Yapay zekâ haber yazmaya kalkarsa

Teknolojinin gelişmesiyle artan otomasyonun birçok mesleği ortadan kaldırıp kaldırmayacağı yeni bir tartışma değil.

Ancak son aylarda “üretken yapay zekâ araçlarının” büyüleyici yetenekleri ve son derece hızlı geliştirilmesi bu tartışmaları da hızlandırdı.

Kullanıcıların sohbet kutucuğuna kelimeler girerek görüntü oluşturmasını sağlayan veya onlarla yazılı ya da sesli olarak sohbet edebilen yapay zekâ araçları özellikle 2022’de patlama yaptı.

Uzmanlar bunların geneline “üretken yapay zekâ” adını veriyor.

Ünlü yatırım bankası Goldman Sachs’ın son araştırmasına göre üretken yapay zekâ, küresel çapta tam zamanlı çalışan yaklaşık 300 milyon işçiyi tehdit ediyor. Risk altındaki mesleklerin başında gazeteciler de var.

Tek mesele gazetecilerin ChatGPT kullanması mı?

ABD’li yapay zekâ firması OpenAI’ın 2022’de piyasaya sürdüğü sohbet botu ChatGPT, gazetecilerin kullanımına çoktan girdi bile.

İçerik üreticileri, haber editörleri ve muhabirler, ChatGPT’den haber konusu seçiminde, röportaj sorusu hazırlamada, içeriklerin paylaşımında ve hatta yazımında bile yararlanabiliyor.

Öte yandan en büyük tartışma, gazetecilerin yapay zekâdan bireysel olarak yararlanması değil, medya kurumlarının yapay zekâyı bizzat gazeteciler yerine “işe almasından” doğuyor.

ABD’li teknoloji sitesi CNET’in ekonomi haberlerini gizlice yapay zekâya yazdırmasının ortaya çıkması, tartışmanın fitilini ateşledi. Ayrıca bir dizi haber kuruluşunun da yapay zekâya içerik yazdırdığı biliniyor.

Medya patronlarının söylemleri ise pratikteki uygulamalarıyla çelişiyor. Çoğu, yapay zekâyı editörlerin iş yükünü hafifletmek için kullandığını söylese de bir yandan kurumlarında işten çıkarmalar yapıyor.

Yapay zekânın haberle imtihanını yansıtan bu örneklerden kısaca bahsedelim…

MSN’in sitesi uydurma haberlerle doldu

Microsoft’un haber sitesi MSN, içerik girişinde, en azından şu aşamada, gazeteciler yerine tamamen yapay zekâya güvenmenin sonuçlarına dair ilk örneklerden.

Microsoft’un son dönemde üretken yapay zekâ sistemlerine ve spesifik olarak OpenAI’a milyarlarca dolar yatırım yaptığı zaten biliniyor.

MSN de 2020’de bünyesindeki insan gazetecilerin çoğunu işten çıkarmış ve haber seçiminde onlar yerine yapay zekâya güvenmeye başlamıştı.

Ancak sitede kullanılan sistem, internette yer alan bir dizi uydurma haberi otomatik çekmeye başlayınca bunları kontrol etmek ve gerekirse kaldırmak da yine insan editörlere düştü.

Siteye çekilen bu sahte içerikler son derece fantastik konularla ilgili. Örneğin biri, “Los Angeles üzerinde uçan melekleri” anlatıyor. Benzer iki haberde ise Koca Ayak ve Loch Ness Canavarı diye bilinen efsanevi yaratıkların görüntülendiği iddiaları yer alıyor.

Dikkat çeken bir başka sahte haberde ise Elon Musk’ın eski sevgilisi Grimes’ın Twitter paylaşımında nafaka talebinde bulunduğu öne sürülüyor. Üstelik, Musk’la ilgili iddia Google Newscharts’a göre dünyada en çok okunan haberler arasına girdi.

Teknoloji sitesi Futurism‘in Aralık 2022’de konuyla ilgili uyarı niteliğinde bir haber yayınlamasının ardından MSN, sitedeki bu sahte haberlerin birçoğunu tespit ederek yayından kaldırdı.

CNET’in yapay zekâsı ekonomi haberlerini yanlış bilgiye boğdu

Yukarıda da sözü geçen teknoloji sitesi CNET’in bir süredir gizlice yapay zekâ yazımı haberler yayınladığının duyulması ciddi bir prestij kaybına neden oldu.

Ocak ayında ortaya çıkan skandalın ardından, CNET bunun bir tür deney olduğunu iddia ederek, söz konusu makalelere nihayet “Yapay zekâ tarafından yazılmıştır” uyarısı eklemeye başladı.

Öte yandan bu yapay zekâ yapımı makalelerin aslında yanlış bilgiler içerdiğini ve yeterince iyi yazılmadığı görülüyor. Özellikle ekonomi haberlerindeki faiz hesaplarında sorunlar mevcut.

Zaten site yönetimi, okurların haberlerdeki sorunları fark etmesinin ardından bunları yapay zekâya yazdırdıklarını itiraf etmek zorunda kaldı.

Örneğin, “CNET Ekonomi Servisi” imzasını taşıyan ama daha sonra yapay zekâ tarafından yazıldığı ortaya çıkan bir haberde yüzde 3 faiz getiren 10 bin dolarlık bir mevduatın ilk yıldan sonra 10 bin 300 dolar kazanacağı ifade ediliyordu. Ancak bu mevduatın gerçekte sadece 300 dolar kazanacağı belirtiliyor.

CNET’in konuyla ilgili açıklamasında ise, “Yazı işleri ekibimizdeki bir editörün bu haberleri baştan sona düzenlemesini ve doğruluğunu kontrol etmesini şart koştuk” deniyor.

Sitenin Kasım 2022 ve Mart 2023 arasında yapay zekâ yapımı 77 haber yayınladığı belirtiliyor.

Gazetecileri de işten çıkarmaya başladı

Sitenin bu süreçte OpenAI’ın büyük dil modelleri GPT-3 ve GPT-4’e benzer bir yapay zekâ sistemi kullandığı düşünülüyor.

CNET’in baş editörü Connie Guglielmo sitede yapay zekânın kullanılmasının amacına dair bir açıklama yaparak, sistemin muhabirlerin yerini almasını değil, çalışmalarına yardımcı olmasını amaçladıklarını dile getirdi.

Guglielmo, “Burada amaç, teknolojinin yoğun çalışan muhabir ve editör kadromuza haberleri 360 derecelik bir perspektiften ele almaları konusunda yardımcı olup olmayacağını görmek” dedi.

Öte yandan kurum, skandalın ortaya çıkmasından sadece haftalar sonra, çalışanlarının yaklaşık yüzde 10’unu işten çıkarma kararı aldı.

İşten çıkarılanların tam olarak hangi departmanlarda olduğu bilinmese de kararın yazı işleri ekibini etkileyeceği öğrenildi.

BuzzFeed’in seyahat rehberlerinin hepsi birbirine benzedi

ABD’li yaşam sitesi Buzzfeed de kurmaca bir karakter olan “As Told to Buzzy” imzasıyla bazı içerikler yayınlıyor. Bu yazarın adına tıkladığınızda açılan bilgi sayfasında onun aslında bir yapay zekâ sistemi olduğu belirtiliyor.

Öte yandan, BuzzFeed’in yapay zekâsının yazdığı bir dizi seyahat rehberi de tartışma konusu oldu.

Zira Karayipler’den Porto Riko’ya çeşit çeşit tatil güzergâhlarını konu edinen bu seyahat rehberlerinde bölgelerin plajları, yemekleri vb. olanakları benzer bir dille sıralanıyor ve tatil güzergâhlarına dair doyurucu ayrıntılar verilmiyor.

Makalelerde ayrıca birbirine çok benzeyen cümle yapıları da göze çarpıyor.

Örneğin Karayipler’deki St. Maarten hakkında bir makalede “Şu anda ne düşündüğünüzü biliyorum. ‘Ama Karayip destinasyonlarının hepsi sadece kalabalık tatil köyleri değil mi?’ diyorsunuz” ifadeleri yer alıyor.

Porto Riko’yla ilgili bir rehberde de şu benzer ifadeler göze çarpıyor:

“Şu anda ne düşündüğünüzü biliyorum. ‘Porto Riko? Orası Tüm yolcu gemilerinin gittiği yer değil mi?'” 

Nepal’le ilgili bir diğer makalede, “Şu an muhtemelen ne düşündüğünüzü biliyorum. ‘Nepal mi? Himalayalar mı? Bunu zaten çok duymadık mı?’ diyorsunuz” ifadeleri var.

Bu arada Stockholm’den Massachusetts’e, daha birçok seyahat güzergâhı için benzer cümlelerin kurulduğu görülüyor.

Oysa medya şirketinin CEO’su Jonah Peretti, tıpkı yapay zekâ kullanmaya karar veren diğer medya patronları gibi, bu teknolojiden yalnızca çalışanlara destek olmak için faydalanacaklarını, editörlerin yerine yapay zekâyı ikame etmeye çalışmayacaklarını söylemişti.

CEO, bir röportajında, “Şirketimizde çalışan gerçekten yetenekli insanlar var. Onların yapay zekâyı kullanmalarını ve sizin için daha eğlenceli ve kişiselleştirilmiş, yaratıcı, dinamik içerikler üretmelerini istiyoruz” demişti.

BuzzFeed yöneticileri ayrıca, okurlar için eğlenceli testler üretme amacıyla da ChatGPT sohbet botunu kullanmaya başlayacaklarını söylüyor.

Daily Mirror ve Insider’ın yapay zekâ planları işten çıkarmalarla kol kola

Daily Mirror ve Daily Express gibi ünlü tabloid gazeteleri bünyesinde barındıran yayın grubu Reach PLC, maliyetleri kısma baskısıyla boğuşurken yapay zekâyla yazılan makaleleri yayınlamaya başladı.

Şirketin CEO’su Jim Mullen, yayın grubuna bağlı yerel haber sitelerinde mart ayında Scribe (benimle hiçbir ilgisi yok, yalnızca isim benzerliği!) adlı bir yapay zekâ aracıyla üretilen iki makalenin yayınlandığını duyurdu.

Mullen, “Daha hızlı veya daha ucuz içerik üretme dürtümüz yok. Gazetecilerimizin yapmak istedikleri şeylere odaklanmalarına olanak tanımak istiyoruz” diyor.

Öte yandan bu duyuru, şirketin yıllık kârının yüzde 27 düştüğünün ortaya çıkmasının ardından gelmişti. Şirket bu düşüşü telafi etmek için yüzlerce kişiyi işten çıkarma planları yapıyor.

ABD’li haber sitesi Insider’da da durum farklı değil. Kurum, ChatGPT benzeri yapay zekâ araçlarını haberciliğe entegre etme planlarını açıkladıktan sadece bir hafta sonra personelinin yüzde 10’unu işten çıkardı.

Sitenin bağlı olduğu Axel Springer şirketinin CEO’su Mathias Döepfner, çalışanlara yazdığı bir mektupta, “Yapay zekâyı anlamak, bir yayıncının ayakta kalması için çok önemli” ifadelerine yer verdi.

Öte yandan, Guardian’ın yayınladığı mektupta Döepfner’in epey açık sözlü davrandığı görülüyor. Zira Döepfner, ChatGPT gibi yapay zekâ teknolojisinin, bazı görevlerde insan muhabirlerden daha iyi iş çıkarabileceğini yazmış.

Dergilerin yapay zekâ sınavı: sahte röportajlar, düzeltilen içerikler…

Yapay zekâ sistemlerini yayıncılığa entegre etmeye çalışırken bocalayan ve bazı skandallara imza atan dergiler de var. Bunların başında Die Aktuelle ve Men’s Health geliyor.

Alman yaşam dergisi Die Aktuelle, 2013’te geçirdiği kayak kazasının ardından büyük ölçüde kameralardan uzak yaşayan Formula 1 pilotu Michael Schumacher’le bir röportaj yayınladı.

15 Nisan tarihli sayının kapağında da kazanın ardından bu yana efsanevi yarışçıyla ilk röportajı Die Aktuelle’nin gerçekleştirdiği yazıyordu. Öte yandan isimsiz yayınlanan bu röportajın sonunda aslında metnin yapay zekâ tarafından üretildiği ifade edilmişti.

Röportajın reklamının gerçekmiş gibi yapılması nedeniyle Schumacher ve ailesi, dergiye karşı yasal işlem başlattı. Dava sürecinin ne zaman başlayacağı ise bilinmiyor. Derginin aileden özür dilediği ve genel yayın yönetmeninin de kovulduğu gündemde.

Erkek sağlığı dergisi Men’s Health’in ana yayıncısı Arena Group da şubat ayında makale ve haber fikirleri oluşturmaya yardımcı olması için yapay zekâya yöneleceğini duyurmuştu. Kurumun üretken yapay zekâyı sadece “iyilik” için kullanacağını söylemesinden bir hafta sonra Men’s Health’te hatalarla dolu bir makale yayınlandı.

Söylemeye gerek yok. Bu makale de yapay zekâ tarafından hazırlanmıştı. “Men’s Fitness Editors” imzasını taşıyan makale, erkeklerde testosteron seviyesinin düşmesiyle ilgiliydi ve makalede yazılanların insan editörler tarafından kontrol edildiği notunu içeriyordu.

Öte yandan teknoloji sitesi Futurism, bu makaleyi Washington Üniversitesi Tıp Merkezi’nin şefi Bradley Anawalt’a kontrol ettirdi. Doktor, 700 kelimelik bu makalede en az 18 hata buldu.

Anawalt, makalenin gerçeğe yakın göründüğünü ama birçok yanlış ve yanıltıcı not içerdiğini belirtiyor.

Yapay zekâyı hiç mi “iyi” kullanan yok?

ChatGPT’nin 2022’de yayınlanmasını takip eden son dalgadan önce yapay zekâdan yararlanmaya başlamış yayın kurumları da var.

Bazı örneklerde yayın kurumlarının gerçekten de çalışmaları desteklemek ve analiz etmek için otomasyonu daha sınırlı biçimde kullandığı görülüyor. Bu örneklerin başında ABD’li haber ajansı Associated Press (AP) geliyor.

AP kurumsal gelir haberleri ve spor özetleri hazırlamak için yapay zekâyı 2014’te kullanmaya başladı. Ajansın sistemi, bu yazıda gördüğünüz CNET benzeri örnekler kadar karmaşık bir kullanım için kurulmadı. Burada sistemin belirli mecralardan çektiği somut, sayısal veriler, esasen önceden belirlenmiş yazı formatlardaki boşluklara yerleştiriliyor. Yani bu, bir makaleyi yapay zekâya yazdırmakla aynı şey değil.

Kendini “yapay zekâdan yararlanan ilk haber kuruluşlarından biri” ilan eden ajans, bu şekilde şimdiye dek binlerce içerik üretti. Bunun amacının da editörleri “sıkıcı özetler hazırlamaktan kurtarmak” olduğu söyleniyor.

İnsan editörlerin emeğini değerlendirmek için dahili yapay zekâ sistemleri kuran gazeteler de mevcut. Örneğin Britanyalı Financial Times’ın sahip olduğu bir bot, haberlerde alıntı yapılan insanlar arasında cinsiyet eşitliğini gözetmek için kullanılıyor. Diğer bir deyişle makalelerde erkek uzmanlardan çok fazla alıntı yapılıp yapılmadığını kontrol ediyor.Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu da milyonlarca sayfalık sızdırılmış finansal ve yasal belgelerde muhabirlerinin daha yakından incelemesini hak eden ayrıntıları belirlemek için yapay zekâ sistemlerine başvuruyor.