Kadın çalışanların işyerinde yaşadıkları taciz, mobbing, zorbalık gibi olayları bildirebilecekleri, sonuç alabilecekleri bir sistem var mı?
Haber merkezindeki kadınlar hem haber takibi ve görevlendirme hem de ücretlendirme konusunda erkek meslektaşlarıyla aynı imkânlara sahip mi?
Haberlerimizde kimleri konu alıyoruz? Yayınladığımız haberlerin kaçının odağında kadınlar var?
Bu haberlerin kaçında kadınlar kurban olarak ya da göz boyamak için kullanılıyor?
Haber yazarken nasıl bir dil kullanıyoruz? Haberleri üretirken kadın okuyuculara ne kadar odaklanıyoruz?
Haberlerin kaçında erkek uzmanların yanı sıra kadın uzmanların da görüşlerine yer veriyoruz?
Gazetecilerin, editörlerin ve haber merkezi yöneticilerinin bu sorulara verdiği yanıtlar ve bu doğrultuda ürettikleri haberler cinsiyete duyarlı haberciliğe olan yaklaşımların bir aynası. Türkiye medyasında cinsiyetçi ve eril dil, görsel kullanımı başta olmak üzere henüz aşamadığı bir dizi temel sorun var. Ancak neyse ki haberleriyle ve yazdıklarıyla bu konuda cinsiyet eşitliğini gözetenler ve bu konuda çalışma yapanlar da var.
Savaş ve Barış Haberciliği Enstitüsü (IWPR), 2022-23’te uyguladığı “Türkiye’deki Kadın Gazetecilerin Kapasitesini ve Dayanıklılığını Geliştirme” projesi kapsamında haber merkezleri için bir kılavuz geliştirdi. Kılavuzun amacı, kadınların hissedeceği güvenli bir çalışma alanı oluşturmak, mesleki gelişim ve kariyerlerini ilerletme konusunda daha iyi fırsatlar sağlamak ve haber odalarının daha iyi içerik üretmesine vesile olmak.
Bu vesileyle Türkiye’nin farklı bölgelerinden kadın gazeteciler, editörler ve medya sahipleriyle bir dizi görüşme yapıldı. Görüşmeler sonunda haber merkezlerinin yönetiminden, zorbalık ve tacizin bildirilmesine; içerik ve haberlerdeki cinsiyet eşitliğine ve kurumlararası işbirliğine uzanan bir dizi öneri ortaya çıktı.
Toplumsal cinsiyete dayalı ve duyarlı habercilik için neler yapılabilir sorusuna önerileri aşağıda sıralıyoruz.
Haber merkezleri neler yapabilir?
📌 Haber merkezinin yapısında ve haberleri üreten ekiplerin dağılımında cinsiyet eşitliğini sağlamaya yönelik politikalar geliştirilmeli.
Haber merkezlerindeki kadınların anonim olarak her yıl en az iki kere dolduracağı anketler oluşturulmalı. Bu anketler aracılığıyla kadınlar işyerinde tecrübe ettikleri sorunlara (ayrımcılık, fırsatlara erişim engeli vb) dikkat çekebilir. Genel yayın yönetmenleri bu anketlerin sonuçlarını inceleyerek politikalarını gereken biçimde değiştirmeli.
İşe alım süreçlerinde kadınların nişanlı ya da evli olup olmadığına, çocuk isteyip istemediğine ya da ne zaman çocuk sahibi olacağına dair kişisel sorular sorulmamasına dikkat edilmeli.
📌 Zorbalık ve tacizin bildirilmesi için açık bir raporlama süreci oluşturulmalı.
Küçük medya kuruluşlarında insan kaynakları (İK) departmanı bulunmayabilir. Bu kurumlar dışarıdan İK danışmanlığı almayı düşünebilir, bu konuda diğer küçük medya kuruluşlarıyla ortaklığa gidebilir. Benzer bir sistem, zorbalık ve tacize maruz kalan kişilere psikolojik danışmanlık sunmak için de kullanılabilir. Eğer kurum bünyesinde psikolojik danışmanlık verilmiyorsa sektördeki çeşitli kurumlardan bu konuda destek talep edilebilir.
📌 Ayrımcılığı önlemek için haber merkezindeki pozisyonlar için sabit maaş aralıkları belirleyebilir ve bunu çalışanlarla paylaşabilirsiniz.
Bu sayede aynı işi yapan herkes aynı ücreti aldığını bilir. Her medya kurumu haber üretimi için yazım tarzı ve editoryal tercihlere yönelik kılavuzlar oluşturarak kadın düşmanlığını da içeren nefret söylemlerinin nasıl ele alınacağına ve bu konulardaki yanlış uygulamalara yönelik standartlar oluşturmalı.
📌 Tüm çalışanlara üreme sağlığını da içerecek bir sağlık sigortası sağlanmalı.
Kadın çalışanların mental sağlığına yönelik rehberlik hizmetleri ya da bu hizmetleri alabilecekleri kaynaklar yaratılmalı.
Annelik/doğum izni gibi haklar şirket politikalarında net bir şekilde ifade edilmeli, kadınların doğum sonrasında hak kaybına uğramaksızın işe dönmesi garanti edilmeli.
Haber yazımında nelere dikkat edilmeli?
📌 Neyin haber olduğunu ve haber değeri taşıdığını gözden geçirin.
Haberlerde nelerin kabul edilebilir olduğuna dair bir standartlar kılavuzu ve editoryal bir rehber hazırlayın. Bu rehber için şu kaynaklardan yararlanabilirsiniz:
- Selection of sources and stories
- Elimination of gender stereotypes
- Use of gender-sensitive language
- Coverage of gender equality issues
📌 Haber için görüşüne başvurulan uzmanlar arasında kadınların sayısını artırmak için hedefler koyun.
Haberlerinizde içinde bulunduğunuz toplumun çeşitliliğini yansıtmayı ve farklı cinsiyetleri adil şekilde temsil etmeyi unutmayın. Kadınlarla ilgili meseleler ve kadınların topluma katkılarına yönelik haberleri yayım planınızın düzenli bir parçası hâline getirin.
Haber merkezinizde çalışan gazetecileri cinsiyet kalıplarını barındırmayan bir dil kullanmaları yönünde eğitin ve farklı bakış açılarını temsil eden kapsayıcı bir habercilik yapmaları için eğitim almalarını sağlayın.
Avrupa Gazeteciler Federasyonu’nun hazırladığı bu kılavuz iyi bir kaynak olabilir.
Çalışanların cinsiyet çalışmaları alanındaki gelişmeleri daha iyi anlamasını sağlayacak eğitimler organize edin.
Fiziki güvenlik ve dijital güvenlik alanlarında eğitim kanallarını açık tutun.
Haber üretiminde neler yapılabilir?
📌 Orta ya da yüksek risk teşkil eden haberlerde ve olaylarda editörler risk analizi yapmalı.
Kadın ya da daha az deneyimli gazeteciler, özellikle de konu ilgilerini çekiyorsa, yüksek risk teşkil ettiği için hiçbir haberden otomatik olarak muaf tutulmamalı. Kadın ya da deneyimsiz gazetecilerin bu tarz haberlerde görev alabilmesi için daha deneyimli meslektaşlarının onlara destek olması değerlendirilmeli.
📌 Her haber merkezinin çeşitli durumlarda alınacak güvenlik önlemlerine dair bir rehberi olmalı.
Bu rehberde yer alan bilgiler ve kurallar haber merkezinde dönem dönem hatırlatılmalı. Bu değerlerlendirmeyi yaparken sadece kadın gazetecilere yönelik olan riskler de değerlendirme kapsamına alınmalı ancak bu durum kadın gazetecilerin riskli haberlere gönderilmesi konusunda bir önyargı yaratmamalı. Kadın gazeteciler de dahil olmak üzere haber merkezi çalışanlarına gereken güvenlik ekipmanı ve bunları nasıl kullanacakları konusundaki eğitimlere erişimleri sağlanmalı.
Diğer kurumlarla işbirliği
Gazeteciliğin hızla değiştiği bu dönemde, gazeteciler ve kurumlararası işbirliği mesleğin trendlerin biri. Günümüzde Nitelikli araştırmalar ve iyi hikâyeler çıkarmak isteyen gazeteciler ve kurumlar işbirliği yapmaktan çekinmiyor. Cinsiyet eşitliğine duyarlı bir haber merkezi yaratma konusunda da bu işbirliğinden yararlanılabilir. Raporun önerileri ise şöyle:
📌 Birçok küçük medya kuruluşu çalışanlarına İK ya da psikolojik destek gibi imkânlar sunamayabilir. Bu noktada diğer küçük medya kuruluşlarıyla ortaklığa giderek bu hizmetler dışarıdan alınabilir, medya konusunda çalışan sivil toplum örgütlerinden bu konuda destek istenebilir.
📌 Toplumsal cinsiyet, cinsiyet eşitliği konularında haber üretimi ve benzeri konuların müfredata dahil edilmesi konusunda üniversitelerin medya fakülteleriyle işbirliğine gidilebilir.
📌 Kadın gazetecilere yönelik mentorluğu de içeren destek ağları kurulabilir. Türkiyeli kadın gazeteciler ağı üniversitelere, sendikalara ve haber merkezlerine ziyaret düzenleyerek toplumsal cinsiyet eşitliği ve cinsiyet hassasiyetli haber üretimi konusunda konuşmalar ve seminerler organize edebilir.
