NewsLabTurkey Kuluçka mezunlarıyla görüştüğümüz serinin yeni konuğu yerelde kültür-sanat, yaşam ve gezi haberciliği yapan Muş merkezli haber portalı Ferengiz’in kurucusu Yusuf Özgür Bülbül.
Bülbül, yerel ve ulusal medyada muhabir ve editörlük yapmış. İnternet haberciliği ve yerel medya üzerine Haberin Yerel Hali ve Doğu’da Gazeteci Olmak isimli iki de kitap yazmış.
Biz de Ferengiz’de “tek kişilik dev kadro” mantığı ile çalıştığını söyleyen Bülbül’e Ferengiz’in hikâyesini sorduk.
Karanlığın ve ışığın olduğu yer: Ferengiz
Muş merkezli Ferengiz’in kurucusu Yusuf Özgür Bülbül, gazeteciliğe yerelde nasıl katkı sağlayabileceği üzerine epey kafa yormuş. Bu yolda kendisini geliştirmek isteyen Bülbül, yerel medya alanında çalışmalar yürütmeye başlamakla kalmamış, aynı zamanda kendi tecrübelerinden alandaki başka aktörlerin de yararlanabilmesi için iki kitap yazmış. Çalışma sahasını tanıdıktan sonra Ferengiz’in yerel hikâyelere, kültür-sanata ve yaşama odaklanmasını istemiş. Yerelde faaliyet yürüten gazeteciler bu alanlara hem vakit ayıramıyor hem de bu alanlardan ekonomik kazanç elde edemiyor. Bu sebeple çok tercih edilen alanlar olmamaları, Ferengiz’in bu alanlara dönük bir misyon edinmesinde etkili olmuş.
Çalışma alanı oldukça açık ve anlaşılır olan projenin ismi bize yabancı geliyor. “Ferengiz” isminin neden tercih edildiğini ve ne anlama geldiğini merak ediyoruz. Tıpkı “gözün feri” derken kullandığımız gibi ışık, parıltı anlamına gelen “Fer” ve karanlık yer anlamına gelen “engiz” kelimelerinin bir araya getirilmesiyle “Ferengiz” oluşmuş. Karanlığın ve ışığın olduğu yer anlamında kullanılmak istenen isim, ikisinin olduğu yerde umudun da var olduğu biçiminde yorumlanmış. Ferengiz’in, yereldeki faaliyet alanına bir umut olacağı düşünülmüş. İsim İran’da farklı efsaneler ve hikâyelerde farklı anlamlarda kullanılsa da Bülbül’ün projesi için bu anlamı taşıyor.
Amatörlük ile profesyonelliğin kesiştiği yerde
Yerelde kültürel programlar yapma fikrinin nereden aklına girdiğiyle ilgili olarak Bülbül, öncelikle çok sayıda yeri gezmiş olmasına rağmen bunları yeteri kadar kayıt altına almadığı için duyduğu pişmanlıktan dem vuruyor. Zor koşullarda çalışan yerel gazetecilerin bir haber için bir yere gidip gelmesi hem zaman açısından hem de maddi olarak ek bir yük getiriyor. Bu sebeple yerelde çalışan gazeteciler kültür-sanat etkinliklerine yeteri kadar zaman ayıramıyor. Yusuf Özgür Bülbül bu yüzden bu alanı değerlendirmek istediğini belirtiyor.
Amatör bir gezgin olan Bülbül yeni kültürlere ve hikâyelere tanıklık ettiği için Ferengiz’in daha geniş bir kitleye hitap etmesini istiyor. Muş bölgesi öncelikli olsa da diğer kentler ve bölgelerde de çalışmalar yapıyor. “Kısmen hemşehri gazeteciliği” yaptıklarını söyleyen Bülbül, bunu metropollerde bulunan hemşehri dernekleriyle olan güçlü diyaloglarına ve bu derneklerin yerel kültürü yaşatma adına yaptıkları çalışmaları da kayıt altına almalarına dayandırıyor. “Asıl başarının amatör ruhla geldiğine inananlardanım,” diyen Bülbül, şimdilik çalışmalarını ne amatör ne de tam anlamıyla profesyonel bir tarzda yürütüyor.
Yerel yayıncılıkta video haberciliğin yeri
Ferengiz’de hem yazılı hem de YouTube üzerinden görsel içeriklerle karşılaşıyoruz. Yerel takipçiler için bunlardan hangisinin daha etkili olduğunu sorduğumuzda farklı formatları özellikle kullanmaya çalıştıkları cevabını alıyoruz. “Basit” görülen ya da “kayda değer” olduğu düşünülmeyen malzemelerden iyi çalışmalar çıkabileceğine inandıklarını belirten Bülbül, bu yüzden bunları yazılı, görsel ya da sadece ses olarak kayıt altına almayı önemsediğini söylüyor. Video çekemediği yerlerde yazılı haberle yetinen Ferengiz’de bunların da daha sonra video olarak çalışılması planlanıyor.
Haber formatları konuşulurken tabii ki haberciliğin de değişime uğradığı söylenmeden geçilmiyor. Bülbül, “Haberlerle birlikte daha soft diyebileceğimiz içerik ya da formatlarla biraz da program havası oluşturmaya çalışıyoruz,” diyor ve video içeriklerin daha etkili olduğunu düşündüğünü ekliyor. Bu tespitin sebebi, iki format bir arada bulunuyor olsa da okurlardan gelen video haber talebi.
Ülkemizde kimi zaman basitmiş gibi görünen yerel yayıncılığı Bülbül şöyle tarif ediyor: “Yerel yayıncılık, bağlı bulunduğun coğrafyayla bağı olan ya da bağ kurabilen herkese hitap etmektir.” Muş örneğinden ilerleyen Bülbül, Muş’un kozmopolit bir yer olduğunu belirtiyor. Buna ek olarak, İstanbul gibi şehirlerde bulunan çok sayıda Muşluyla birlikte gurbetçi Muşluların memleketlerini ve orada olan biteni görmek istediğinin de altını çiziyor. Bu insanlar Muş’tan kareleri görmek istiyor, memleketlerine özlem duyuyor. Bununla ilgili olarak Bülbül, başlayacak mini belgesellerin müjdesini veriyor. Ferengiz, kültürel yaşama katkı amacıyla yerelde ve bölgede yaşayan veya bölgeden çıkıp Türkiye çapında etki yaratmış isimlere ulaşmak istiyor. Uzun soluklu olacak bu projenin sabır gerektirdiğini vurgulayan Bülbül, yapılacak videoların ise belki yıllar sonra bile izleneceğini belirtiyor.
Yereldeki zenginliğin ulusala taşınması
Ferengiz kanalında yayınlanan videolara baktığımızda bu videolarda Yusuf Özgür Bülbül’ün hem çekip hem konuştuğunu ve gezdiği yerleri izleyiciye anlatmaya çalıştığını görüyoruz. Bu haber tarzının okur ya da izleyiciler tarafından ne kadar takip edildiği sorusu aklımıza takılıyor. Gazeteciliğin bir bütün olduğunu söyleyerek bu soruya yanıt veren Bülbül, sesli anlatımla izleyici ve okuyucuya bilgi olarak bir şeyler aktarmayı amaçladığını söylüyor. Eğer bu yapılamıyorsa videoyu ses ya da metin ile harmanlamaya çalışıyorlarmış. Bununla amaçlanan şey ise bu kozmopolit toprakların zenginliğini herkese aktarmak ve izleyenlere, “Bunu da öğrendim” dedirtmek.
Ulusal ölçekte başarılı örnekleri olsa da yerelde bunun yeni bir tarz olduğunun altını çizen Bülbül, amaçlarının olabildiği kadar çok kişiye ulaşmak olduğunu aktarıyor. Facebook’ta çok takip edilen Ferengiz, Twitter ve Instagram’da da var. Bunların hepsi önemli görülse de Bülbül, son dönemde YouTube’a ağırlık verdiklerini, bunu ise bu platformda genel olarak izlenmelerin daha düşük olması sebebiyle yaptıklarını belirtiyor.
Bir gazetecinin gözünden videolar
Yerel kültürün farklı yönlerini içeriklerinde yansıtan Bülbül, bir şehre gitmeden önce oraya dair bir araştırma yapıp yapmadığıyla ilgili sadece kimi zaman kısa da olsa ön bilgiye ihtiyaç duyduğunu söylüyor. “Formatımız basit. Bir gazeteci, gözlemci gözüyle aktarmaya çalışıyoruz,” diyen Bülbül, yereli araştırma üstünden değil, gündelik yaşamın doğallığı içinden yansıtmaya çalıştıklarını vurguluyor. İçeriklerinin kalitesine güvenen Bülbül bunların kayıt altına alınmasının önemli olduğunu, yerelde kültürel bilinci artırmaya çalıştıklarını söylüyor. Yapılan işin diğer ayağı ise çeşitli sebeplerle bu yerleri gezip göremeyen insanlara bir nebze de olsa oraları gezdirmek, ufak da olsa bilgi vermek.
Yusuf Özgür Bülbül’ün YouTube videolarını vlogger’ların videolarına benzettiğimizi söylediğimizde bu benzetmeyi yapan başkalarının da olduğunu öğreniyoruz. Bülbül, tamamen o formata kaymak istemediklerini belirtiyor. Nitekim Ferengiz, kültürü çok geniş bir eksende düşünüyor. Spor, yaşam, doğa, yerel hikâyeler, tiyatro, sanat vb. öğeleri harmanlamayı amaçlıyor. Örnek olarak sporun da kültürün bir parçası olduğunun altını çizen Bülbül, 90’lı yılların fırtınası Muşspor’un 2. Lig’deki başarılı dönemine ışık tutan bir belgesel hazırladıklarını söylüyor. Uzun soluklu bir iş olarak kurgulanan bu belgesel, titiz bir çalışma ile tamamlanmadan paylaşılmak istenmiyor. Bülbül durumu, “Onu ziyan etmek istemiyoruz,” diyerek açıklıyor.
Telefonla çok nadir çekim yaptıklarını belirten Bülbül, çekimleri M50 marka iki adet aynasız fotoğraf makinesiyle yapıyormuş. Buna ek olarak mütevazı bir yaka mikrofonu ve cep yakmayan bir montaj programı kullanan Ferengiz, düşük bütçeyle nitelikli işler çıkartılabildiğini gösteriyor. Bu zahmetli sürece rağmen Bülbül kararlı bir şekilde, “Yaşadığımız müddetçe Ferengiz var olacak,” diyor.
“Türkiye’de yerel haberciliğin nitelikli olmasının önündeki engelleri aşmanın demokrasimize ciddi katkı sunacağına inanmaktayım”
Ferengiz’de karşılaştığımız içeriklerde kaç kişinin emeği olduğunu merak ediyoruz. “Aslında ‘tek kişilik dev kadro’ mantığı ile çalışıyorum,” diyen Bülbül, tabii ki fikir alışverişi yaptığı kişilerin olduğunu söylüyor. Teknik destek, bülten, sivil toplum kuruluşları, yerel yönetimler, yöneticiler ve halk ile birlikte bir ağ kurmaya çalıştıklarını belirtiyor. Kurulan işbirliklerinden biri de İstanbul’dan Erzurum, Muş gibi illerin tanıtım günlerine, dernek programlarına çağrılmak oluyormuş.
Yapılan iş ne kadar nitelikli olursa olsun, süreklilik söz konusu olduğunda iş maddi imkânlarda kilitleniyor. Yusuf Özgür Bülbül, bize biraz kendi iş modelinden bahsediyor. Ekonomik zorlukları, özellikle büyük projeler söz konusu olduğunda işbirlikleri ve sponsorluklar yoluyla aşmaya çalıştıklarını belirten Bülbül bununla birlikte yerel firmaların, halkın ve kurumların yerel gazetecilere abonelik, reklam gibi desteklerde bulunması gerektiğini söylüyor.
Ferengiz dışında da yerel habercilik üzerine çalışmaları olan Bülbül, kitaplarının yanı sıra yazılar da yazıyor. Yerel yayıncılığın kendisinde yarattığı tutkunun sebebini açıklayan Bülbül, “Türkiye’de yerel haberciliğin nitelikli olmasının önündeki engelleri aşmanın demokrasimize ciddi katkı sunacağına inanmaktayım,” diyor. Yusuf Özgür Bülbül, yerel yönetimler ve feodal yapı başta olmak üzere farklı etmenlerin yerelde, özellikle de küçük bölgelerde haber yapmanın önüne çeşitli engeller çıkardığını düşünüyor. Amacını bu alandaki gazetecilerle işbirliği yaparak yerel medyanın hak ettiği değeri görmesinde pay sahibi olmak olarak tanımlayan Bülbül aynı zamanda gölgede kalan, pek işlenmeyen konulara ağırlık vermek istiyor.
Yusuf Özgür Bülbül yerel bir gazeteci olmasının yanı sıra NewsLabTurkey 2022 Yerel Kuluçka mezunlarından. Bu program Türkiye’nin farklı kentlerinden gelen 12 proje sahibinin İzmir’de bir araya gelmesiyle gerçekleştirilmişti. Bülbül eğitimlerin ve aktivitelerin iyi organize edildiğini ve programın mükemmel geçtiğini düşünüyor. Program süresince hem yeni arkadaşlar hem de fikirler edindiğini belirten Bülbül, “İyi bir eğitim alarak projelerimize başlamadan önce eksikliklerimizi tamamlamış olduk,” diyor. Bülbül ayrıca YouTube kanalını aktif bir şekilde kullandığı için video çekmenin ve montajlamanın çok önemli olduğunu vurguluyor ve Kuluçka’da aldığı eğitimin buna çok katkı sağladığını belirtiyor.
Söyleşimizi bitirirken Yusuf Özgür Bülbül, yerelde kendisi gibi bağımsız bir şekilde ayakta duran gazetecilere dönük bir öneri olarak “kitle ilişkileri” kavramının önemini vurguluyor. Bir mecranın düzenli çalışanı olmayan gazeteciler, üretimleri için gerekli kaynağı kendileri bulmak zorunda oldukları için Bülbül, sosyal etkinlik ve projelerde yer almanın öneminden bahsediyor. “Hitap ettiğiniz alanı ilgilendiren tüm yerlerle iletişim içinde olmak çok önemli,” diyerek sözlerini noktalıyor.
Doğumunun ardından geçen kısa sürede hızla büyüyen ve alanında dikkate değer bir platform olan Ferengiz’in daha da büyümesini dileyerek onu takip etmeye devam ediyoruz.
