Türkiye’nin gazetecilik endüstrisi elbette ülkenin finansal ve siyasal özgün durumu gereği dünyadaki farklı ulusların gazetecilik endüstrileri ile kolayca karşılaştırılamaz. Yine de dünyanın içinden geçtiği ekonomik, teknolojik ve politik dönüşüm oldukça kapsayıcı ve Türkiye’nin gazetecilik endüstrisi de bundan azade değil.

Gazetecilerden istenen niteliklere dair literatürü tararken çoğu akademik olan yukarıda andığımız araştırmaların yanı sıra, bu araştırmayla motivasyon olarak neredeyse %100 örtüşen bir başka araştırmaya da rastladık. 2016 yılında CONY Tow-Knight Center tarafından gazetecilerin sahip olması gereken “gazetecilik süper güçlerine” ilişkin kapsamlı bir araştırma yayınlanmıştı (Stencel ve Perry, 2016). ABD’deki yayıncılara odaklanan araştırmanın en önemli çıktıları elbette aradan geçen zaman gereği bugün tam anlamıyla gerçekçi bir temsil sağlamamakla birlikte yöntem ve elde edilen veri bakımından bu araştırmayla büyük benzerlik sağlıyordu. Bu nedenle o araştırmanın sonuçlarından bahsederek kendi araştırmamızı sunmaya geçmenin iyi bir fikir olacaktır. O araştırmada, araştırmacılar 10 istihdam ihtiyacını sormuşlardı. Gelen yanıtlar üç farklı beceride yoğunlaşıyordu: kodlama, kitle analitiği ve multimedya üretimi. Kuruluşların üçte ikisinin yanıtları kodlama ve kitle analitiğine yoğunlaşmış, %60’a yakını ise özellikle video içerik formatındaki görsel hikâye anlatıcılığını seçmişti. O raporun en önemli bulgularından biri sektörün ihtiyacının yeni ürünler geliştirme üzerine kurulu olmasıydı. Netflix, Spotify ve YouTube tarafından kuşatılmış içerik evreninde gazetecilik kuruluşlarının yeni formatlara ve bunları hem biçimsel hem de içeriksel olarak tasarlayabilecek kişilere ihtiyacı vardı. Örneğin, araştırma kapsamında incelenen ilanlarda video üretimi yapmak üzere istihdam edilecek kişilerde editoryal süper güçler de aranan beceriler arasında sıralanıyordu. Fakat araştırmaya katılanlar bir yandan bu beklentilerin hepsinin karşılanamayabildiğini, örneğin istihdam ihtiyacı artış gösteren veri görselleştirme, animasyon ve grafik gibi alanlarda açılan pozisyonlara uygun aday bulmanın bir hayli zor olduğunu da belirtiyordu. 

Raporu yazanların talep edilen niteliklere kategorik olarak yaklaşımı ise şöyleydi: Temel yetenekler ve dönüşüm odaklı yetenekler. Temel nitelikler klasik haber yazımı, üretimi üzerine kuruluyken dönüşüm temelli nitelikler hedef kitle alışkanlıklarındaki değişikliklerin yanı sıra hem haber toplama hem de dağıtma teknolojisini ele almak ve bunlara uyum sağlamak için gereken beceriler olarak tanımlanmıştı. 

Raporun gazetecilerin süper güçleri olarak tanımladığı nitelikler ise şöyleydi: kodlama/geliştirme, kitle geliştirme, kullanıcı verileri ve ölçümleri, görsel hikâye anlatımı, dijital tasarım ve sosyal medya dağıtımı. Araştırmaya göre bu süper güçler temel habercilik becerilerine kıyasla daha çok talep görüyordu. Raporda işverenlerin ayrıca “ürün” odaklı bir bakış açısı olduğu, bu sebeple editoryal proje ve deneyim üretimine yatkın insanları istihdam etme eğiliminde olduğu da belirtiliyordu. Konvansiyonel gazetecilik aktörlerinin önemsediği iş modelleri ve işleyişe kıyasla işe alınacak kişilerin medya endüstrisinin içerisinde bulunduğu piyasa ve rekabet koşullarını anlaması ve bir yandan izleyici kitlesinin sürekli değişen haber tüketim alışkanlıklarını takip etmesi gerektiği de söyleniyordu. Ama yine de araştırma katılımcıları dönüşümlü becerilerin temelinin yine habercilik deneyimine ve kabiliyetine dayandığı, “habercilik tutkusu” ve “habercilik muhakemesi” yetilerinin belirleyici olduğu görüşündeydiler. 

Peki Türkiye’de durum nasıl? 4 yıl önce ABD’de yapılan bir araştırma elbette Türkiye’de sürdürülebilecek bir araştırma için doğrudan referans olamaz. Yine de, araştırmamızın çerçevesini belirlerken, gelecekte etkili rollerin neler olacağına dair projeksiyonumuzu yaparken ve sorularımızı hazırlarken daha önce yapılmış bu araştırmadan yararlandık. Gerçeklikten kopmamak adına, güncel roller ve gelecekte belirleyici olacak rollere dair sorularımızı ABD’deki bu araştırmayı, iş ilanları taramamızı ve NewsLabTurkey’de farklı içeriklerde tanımlanan gazetecilik rollerini referans alarak oluşturduk.

Araştırma sonuçlarını iki ayrı yöntemle elde ettiğimizden (görüşmeler ve ilan taraması) sonuçları ilk olarak ayrı ayrı size sunmayı son bölümde de sonuçları yorumlayıp bir gelecek projeksiyonu üretmeyi denedik.

İş ilanları: Teknik beklentiler ön planda

İş ilanları iş bulmak için insanların kullandığı en geleneksel mekanizma denebilir. Kurumların kendi web siteleri, kariyer.net, yenibiris.com gibi siteler ya da LinkedIn istihdam süreçlerinde sık sık kullanılıyor. Gazetecilik endüstrisinin istihdam süreçleri, hem sektörün darlığı hem de gazeteciliğin dar cemiyet ilişkileri gereği geleneksel profesyonel yaşama tam olarak paralel gerçekleşmiyor. Yine de, görüşmelerde de gözlediğimiz üzere, farklı ölçeklerden kuruluşlar istihdam olanaklarını duyurmak için kariyer odaklı web siteleri ve LinkedIn’den faydalanıyor.

Medya sektöründe faaliyet gösteren kurumlar tarafından iş bulma siteleri ya da LinkedIn’de son iki ay içerisinde yayınlanmış ve hâlâ aktif durumda olan 60 ilanı inceledik. Medya sektörü içerisinde yer alan iş bölümünü ve görev tanımlarını, bunların da farklı ölçekteki kurumlar arasında nasıl farklılaştığını gözlemlemek amacıyla örneklemimizi 21’i devlet kurumu, 23’ü büyük medya grubu ve 7’si daha küçük medya gruplarına ait ilanlar arasından seçtik. Aramalarımız sonucunda diğer kurumlara kıyasla istihdam olanakları daha kısıtlı ve istihdam süreçleri organik bağlara daha fazla dayanan küçük ölçekli/yerel gazeteler tarafından yayınlanan sadece 3 ilana ulaşabildik. Bunun yanı sıra yine medya kurumu olarak nitelendirilen fakat konvansiyonel habercilik pratiklerinin dışında bir kurum yapısı ve iş kapsamına sahip bir haber mobil uygulama platformu ve bir doğrulama platformunun daha araştırmamızı sınırlandırdığımız periyot içerisinde aktif olarak alım yaptığı 6 ilanı listemize dahil ettik. 

Önemli bir kısmı editör (15) pozisyonu için açılan bu ilanlar arasında yapımcı/prodüktör (11) ve video kurgu uzmanı (5) sırasıyla, incelediğimiz zaman aralığı içerisinde medya kurumları tarafından işe alım yapılacak en yaygın görev tanımları olarak karşımıza çıkıyor. Listeyi sırasıyla iletişim/pazarlama asistanı (4), grafik tasarım (3) ve muhabir (3) pozisyonları takip ederken inclediklerimiz arasında video editörü (2), SEO editörü (2), içerik yazarı (2) araştırmacı (2), muhasebe/raporlama (2), sosyal medya editörü (1), dijital içerik editörü (1), İK uzmanı (1) ve sosyal etki izleme uzmanı (1) gibi iş tanımları da bulunuyor. Bu süre içerisinde yayınlanmış 2 genel başvuru ve 1 yetenek programı çağrısını da genel olarak sektörel ihtiyaçları ve özellikle yeni mezunlara yönelik beklentileri anlamamıza yardımcı olacağını düşünerek seçtiğimiz ilanlar arasına ekledik. 

Aktif iş ilanlarının neredeyse tamamı İstanbul’da yoğunlaşmış. 60 ilanın 58’i İstanbul’da istihdam edilecek birini ararken, TRT’nin yeni mezunlara farklı departmanlarda iş imkânı sağlayan “Yetenek Programı”na kabul edilen adayların Ankara’da istihdam edileceği belirtilmiş. Merkezi İstanbul’da bulunan bir TV kanalının muhabir olarak istihdam edeceği bir kişinin de Trabzon, Antalya, İzmir ya da Diyarbakır şehirlerinden birinde çalışacağı belirtilmiş. 

İlan verilen işlerin 53’ü tam zamanlı, 4’ü de yarı zamanlı. Bunun yanı sıra istihdam edilecek kişinin proje bazlı, 1 yıllık sözleşmeli ya da serbest olarak çalışacağı ilanlar da bulunuyor. 1 ilanda ise tanımlanan işteki çalışma formatının ne olacağının bilgisine yer verilmemiş. 

İstihdam edilecek yeni personelin arandığı görevlerin büyük bir çoğunluğunda en az üniversite mezunu olmak şartı aranırken muhabir ve editör alımı çağrısı yapan iki ilana başvurabilmek için lise mezunu olmak yeterli sayılıyor. “Kıdemli araştırmacı” olarak istihdam edilecek kişinin doktora derecesine sahip olması tercih ediliyor. 10 ilanda adayların sahip olması gereken eğitim durumu belirtilmemiş ve 1 ilan “önemi yoktur” diyerek her düzeyden adayın başvuru yapabileceğinin altını çizmiş. İlanların bazılarında en son bitirilen eğitim seviyesi bilgisinin yanında mezun olunan fakülte ya da bölüm de özellikle belirtilmiş. Buna göre incelediğimiz ilanların genelinde öncelikli olarak iletişim fakültesinde yer alan bölümlerden mezun adayların tercih edileceğinin, iş tanımına göre bazı pozisyonlarda da sosyal bilimler, edebiyat, İngilizce, grafik tasarım ya da iktisat bölümlerinden adayların arandığı bilgisi mevcut. 12 ilanda “ilgili bölümlerden mezun” ibaresi yer alırken, editör olarak istihdam edilecek kişinin tercihen mühendislik fakültesi mezunu olması gerektiği yazılmış. 25 ilanda erkek adayların askerlik ile ilişiğinin kalmamış ya da tecil durumda olması şartı bulunurken, 35 ilan bu duruma yönelik herhangi bir koşul belirtilmemiş. 

İstihdam edilecek adaylarda aranan niteliklerin başında İngilizce bilgisi (22) geliyor. Dil yeterliliğini “esnek çalışma saatlerine uygunluk” (9) ve “yeni nesil içeriklerin ve tasarım trendlerinin analizi” (7) takip ediyor. Bazı ilanlarda uzun çalışma saatleri özellikle vurgulanıyor ve kişinin tatiller, hafta sonu ve akşam saatlerinde dahi çalışmaya hazır olması gerektiği belirtiliyor. Bazı görevlerde adaylar “yoğun tempo”, “baskı” ve “zaman sınırı”na karşı uyarılıyor. Farklı iş alanları ve görev tanımlarında istihdam edilecek kişilerin Türkçe’yi doğru ve etkin kullanmaları, sosyal medyaya hakimiyetleri, habercilik tecrübesine sahip olmaları ve farklı platformlarda üretilen içerikleri takip etmeleri bekleniyor. Siyaset, kültür ve tarih bilgisi (3), aynı anda çoklu görev yürütebilmek (3), araştırma deneyimi (2) ve küresel bir zihniyete sahip olmak (2) gibi nitelikler de farklı ilanlarda ortak sıralanan nitelikler olarak göze çarpıyor. Adayın istihdam edileceği kurumun “editoryal çizgisiyle uyum” içerisinde olması gerektiği TRT’ye ait ilanlarda açıkça belirtilirken diğer ilanlarda böyle bir koşul bulunmuyor. Yine aynı kurumda istihdam edilecek yeni kişilerin arandığı 4 farklı görev için Arapça(2) ve Urduca(2) bilinmesi şartı bulunması bazı görevler için farklı dil yeterliliklerine de ihtiyaç duyulabildiğini gösteriyor. Bazı ilanlarda başvuracak adayın yaşına dair bir kısıtlamanın olduğu, özellikle 35 ya da 45 yaş altı adayların tercih edildiği de görülebiliyor. 

İncelenen ilanların sadece 3’ünde maaş aralığı bilgisine yer verilmiş. Üçü de içerik yazarlığı ve editörlük ile ilgili görev tanımlarına sahip pozisyonların maaşının 2000-3000 TL arasında, bir tanesinin de net 2500 TL olduğu görülüyor. Bu da istihdam edilecek kişilerin asgari ücret düzeyinde ve hatta aşağısında maaşlandırılacağı anlamına geliyor. 

İstihdam edilecek kişilerin %55’inin sektörde ve benzer pozisyonlarda en az 3-5 yıl deneyimli olması bekleniyor. %13,3’ünde en az 2 ve %10’unda da 6-10 yıl arası bir deneyim aranıyor. İş hayatının başında kişilerin istihdam edilebileceği ise sadece 3 pozisyon bulunuyor ve bu da ulaşabildiğimiz aktif ilanların sadece %2’sine denk geliyor. En fazla deneyimin arandığı ilanlar marka iletişim, araştırma ve prodüktörlük gibi görev tanımlarında yoğunlaşırken editör, içerik yazarı ve muhabir gibi alanlarda istihdam edilecek kişilerin 2 veya üzeri yıl deneyim sahibi olmaları yeterli görülüyor.

İstihdam edilecek kişilerden beklenen teknik bilgilerin başında Adobe Creative Suite yazılımları geliyor. Farklı görev tanımlarına sahip 17 ilanda Illustrator, Photoshop, InDesign, Premiere Pro, After Effects gibi tasarım ve video düzenleme programlarından bazılarına ya da tamamına hâkimiyet aranırken özellikle video içerik üretimi ile alakalı pozisyonlarda ses düzenleme araçları da dahil ek farklı programlar sıralanıyor. Bunları dijital içerik üretimi platformları, MS office programları ve video prodüksiyon araçları takip ediyor. Dijital editör olarak işe alınacak kişilerin sosyal medya, arama motoru optimizasyonu, internet terimleri ve sistematiğine dair bilgi ve deneyim sahibi olmaları gerektiği belirtiliyor. Haber ya da içerik üretiminden ziyade kurumların idari alanlarında istihdam edilecek kişilerde ilaveten veri çekme ve derleme amacıyla kullanılabilen programlara yönelik teknik bilgi de aranıyor. 

Gazeteler kimi arıyor, yöneticiler ne istiyor?

Aralarında ulusal ve yerel medya kuruluşlarının ve teyit organizasyonlarının da bulunduğu kuruluşlarla yürüttüğümüz e-posta, video konferans ve telekonferans görüşmelerinde yayın yönetmeni, kurucu, yayın sahibi, editör, yayın koordinatörü, yazı işleri müdürü, şef editör, kurucu ortak, proje koordinatörü gibi farklı titrlere sahip kişilerle görüşme imkânımız oldu. İnsan kaynakları departmanına ulaşmaya çalıştığımız bazı büyük ölçekli medya kuruluşlarından ne yazık ki dönüş alamadık. Bu esasen, medya konusunda akademik ya da yarı akademik araştırma yürüten araştırmacıların sık sık karşılaştığı bir durum. Görüldüğü üzere, görüşme yaptığımız kişiler işe alım ve iş ilanı oluşturma sürecinde söz söyleyici olmakla birlikte hiçbirinin insan kaynakları odaklı bir uzmanlığı ya da görev tanımı bulunmuyor. Buna bağlı olarak görüşmecilerimizin gazetecilere ilişkin beklentilerinin editoryal, teknik ve finansal ihtiyaçlar bağlamında fazlasıyla değerli olduğunu düşünüyoruz. 

Araştırma kapsamında görüştüğümüz 25 kurum arasında yalnızca bir kurum 50’den fazla tam zamanlı çalışana sahipti. 20-50 arası tam zamanlı çalışanı olan 6, 11-20 çalışanı olan 8, 6-10 çalışanı olan 2, ve 1-5 çalışanı olan 8 kurumun temsilcileriyle görüşme yapmış olduk. Bu bağlamda araştırmamızda büyük ölçekli kuruluşlara dair elde edilen görüşme verisi tam bir temsil sağlamaktan uzaktı. Bu konudaki eksikliği ilan taramaları ile kapatmaya çalıştık. En dar kadrolu (1-5 kişilik), dar kadrolu (6-10), genişlemeye elverişli (10-20), genişleme sürecinde (20-50) ve geniş diyebileceğimiz haber odalarıyla görüştük. Görüştüğümüz tüm medya kuruluşları dijital odaklı ya da yüksek dijital erişimi olan kuruluşlardı. Bu, yeni medya çağında gerekli gazetecilik niteliklerinin belirlenmesi konusunda bizim için önemli kolaylık sağladı. 

Konuştuğumuz kurumların temsilcileri haber odalarında iş güçlerinin çoğunlukla (25 görüşmeciden 16’sı) lisans ve ön lisans mezunlarından oluştuğunu söyledi. 7 haber odasında çoğunlukla yüksek lisans öğrencisi ya da yüksek lisans mezunları yer alırken 1 haber odasında doktora derecesi olan ya da doktora yapmakta olan insanlar çoğunluktaydı. Bu veri iş ilanı aramalarında sık sık rastladığımız üniversitelerin ilgili bölümlerinden mezun tanımıyla uyuşuyor. 

Konuştuğumuz 25 kişiden yalnızca 4 tanesi kurumlarında bir insan kaynakları birimi olduğunu belirtti. Bu kişiler çoğunlukla ya güçlü kâr amaçlı kurumların ya da uluslararası fonlarla desteklenen, takip edilen kuruluşların temsilcileridir. 

Söz konusu iş yerinde cinsiyet dağılımı olduğunda, katılımcıların 13’ü iş yerinde erkeklerin çoğunlukta olduğunu belirtmiş, 11’i ise iş yerinde kadınların çoğunlukta olduğunu söylemiştir. Görüşmecilerin çoğu, cinsiyetlerin departmana göre dağılımında dramatik değişiklikler olmadığını belirtmektedir. Fakat, bazı organizasyonlarda hâlâ cinsiyet dağılımı bazı departmanlarda farklı cinsiyetler lehine artmakta. Kuruluşların siyasal yelpazedeki konumları ile kadın erkek istihdamları arasında da doğrudan ya da dolaylı bir bağ gözlemek güç. 

2020 yılı özellikle medya sektörü için yeni istihdam üzerine konuşmanın lüks olduğu bir yıl profili çizdi. Pandeminin yarattığı ekonomik kırılganlık, reklam gelirlerindeki belirsizlik ve sürdürülebilir gelir stratejilerinin yokluğuna döviz kurlarındaki ani hareketlilik eklendiğinde yeni birini işe almak birçok açıdan kurumlar için zorlayıcıydı. Görüşmecilerimize son bir yılda kaç işe alım yaptıklarını sorduğumuzda aldığımız yanıt ise çizdiğimiz bu olumsuz tabloya göre az da olsa umut vericiydi. Zira, 25 görüşmecimizden yalnızca 3’ü kurumlarında işe alım yapılmadığını söylüyordu. Çoğunlukla işe alım sayıları 1-5 kişi arasında değişiyordu. Tabii burada piyasadaki esnek çalışma rejiminin yarattığı bir durumdan da bahsediyoruz. Kurum aidiyeti oluşturma, kurum kültürüne adaptasyon gibi süreçler için birçok medya kuruluşunun ayıracak maddi ya da manevi kaynağı olmadığından, sektöre sürekli iş değiştirme trendi hâkim durumda. Görüştüğümüz kurumlardan 3’ünün 10’dan fazla 4’ünün de 6-10 arası işe alım yapması ise olumlu detaylar olarak karşımıza çıktı. Yüksek sayıda işe alım yapan kuruluşların ortak karakteri ya yeni yatırımlar olmaları ya da yeni ortaklar ya da gelir kaynaklarıyla mevcut operasyonlarını güçlendirmeleriydi. 

Editörler ve muhabirler vazgeçilmez unsur

Görüşmeler kapsamında hazırladığımız soru setinde, mevcut iş ilanlarına dayanarak haber odalarının ve medya kuruluşlarının en çok istihdam ettiği personel tipine dair bir döküm çıkardık. Geleneksel işler olarak tanımladığımız bu işlerin hangilerinin haber odaklı medya kuruluşları için şart olduğunu sorduğumuzda aşağıdaki tablo ortaya çıktı.

Yanıtlara göre editörler görüşmecilerin 20’si tarafından haber odalarının en önemli üyeleri olarak görülüyor. Onları 19 temsilci tarafından gerekli bulunan muhabirler takip ediyor. Onlarıysa kurgucu (16), grafiker (15), web tasarımcı (15) ve internet editörleri (15) izliyor. Bu rollerin hem geleneksel hem multimedya yayıncılığı için gerekli olduğu aşikâr. Bu görevler arasında arama motoru optimizasyonu uzmanı görevi 13 kişi tarafından önemli bir rol olarak tanımlanırken bazı görüşmeciler arama motoru optimizasyonu konusundaki uzmanlığın internet editörlüğüne içkin bir karakter olduğunu belirtiyor. Gerçekten de, ilanlara da baktığımızda, arama motoru optimizasyonu bilgisi önemli bir yetenek olarak öne çıkıyor. Duvar Gazetesi Yayın Yönetmeni Ali Topuz’un cümleleri bu iki rolün belirleyiciliğini özetliyor: “Gazetecilik haber üretmek ve sunmak demek, muhabir ve editör olmadan kalanlar işe yaramaz.”

Görüşmeciler bazı rollerin birbirine içkin olduğunu yahut dışarıdan alınacak kısa vadeli hizmetler aracılığıyla bu rollerdeki kişilerin eksikliğinin giderilebileceğini söylüyorlar. Gerçekten de iş ilanlarında özellikle de internet editörü titri altında tanımlanan işlerde bizim görüşmecilere seçenek olarak sunduğumuz farklı pozisyonların sorumluluklarının ve beklenen niteliklerin tek bir pozisyonun tanımı altında yer aldığı gözlemleniyor. 

Sesçi, kameraman gibi multimedya yapımcılığı ve “süper kahraman gazetecilik” nedeniyle iç içe geçmiş rollerin ayrı titrler altındaki varlığına talebin düşük olması ABD’de yapılan araştırmada da rastladığımız bir olgu olduğundan çok da şaşırtıcı değil. 

Araştırmanın bizim için en önemli sorularından biri de organizasyon potansiyelinin artması için hangi pozisyonların gerekli görüldüğü idi. Burada gelen yanıtlar şaşırtıcı olmamakla birlikte bazı pozisyonların (reklamcılık, kitle fonlaması, abonelik gibi) daha fazla talep göreceğini bekliyorduk. Yanıtlara göre en çok ihtiyaç duyulan ve gelecekte de ihtiyaç duyulacağı varsayılan pozisyonun sosyal medya uzmanı (16) olduğu görülüyor. Bu pozisyonu günümüzde bağımsız yayın kuruluşları için kurtarıcı olarak görülen kitle fonlaması uzmanlığı (13) pozisyonu takip ediyor. Kitle editörü, analitik ve kitle uzmanı, araştırma geliştirme editörü gibi pozisyonlarsa 11’er kişi tarafından (görüşmecilerin yarısından azı) gelecek için gerekli görülmüş. Buradaki sebep muhtemelen hem bu pozisyonların içeriklerinin henüz tam anlaşılmaması, hem de kimi pozisyonların iç içe geçmiş olmaları. Bu arada yeni roller söz konusu olduğunda yalnızca bir yayıncı önerdiğimiz pozisyonlardan hiçbirinin gerekli olmadığı kanaatindedir.

Kapasite geliştirme eğitimleri: Olumlu kanaatler çoğunlukta

Görüştüğümüz kurumlardan 20 tanesinde çalışanların yeni teknoloji ve araçları kullanımına yönelik iç eğitimler yapılırken, 5 tanesinde bu tür eğitimler düzenlenmiyordu. Dışarıda düzenlenen eğitimlere katılım söz konusu olduğunda ise 25 görüşmeciden 24’ü çalışanlarını dışarıdaki kapasite geliştirme eğitimleri konusunda teşvik ettiklerini belirtirken, yalnızca 1 katılımcı böyle bir teşvikleri olmadığını belirtti.

Kurum temsilcilerinin yanıtlarına göre kurum içi ve kurum dışı eğitimler benzer oranda verim sağlıyor. Katılımcıların yaklaşık 18’i kurum içi eğitimlerden verim aldıklarını belirtirken, yalnızca biri bu eğitimlerden verim alınmadığı görüşünde. 6 katılımcı ise bu konuda kararsız olduklarını söyledi. 

Çalışmaya katılan kurum temsilcilerinin 19’u kurum dışında alınan gazetecilik eğitimlerinin ve katılınan gazetecilik atölyelerinin verim sağladığı görüşündeyken, 5’i bu konuda kararsız olduklarını belirtiyor, yalnızca 1 katılımcı çalışanların kurum dışından aldıkları eğitimlerin faydası olmadığını söylüyor.

İş ilanlarında da karşımıza sıkça çıkan işveren beklentilerinden biri de çalışanların bazı yazılımları kullanmayı biliyor olmaları. Sorularımızı yönelttiğimiz haber odası temsilcileri arasında belirli bir yazılım konusunda tam bir uzlaşma yok. Hatta bazı görüşmeciler gerekliliğini sorguladığımız programların hiçbirinin şart olmadığını söyledi. Günlük ofis iş akışı ve gazeteciliğin temel rutini düşünüldüğünde ofis programları olarak tanımlanabilecek programlar (ücretli ya da ücretsiz fark etmeksizin) en fazla gerekli görülen programlar olarak görülüyor (14 görüşmeci). Aynı şekilde fotoğraf düzenleme amacıyla kullanılan Adobe Photoshop da 14 görüşmeci tarafından son iş arama süreçlerinde bilinmesi zorunlu tutulan bir yazılım olarak öne çıkıyor. 25 kişinin yanıtladığı görüşme sorularımızda diğer yazılımlara ilişkin talep genellikle haber odasının ya da medya kuruluşunun ana ihtiyaçları temelinde belirleniyor. Video ve multimedya odaklı haber merkezlerinde bu oran video düzenleme programları için katılımcıların %40’ına tekabül ederken, illüstrasyon programları içinse %36’lık bir kısma tekabül ediyor. İş ilanlarındaki aranan nitelikler kısmında daha sık rastlanılan yazılım bilmeye ilişkin talep yerini görüşmelerde daha seyrek olarak talep edilen niteliklere bırakabiliyor.

İçerik odaklı rollere talep daha yüksek

Görüşmelerde sorduğumuz son soru esasen daha önce sorduğumuz mevcut durumdaki haber merkezlerinin olmazsa olmazları ve gelecekte olmazsa olmaz olacak rollere ilişkin soruların devamı niteliğindeydi. Görüşmecilerden, ellerinde yeterli bütçe olması hâlinde ilk işe alım yapacakları 5 pozisyonu bizimle paylaşmalarını istedik. Bazı görüşmeciler yalnızca tek bir pozisyonda tek bir kişiye ihtiyaçları olduğunu belirtirken bazı görüşmeciler tüm pozisyonlara farklı ya da birden fazla pozisyona birden fazla kişi yerleştirmeyi tercih ettiler. 

Cevaplarda dile getirilen pozisyonları analiz ettiğimizde ortaya üçlü bir kategorik yapı çıktı: Gelir elde etme temelli pozisyonlar, yönetimsel pozisyonlar, içerik ve kitle temelli pozisyonlar. İçerik ve kitle temelli pozisyonlar hem üretim hem de tüketici davranışlarına odaklanan pozisyonlarken, gelir temelli pozisyonlar kitle fonlaması editörü, reklamcı gibi rolleri içeriyordu. Yönetimsel pozisyonlar ise hukuk danışmanı, insan kaynakları uzmanı ve muhasebeci gibi pozisyonlardan oluşuyordu. Bu pozisyonların genel dağılımı şöyleydi: yönetimsel pozisyonlar (5); içerik üretimi, izleme ve geliştirme (52); gelir elde etme (17).

Bu pozisyonların kategori içi dağılımları yapıldığında ise ortaya daha detaylı bir portre çıkıyor. En tenha kategori, profesyonelleşme için şart olsa da, yönetim kategorisi. Muhasebeci (1), hukuk danışmanı (1) ve insan kaynakları uzmanının (3) oluşturduğu toplamda 5 kere görüşmeciler tarafından anılan bu kategori kurumsallaşmış medya kuruluşları için fazlasıyla önemli olsa da haber odası temsilcilerinin birincil ihtiyaç kategorisiyle belli ki uyuşmuyor.

Söz konusu içerik üretimi izleme ve geliştirme rolleri olduğunda ise ortaya çıkan dağılımda farklı alanlarda uzman editörler (9), sosyal ağ uzmanları (8) ve içerik üreticileri/muhabirler (10) başı çekiyor. Bu pozisyonların yanı sıra video kurgu uzmanı (2), grafik tasarımcı (2), video editörü (2), SEO editörü (3), araştırmacı (1), sosyal medya uzmanı/editörü (8), etki izleme uzmanı/editörü (4), podcast editörü (1), yayın koordinatörü (1), ses uzmanı (1), yazılımcı (2), web tasarımcı (2), doğrulamacı (2), sunucu (1), araştırma geliştirme editörü (1) gibi pozisyonlar da görüşmeciler tarafından fırsat oluşması hâlinde işe alım yapılacak pozisyonlar olarak tanımlanmıştır.

Her ne kadar finansal sürdürülebilirliğin temelinde olsa da gelir elde etme temelli pozisyonlar yanıtların görüşmecilerin işe alım yapmak istedikleri pozisyonların toplamda yarısına dahi yaklaşamamıştır.

Gelir elde etme odaklı pozisyonlarda reklamcı (6), kaynak geliştirme uzmanı (4) ve dijital/içerik pazarlama uzmanı (3) seçenekleri öne çıkarken, 1’er görüşmeci abonelik editörü ve kampanya uzmanı pozisyonlarını doldurmayı tercih etmiştir.

Gelire odaklanan pozisyonların sayıca azlığı bize göre problemli olmakla birlikte içerik temelli pozisyonlarda yeni trendlere yönelik bir hareketlenme olması da olumlu bir işarettir. Yine de profesyonelleşme yolunda varlığı şart olan yönetimsel pozisyonlara olan talebin azlığı sektörün içinde bulunduğu krizin derinliğinin ve uzun vadeli planlar önünde bu durumun bir engel olduğunun göstergesi olarak yorumlanabilir.