri harekete geçmedikleri sürece, hızlı düşüşün süreceğini göreceğiz. Ne var ki bu medya devrimi tepeden aşağı doğru gelmiyor; aşağıdan yukarı geliyor. Bu uzun zaman alabilir, ancak aynı ölçüde de daha kalıcı olabilir.

Bu içerik daha önce ijnet.org‘da yayınlanmıştır.