NewsLabTurkey ekibi olarak medya ve gazetecilik dünyasında neler yaşadığımızı hatırlayıp seneyi gözden geçireceğimiz bir almanak hazırladık.
Sizce medya ve gazetecilik dünyasında yılın en önemli olayı hangisiydi? Listeye eklemek istediğiniz gelişmeleri yorumlara bekliyoruz.
OCAK 2022
Longform’a veda: Kurgusal olmayan makaleleri seçip derleyen Longform, öneri bölümünü kapattığını duyurdu.
New York Times The Athletic’i satın aldı: The New York Times, spor haber sitesi The Athletic’i 550 milyon dolara satın aldığını duyurdu. Anlaşma, Times’ın 2025 yılına kadar 10 milyon aboneye sahip olma hedefi için önemli bir adım olarak görüldü.
Associated Press NFT dünyasında: Associated Press, Xooa adlı bir şirketle işbirliği içinde foto muhabirlerinin çalışmalarının NFT’lerini satmak için bir “marketplace” başlattığını duyurdu.
Ida B. Wells Barbie dünyasında: 2022 Barbicore akımına ve pembe renginin sıcak kollarına kendimizi kaptırdığımız bir yıldı. Barbie ve gazeteciliğin ortak noktaları olduğunu düşünmek kulağa biraz garip gelse de Barbie cephesinden haberler aldık yılın ilk ayında. Barbie’nin üretim şirketi Mattel, ”ülkenin en etkili gazetecilerinden” Ida B. Wells’i Barbie koleksiyonuna “İlham Kaynağı Kadınlar” kategorisinde dahil ettiğini duyurdu.
BBC Türkiye grevde! Türkiye medyasında en son 2009’da gördüğümüz “nadir bir doğa olayına” şahit olduk 2022’de. BBC Türkçe İstanbul bürosu çalışanları 14 Ocak’ta Gümüşsuyu’ndaki ofislerine grev pankartı asarak grev sürecini başlattı. 15 gün devam eden grev, kazanımla sonuçlandı.
ŞUBAT 2022
InStyle basılı yayını durdurdu: 2021’de InStyle’ı satın alan medya grubu Dotdash Meredith, yayının basılı sayılarını sonlandıracağını duyurdu. Böylece Entertainment Weekly ve InStyle dergileri basılı yayınlarını durdurdu. Derginin Nisan sayısı son sayısı olarak okurlara veda etti. İflah olmaz basılı yayın okurları için bir yaprak dökümü daha.
Twitter “yakın arkadaşlar”ı duyurdu: Hepimiz Twitter’ın yılın geri kalanında başına geleceklerden habersiz bir şekilde uygulamanın en yeni özelliğini öğrendik: Yakın arkadaşlar. Instagram’dan aşina olduğumuz özellik, kullanıcıların tweetlerini kimlerin görebileceğini seçebilmesi temeline dayanıyor.
MART 2022
Financial Times 1 milyon dijital aboneye ulaştı: Financial Times yeni yıl hedeflerine en hızlı ulaşan kurumlardan biri oldu. Kurum, 1 milyon dijital aboneye ulaştığını duyurdu.
Washington Post’tan Rusya’daki gazetecilere güvenlik önlemi: Washington Post, Rusya’da görevleri başında olan gazetecilerinin haberlerinde isim ve tarih bilgilerini paylaşmayacaklarını duyurdu. Amaç, Putin’in Rusya’daki muhabirlere yönelik tehditlerine yanıt olarak gazetecilerin güvenliğini korumak.
Gazeteci, yazar, tiyatrocu Aydın Engin hayatını kaybetti.
NİSAN 2022
Le Monde İngilizce’ye merhaba: Le Monde, 7 Nisan günü yaptığı açıklamada İngilizce yayınlara başladığını duyurdu. Kurum yaptığı resmi açıklamayla kararın nedenlerini şöyle açıklıyor: “Bu projenin iki temel amacı var. İlki, İngilizce konuşan dünyaya güncel olaylara ilişkin bir Fransız ve Avrupa vizyonu sunmak. İkincisi, Le Monde’un yazı işleri ekibinin çalışmalarını sergilemek için yeni bir platform sağlamak ve böylece abone yelpazemizi genişletmek.”
MAYIS 2022
Pulitzer Ödülleri sahiplerini buldu: Bu yıl, Pulitzer Ödülleri’nde gazetecilik kategorisinde 3 ödülle en çok ödülü alan New York Times oldu, onları 6 Ocak 2021 Kongre Baskını haberleriyle ödüle layık görülen Washington Post takip etti. Reuters Haber Ajansı “uzun metrajlı fotoğrafçılık” dalında ödül aldı. Ajans, “Hindistan Covid” fotoğraflarıyla Adnan Abidi, Sanna Irshad Mattoo, Amit Dave ve hayatını kaybeden Danish Siddiqui’nin Pulitzer Ödülü’ne layık görüldüğünü duyurdu. Ayrıca ödül komitesinden yapılan açıklamada, Ukraynalı gazetecilere savaşın ağır koşullarına rağmen etik habercilik yapabildikleri için özel bir ödül verildiği de açıklandı.
Olga Rudenko geleceğin liderleri arasında gösterildi: Time Dergisi, Kyiv Independent gazetesinin yayın yönetmeni Olga Rudenko’yu geleceğin liderleri arasında gösterdi.
Şirin Ebu Akile öldürüldü: El Cezire için çalışan gazeteci Şirin Ebu Akile, İsrail askerlerinin Cenin Mülteci Kampına düzenlediği baskını takip ederken yüzünden vurularak öldürüldü. İsrail ölümü soruşturmayacağını duyurdu.
HAZİRAN 2022
DW ve VOA’ya erişim engeli: Deutsche Welle (DW) Türkçe ve Amerika’nın Sesi’nin (VOA) Türkiye’deki erişimlerine Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nun (RTÜK) istemi üzerine mahkeme kararıyla kısıtlama getirildi. Gerekçe lisans başvuruları yapmamaları.
Reuters 2022 Dijital Gazetecilik Raporu yayınlandı: Nefesimizi tutup beklediğimiz Reuters 2022 Dijital Gazetecilik Raporu yayınlandı. Tüm yıl boyunca verilerini konuştuğumuz raporun öne çıkan bulgularını Sarphan Uzunoğlu burada yorumlamıştı.
Telegram aylık 700 milyon aktif kullanıcıya ulaştı: Telegram, aylık 700 milyon aktif kullanıcıya ulaştığını ve ücretli kullanıcılar için yeni bir abonelik katmanı başlattığını duyurdu.
Disney Plus Türkiye’de: The Walt Disney Company’nin dijital yayın platformu Disney+ (Disney Plus) Türkiye’de yayın hayatına başladı.
TEMMUZ 2022
Make Instagram great again: Yaz aylarının ortasında Kardashian Ailesi ve birçoğumuzun ortak bir derdi vardı: Instagram’ın değişen algoritması ve gittikçe TikTok’a benzeyen düzeni. Bu vesileyle “Make Instagram great again” hareketi başladı. Fotoğrafçı Tati Brueining’ın “Instagram’ı tekrar Instagram yapın” başlıklı imza kampanyası büyük bir ilgi gördü. Bu ilgi işe yaramış olacak ki platform yapılan ve planlanan bazı değişiklikleri durdurdu veya erteledi.
Microsoft ve Netflix anlaşması: Microsoft, Netflix’in “küresel reklam teknolojisi ve satış ortağı” olmasını sağlayan bir anlaşmayı duyurdu.
AĞUSTOS 2022
Brian Stelter, CNN’den ayrıldı: The New York Times eski muhabirlerinden Brian Stelter, uzun zamandır “Reliable Sources” isimli programın sunuculuğunu üstleniyordu. Stelter, NPR’ye verdiği demeçte, CNN’in medya ilişkileri programı “Reliable Sources”u iptal ettiğini duyurdu.
Dezenformasyonla Mücadele Merkezi kuruldu: İletişim Başkanı Fahrettin Altun, başkanlık bünyesinde “Dezenformasyonla Mücadele Merkezi” oluşturulduğunu ve merkezin genel koordinatörü olarak İdris Kardaş’ın atandığını duyurdu.
RTÜK’ten “Jurassic World Kretase Kampı”na ceza: Netflix’e, “Jurassic World Kretase Kampı” isimli filmdeki LGBTİ+ karakterler nedeniyle ceza verildi. Yapım, yayın kataloğundan çıkarıldı.
EYLÜL 2022
YouTube’dan TikTok ilhamlı yeni bir adım: YouTube, reklam satışlarını kısa video özelliği Shorts’un yaratıcılarıyla paylaşmayı planladığını duyurdu. Yeni uygulamayla, YouTube tıpkı TikTok’un çok takipçili hesaplarına ödeme yapması gibi içerik oluşturucularına Shorts’ta yayınlanan reklamlardan ödeme yapacak.
National Geographic altı editörünü işten çıkardı: National Geographic bir yeniden yapılanmayla altı editörünü işten çıkardı. Bu denli bir yapılanma ve üst düzey yetkililerinin işten çıkarılması, dergi tarihinde de eşine çok sık rastlanılmayan bir durum.
EKİM 2022
Yeni sosyal medya yasası onaylandı: AKP ve MHP’nin hazırladığı “dezenformasyonla mücadele yasası” adı verilen kanun teklifi Meclis Genel Kurulu’nda kabul edildi.
İletişim Başkanlığı’ndan dezenformasyon bülteni: İletişim Başkanlığı haftalık “dezenformasyon bülteni” yayınlamaya başladı.
Mavi kuş mutsuz: Elon Musk, Twitter’ı resmen satın aldı. Musk, 44 milyar dolarlık satın alma işleminin hemen ardından Twitter bio’sunu, “Chief Twit” olarak değiştirdi. Bir de tweet attı: “Kuş artık özgür.” Yıl boyunca Musk’ın gazeteciler de dahil olmak üzere pek çok kullanıcıyı platformdan uzaklaştırdığını, hesapları kapattığını, mavi tık gibi yeni uygulamalarla hepimizi Twitter’dan nasıl bıktırdığını gördük. Şimdilerde yeterince “aptal” birini bulursa görevini bırakacağını açıkladı. 2023 güzelliklerle geliyor olabilir.
Telgraftan TikTok’a: 176 yıllık Associated Press TikTok’a merhaba dedi. Böylece telgrafla başlayan yolculuğu TikTok’a kadar uzanmış oldu. Kurum yaptıkları açıklamada ayrıca, “TikTok’a katılmamız biraz zaman aldıysa bizi bağışlayın” ifadelerini kullandı.
Halit Kıvanç hayatını kaybetti: Gazeteci Halit Kıvanç, 25 Ekim tarihinde 97 yaşında hayata veda etti. Haberi oğlu Ümit Kıvanç’ın Twitter paylaşımıyla öğrendik.
Ahmet Tulgar hayatını kaybetti: Gazeteci, yazar Ahmet Tulgar 26 Ekim tarihinde 63 yaşında hayata veda etti.
1+1 Express matbu dergiye veda: Basılı yayınların veda haberleri 2022’de de devam etti. 1+1 Express de yayınladığı bir açıklamayla basılı yayınlarını durdurduğunu, yayın macerasına artık “e- dergi” olarak devam edeceğini açıkladı.
KASIM 2022
Çiğdem Toker Sözcü’den ayrıldı: Sözcü Gazetesi’nde köşe yazıları yazan gazeteci Çiğdem Toker, gazete yönetiminin küçülme kararı aldığı gerekçesiyle yazılarına son verdiğini Twitter hesabından duyurdu.
Yahoo ve Taboola arasında 30 yıl sürelik anlaşma: Yahoo ve otomatik reklam servisi Taboola 30 yıl süreli bir anlaşma imzaladı. Yahoo, reklam ağı Taboola’nın yaklaşık %25 hissesini almasını sağlayan anlaşma karşılığında Taboola, 30 yıllık bir ticari anlaşma ile Yahoo’nun yerel reklamcılık ortağı oldu.
ARALIK 2022
The New York Times grevde: New York Times 40 yılın ardından tarihinde önemli bir adım atarak greve gitti. Kurumun binden fazla çalışanı gazete yönetimiyle sendika arasındaki toplu sözleşme görüşmelerinde anlaşmaya varamayınca 24 saatlik bir greve başladı.
Wall Street Journal’ın 133 yıllık geçmişinde ilk kadın yazı işleri müdürü: Emma Tucker, Wall Street Journal’ın ilk kadın yazı işleri müdürü oldu. Yine Rupert Murdoch’un News Corp şirketine ait olan UK Sunday Times’ın İngiliz editörü, 2023’ün başlarında yeni görevine başlayacak. 133 yılda bir ilk olduğunu da not düşelim.
Gazeteci Grant Wahl hayatını kaybetti: Katar’da gerçekleşen 2022 FIFA Dünya Kupası’nda giydiği gökkuşağı tişörtü nedeniyle ABD-Galler maçını izlemek için stada alınmamasıyla gündeme gelen gazeteci Grant Wahl, turnuvanın yarı finalinde Arjantin ile Hollanda arasında oynanan maç sırasında fenalaşarak hayatını kaybetti.
İran: Protestolar, kadın devrimi ve yine darbe alan gazetecilik
İran’da “ahlak polisi” tarafından gözaltına alındıktan sonra hayatını kaybeden 22 yaşındaki Jîna Mahsa Amini’nin ölümüyle başlayan protestolar yıl boyunca devam etti. Kadınların başörtülerini çıkarma eylemlerinden sokaklarda verdiği mücadeleye kadar halkın gerici anlayışla nasıl mücadele ettiğine şahit olduk yıl boyunca. Eylemlerde onlarca insan yaşamını yitirirken gazeteciler için de baskı ve tehditlerin hızla yükseldiği bir dönemdi.
Sınır Tanımayan Gazeteciler’e göre protestoların başlamasından sonraki bir aylık süreçte toplam 34 gazetecinin daha gözaltına alınmasıyla İran’da 19 Ekim tarihine kadar toplam 41 gazetecinin tutuklandı. Bu verilerle İran, Çin ve Myanmar’dan sonra dünyada en fazla gazetecinin hapiste bulunduğu üçüncü ülke oldu. Hapisteki Nilufar Hamedi ve Elahe Mohammedi adlı gazeteciler de ölüm cezasıyla karşı karşıya.
Bakanlık Kurak Günler’e verdiği finansal desteği faiziyle geri istiyor
Türkiye’de Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı Sinema Genel Müdürlüğü, yönetmen Emin Alper’in bu yıl Cannes Film Festivali’nin Belirli Bir Bakış bölümünde prömiyerini yapan ve Queer Palm’a aday gösterilen son filmi Kurak Günler’e verilen yapım ödeneğinin iadesini istedi. Filmin Türkiye’de vizyona girmesine günler kala, yapımcı Nadir Öperli ve kendi imzasıyla yayınladığı bir açıklamada Alper, Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı’nın filme verdiği finansal yapım desteğini yasal faiziyle birlikte geri istendiği açıkladı. 2019’da yapılan bir yönetmelik değişikliğiyle bakanlık, destek verdiği projelerin senaryosundaki değişiklikleri destekleme kurulu veya bakan onayına bağladı. Bu, destek almaya hak kazanan filmlerin senaryosunda yapılacak değişimin izlenmesi ve değişikliklerin uygunluğuna göre desteği geri alma hakkının önünü açıyor. Kurak Günler’e verilen desteğin geri istenmesi, 2019’daki adımın ardından verilen desteğin bakanlık kararıyla geri istendiği ilk uzun metraj film olması nedeniyle önemli.
Mastodon yaralarımızı sarabilir mi?
Elon Musk’ın Twitter’ı ele geçirmesinin ardından aralarında gazetecilerin de bulunduğu birçok kullanıcı farklı mecralara doğru yol alarak ufak çaplı bir “dijital göç” başlatma çabasına girişti. Mastodon da en popüler adreslerden biri oldu.
2016 yılında Eugen Rochko tarafından başlatılan Mastodon, “Twitter’a uygulanabilir bir alternatif” olmayı hedefleyen ücretsiz, açık kaynaklı, merkezi olmayan bir sosyal medya platformu. Rochko, Musk’ın Twitter’ın kontrolüne geçtiği 27 Ekim’den bu yana Mastodon’un 230 bin kullanıcı kazandığını söyledi. Bu kullanıcılar arasında Twitter hesabının askıya alındığını söylediğimiz komedyen Kathy Griffin ve gazeteci Molly Jong-Fast da yer alıyor. Başlarda heyecan verici bir alternatif olsa da Mastodon’a ilginin geçici bir heves gibi göründüğünü söyleyebiliriz. Ancak Twitter’ın akıbeti ve Musk’ın “şuursuzlukları” neler getirir bilinmez.
Yapay zekâlar bizim kadar yaratıcı mı?
Kullanıcılardan aldığı komutlarla görseller üreten yapay zekâ uygulamaları hem sosyal medyada hem de gazeteciler arasında popülerliğini artırdı. OpenAI ekibinin geliştirdiği Dall-E ve türevleri, Midjourney bu uygulamaların en meşhurlarından. Söz konusu yapay zekâ ve teknoloji olunca elbette etik başlıklar olmak üzere konu hakkındaki tartışmalar da beraberinde geldi. Konunun detaylarını merak edenler için şuraya Ahmet A. Sabancı’nın hazırladığı bülteni bırakalım.
