n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!
Bu haftanın odağında YZ teknolojilerine dair kısıtlı ve kontrolü elimizden alan yaklaşımlardan kurtulmanın yollarından ve buna neden ihtiyacımız olduğundan bahsettim.
“Ne Okuduk” bölümünde ise Today in Tabs isimli bültenin hikâyesi, Pulitzer’in kazananları ve daha fazlası var.
Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.
Haftaya görüşmek üzere!
—Ahmet Alphan Sabancı
Bu hafta ne okuduk?
“Favori Bülteninizin Favori Bülteni”
Çoğu zaman dijital medya üzerine konuştuğumuzda gazetecilere, büyük medya kurumlarına ve aşırı büyüyen isimlere odaklanıyoruz. İnternette medyaya şeklini veren ve onun temellerini atan küçük girişimlere ve deneysel işlere ise sanki bunlar geçmişte kalmış gibi yaklaşıyoruz. Sektörde ekonominin büyümesinin ve büyük platformların büyük sayılara odaklanmamıza neden olmasının da bunda etkisi büyük.
Fakat bu kalıpların dışına çıkabildiğiniz anda görünürde “büyük” olmayan işlerin ne kadar etkili olabildiğini ve küçük bir yayının da kendi başına sürdürülebilir olabileceğini görmeye başlıyorsunuz. Today in Tabs isimli bülten bunun en iyi örneklerinden birisi. New York’ta yaşamayan birisinin yazdığı ve 36.000 abonesi olan bir bülten olan Today in Tabs (kısaca Tabs), bu küçük görüntüsüne rağmen özellikle ABD medya sektöründeki en önemli yayınlardan birisi. Sebebiyse bültenin sloganında saklı: Favori bülteninizin favori bülteni.
Belki Tabs sürekli gördüğümüz medya girişimleri ve yayınlar gibi büyümeyecek ama zaten bu tür yayınların öyle bir büyüklüğe ihtiyacı da yok. Zaten çoğu zaman da başarılı olmanın sırrı bunun farkına varabilmekten geçiyor.
Ya 1 Dolar Verirsiniz ya da Siteyi Kapatırız
Dünyanın birçok ülkesinde benzerlerine ilham veren ve gündemi mizahi bir dille haberleştirme konusunda öncü yayınlardan birisi olan The Onion, son sahibi yüzünden zor bir dönemden geçiyordu. Neyse ki geçtiğimiz haftalarda yayının önemini ve kültürünü bilen birisi tarafından satın alındı ve biraz olsun rahatladı.
Yeni sahibinin The Onion’ı ekonomik olarak ayakta tutmak için planı çok net: Okurlardan küçük büyük fark etmeden destek almak. Ancak bunu normal bir bağış veya abonelik modeli gibi duyurmak yerine The Onion’a yakışır bir formatla açıkladılar. Sitede yayınlanan haber, The Onion’ın büyük kötü bir şirket tarafından satın alındığı izlenimi veriyor ve şirket okurlar 1 dolar vermedikçe siteyi parça parça sileceklerini söylüyor.
Sitenin kültürüne ve tarzına uygun bu yaklaşım işe yaramış gibi görünüyor. Kısa sürede ciddi miktarda destek toplamayı başarmışlar ve bu desteğin devamı da geliyormuş.
Pulitzer’in Kazananları Belli Oldu
ABD’nin en büyük gazetecilik ödüllerinden birisi olan ve tüm dünyada da kazananlarının merak edildiği Pulitzer’in 2024 yılı kazananları belli oldu. Her yıl olduğu gibi Amerikan medyasının büyük isimleri büyük ödüllerin kazananları ve finalistleri arasındaydı. Ancak dikkat çekici bir şekilde Lookout Santa Cruz, Invisible Institute ve City Bureau gibi küçük haber kurumları da bu büyük ödülün kazananları arasına girdi.
Buna ek olarak her ne kadar ödül sadece ABD’deki gazetecilere verilebiliyor olsa da Pulitzer jürisi Gazze’de yaşananları ve oradan haber ulaştırmaya çalışan gazetecileri de unutmadı. Ödüllerin tarihi boyunca 50’den az sayıda yayınlanmış olan özel notlardan birisini Gazze’deki gazetecileri onurlandırmak için yayınladı.
YZ Çöp İçerikler Nereden Geliyor?
Geçtiğimiz yıldan bu yana YZ araçlarının yaygınlaşmasıyla birlikte en sık karşılaştığımız sorunlardan birisi bu araçlarla oluşturulan spam ve çöp içerikler. Bülten arşivinde bununla ilgili birçok haber bulmak mümkün.
İlk günden bu yana bu tür içerikleri yayınlayan sitelerin peşine düşen Futurism, geçtiğimiz günlerde bu içerikleri internete ve yayıncılara dağıtan merkezlerden birisini ortaya çıkardı. AdVon isimli bu şirket YZ ile içerik üretmenize ve bunları yayınlamak için kullanabileceğiniz sahte profiller üretmenize yardımcı oluyor. Ortaya çıkan can sıkıcı detaylardan birisi de USA Today, Mashable ve LA Times gibi yayınların da bu sistemi kullanan 150’nin üzerindeki yayıncı arasında olması.
Kısa Kısa
📤 Eğer sitenize yeni nesil açık sosyal medya platformlarına paylaşım için kolay bir buton eklemek istiyorsanız Share Openly’yi kullanabilirsiniz.
🇷🇺 Rusya Wikipedia’nın sansürlü bir klonunu açtıktan sonra asıl Wikipedia’yı ülkede engelledi.
🇮🇱 İsrail hükümeti sonunda amacına ulaştı ve Al Jazeera’nın ülkedeki ofisini kapattı.
🇮🇹 İtalya’daki Rai, Meloni hükümetinin medya üzerindeki kontrol çabasını protesto etmek için greve gitti.
📱 TikTok, herkesin beklediği gibi, ABD’de kendisini engelleyebilecek olan yeni yasayı durdurmak için dava açtı.
🤖 13 Mayıs’ta OpenAI yeni bir ürünü duyuracakları bir canlı etkinlik yapacak. İddialar YZ destekli bir arama motoru olacağı yönündeydi ama Sam Altman bunu yalanladı.
🎧 YouGov’un dünya çapında yaptığı araştırmaya katılanların yüzde 40’ı haftada bir saatten fazla podcast dinliyor. Türkiye için bu sayı yüzde 34.
Haftanın odağı: Yapay zekânın ütopya/distopya ikilemi
Söz konusu medya ve gazeteciliğe dair güncel tartışmalar olduğunda yapay zekânın anılmadığı bir etkinlik veya yazı bulmak imkânsız. Birden hızla gelişmeye ve yaygınlaşmaya başlayan bir teknolojinin bu sektörleri nasıl etkileyeceğini ve dönüştüreceğini merak etmemiz çok doğal. Ancak bu tartışmaların yapılma şeklinde ve genel olarak YZ teknolojilerine olan yaklaşımımızda ciddi eksikler ve sıkıntılar var.
Medya sektörünün içinde veya dışında olan birçok kişi için YZ, genellikle bunları üreten şirketlerin abartılı iddiaları ve vaatleri üzerinden bildikleri bir şey. Bu yüzden de bu teknolojinin gerçek potansiyellerini ve sınırlarını bilmeden aşırı olumlu bir şekilde düşünüyor ve tartışıyorlar. Diğer tarafta ise yine bu teknolojiler üzerine yeterli bilgiye ve tecrübeye sahip olmayan ama refleks olarak bunlara karşı duran bir kesim var. Yani bir anlamda bütün tartışmaların aşırı ütopik ve aşırı distopik iki perspektif arasında döndüğü izlenimi hakim.
Ancak iki grup da bu teknolojiyi gerçek anlamda anlamadıklarından dolayı ileriye dönük öngörülerde ve beklentilerde büyük sıkıntılar ile karşı karşıya kalıyoruz. Bu yüzden de her iki tarafa da şüpheci yaklaşabilecek, teknolojinin kendisiyle doğrudan etkileşime girip deneyler yaparak onun gerçek potansiyelini görüp gösterebilecek kişilere olan ihtiyaç artıyor.
Bu olmadığı zaman aslında teknolojinin gelişiminin ve yaratacağı dönüşümün kontrolüne dair bütün gücü kaybediyoruz. Çünkü ikisi de aslında teknolojiyi üretenlere, aslında gerçek olmayan seviyede bir kontrol atfediyor, kişilerin ve kurumların sahip oldukları yön verici gücü bilerek ya da bilmeyerek ellerinden bırakmasına neden oluyor.
Bu yüzden YZ ile ilgili kafa yoranlara veya strateji geliştirmek isteyenlere tavsiyem sadece büyük aktörlerin veya teknolojiyi üretenlerin ne dediklerine bakmaktan daha fazlasını yapmaları. Ellerine geçen her fırsatta farklı ve hatta absürt yollarla bu teknolojileri test etmeliler. Böyle testleri yapanları takip edip kendilerine ilham verecek yeni yaklaşımlar aramalılar. Hepsinden önemlisi de bu teknolojileri kullanmak zorunda oldukları hissinden kurtulmalı, bunun yerine kendi sorunlarına ve ihtiyaçlarına bakıp bunlara YZ’nın bir katkısının olup olamayacağını kendileri test edip görmeliler.
Mesela YZ modellerini size daha eleştirel yaklaşacak bir asistan gibi kullanabilirsiniz. Yaptığınız işi eleştirerek, sizinle tartışarak argümanlarınızı geliştirmenize yardım etmesini sağlamak, ona yanlış bilgilerle dolu bir haber yazdırmaktan daha faydalı olabilir. Bu tür deneyler hem teknolojinin kendisi hem de gazetecilik için yeni potansiyellerin kapısını aralayabilir.
Ancak bu tür deneylerle ve yaklaşımlarla YZ’nın medya için faydalı bir teknolojiye dönüştüğünden emin olabiliriz. Bu olmazsa YZ’nın medya üzerindeki etkisini belirleyen, bu teknolojiyi üreten şirketler ve onların öncelikleri olacak.
