n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!
Bu haftanın odak konusu seçim anketleri ve bunların haber değeri. Seçim dönemine yaklaşırken güncel örnekler üzerinden bu konuyu konuşmaya başlamamızın iyi olacağını düşünüyorum.
“Ne Okuduk” bölümünde ise haber anlatım aracı olarak oyunlar, Tayvan’ın bağımsız medyası, Twitter’da devam eden kaos ve daha fazlası var.
Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.
Haftaya görüşmek üzere!
—Ahmet Alphan Sabancı
Bu hafta ne okuduk?
Oyunlarla Haber Anlatmanın Yolları
Dijital gazeteciliğin sağladığı yeni nesil haber anlatımı yolları arasında en çok ilgimi çeken ama örneğini en az gördüğümüz türlerden birisi mini oyunlar. Bültenin eski sayılarında Financial Times’ın örneklerine yer vermiştik.
Geçtiğimiz haftalarda karşımıza çıkan iki farklı örnek ise bu türün nasıl potansiyeller taşıdığını bizlere çok güzel bir şekilde gösteriyor. New York Times, beyzbolda hakemler gibi karar alma yeteneğinizi test ettiğiniz ve bu sırada kuralları ve konuyla ilgili tartışmaları öğrendiğiniz bir içerik ile karşımıza çıktı. Bu oyun sayesinde okurlar bir yandan konuyla ilgili tartışmalara dair daha derin bir bilgi edinirken diğer yandan kendilerini test etme şansı buldular.
Washington Post ise ABD’nin başkenti Washington D.C.’de tekrar yükselen fare nüfusunu ve onların hareketliliğini anlatmak için bir oyun tasarladı. Bu oyunda okurlar şehirdeki bir fareyi kontrol ediyor ve hayatta kalmak için yemek, su ve uyuyacak bir yer arıyorlar. Bu sırada da şehirde farelerin nasıl yaşadığını ve neden belirli zamanlarda ve yerlerde ortaya çıktığını öğreniyorlar.
Elbette basit bir oyun tasarlamak ve yayınlamak bile ciddi bir kaynak gerektirebiliyor. Ancak bazen fazlasıyla teknik ancak bir o kadar da önemli bilgileri aktarmak için oyunları kullanmak diğer tüm seçeneklerden daha faydalı olabilir. Haber kurumlarının teknik imkânları olmasa bile oyun firmaları ile ortaklaşarak böyle projeler üretmek mümkün —özellikle de ülkemizdeki oyun sektörünün büyüklüğünü düşünecek olursak.
Tayvan’da Bağımsız Medyayı Gençler Büyütüyor
Tayvan birçok anlamda ilgi çekici ve kompleks bir ülke. Bir yandan Çin’in tekrar kontrol altına alma tehditi ile mücadele ederken, diğer yandan hem siyasette hem de toplumsal hayatta, bazen çok dikkat çekici örneklerle, ilerlemeye ve demokrasisini güçlendirmeye çalışıyor.
Ülkenin özellikle bültenimiz için ilgi çekici yanı ise 2014 yılındaki protestolardan bu yana giderek büyüyen ve gelişen bağımsız medyası. Yeni kurulan The Reporter gibi yayınların yanında uzun zamandır okurla buluşan CommonWealth gibi dergiler, ülkede Çin’in baskı çabalarına rağmen güçlü ve sürdürülebilir bir bağımsız medyanın kurulması için çabalıyor.
Bütün sorunlarına rağmen bu çabalarında başarılı olabilmelerini ise gençlere borçlular. Özellikle 2014 sonrasında bağımsız ve güvenilir bir medyaya olan ihtiyacı anlayan gençler birçok farklı şekilde bunun için çaba gösteriyor. Tayvan hem zor koşullarda bağımsız medya mücadelesine hem de gazetecilik için gençlerin önemine dair önemli ve izlenmesi gereken örneklerden birisi.
The News Movement ve Sosyal Medya Odaklı Yayıncılık
Son yıllarda belirli sosyal medya platformlarını merkez alan ve neredeyse kendisine ait bir yeri olmayan haber yayını formatlarındaki artışa hepimiz tanık olduk. Bunun avantajları ve dezavantajları tartışması devam ederken, kimi yeni girişimler bu yolla büyümeye devam ediyor.
Londra’da kurulan ve geçtiğimiz günlerde New York ofisini açan The News Movement (TNM) da bunlardan birisi. TikTok ve YouTube ağırlıklı bir yayın olan TNM, Instagram ve Twitter profillerinin yanı sıra websiteleri üzerinden uzun soluklu makaleler de yayınlıyor. 2021’de eski Dow Jones ve BBC yöneticileri tarafından kurulan yayın istikrarlı bir şekilde de büyümeye devam ediyor.
Reuters Institute tarafından gerçekleştirilen bu söyleşi yayını ve stratejilerini yakından tanımak için iyi bir yol. Ancak söyleşide platformlara fazla bağımlı olma haline verdikleri geçiştirme cevaplar beni pek tatmin etmedi. Özellikle de bu platformlara dair giderek daha fazla kötü haberler duyduğumuz şu dönemde yayının bu türde büyük dönüşümlere karşı bir planı var mı emin değilim. Website tasarımları ve yazılı içerikleri sunma biçimleri özellikle farklı tasarımları incelemeyi sevenler için mutlaka bakmalarını tavsiye edebileceğim yerlerden birisi.
Twitter’da Kaos Devam Ediyor
Geçtiğimiz hafta boyunca hem bültende hem de sitemizde Twitter’da yaşananlara dair faydalı içerikler yayınlayarak durumu anlamanıza yardımcı olmaya çalıştık. Ancak Elon Musk hızlı bir şekilde kaos yaratmaya devam ediyor.
Geçtiğimiz haftanın odağında doğrulamayı isteyen herkese parayla vermenin nasıl bir felakete sebep olacağını söylemiştim. Musk bunu yaptı ve gerçekten de böyle oldu. Kendisiyle dalga geçen ünlülerin hesaplarını sildiren Musk, bu özelliği kötüye kullananlar söz konusu olduğunda gülmeyi tercih ediyor. Her ne kadar bu özellik birçok güzel espriyi beraberinde getirse de, platforma para kazandıran birçok kurumun reklam vermeyi bırakanlar listesine katılmasına sebep olacağına eminim. Bu yüzden Elon Musk çalışanlarıyla son görüşmesinde iflas ihtimalinden bahsetti. Cuma günü ise Twitter Blue abonelik sayfası ve alakalı sayfalar ortadan kayboldu.
Diğer yandan işten çıkarmalar ve istifalar da platformun güvenliğini ve sağlığını riske atmaya devam ediyor. Eski Twitter çalışanları bunun platformu bir süre sonra kullanılamaz hale getirebileceğini söylerken, ABD Federal Ticaret Komisyonu platforma dair inceleme başlatmış durumda. En son borç yeniden değerlendirme haberlerine göre de platformun değeri şimdiden dibe vurmaya başladı.
Bu durumun keyfini ise diğer platformlar çıkartıyor. Substack Twitter’dan ayrılacaklar için tavsiyelerin ve özelliklerin yanı sıra ücretli abone sayınıza göre rengi değişen bir tik işareti yayınladı. Mastodon da giderek kullanıcı ve farklı sunucu sayısını büyütmeye devam ediyor. Tumblr ise her zaman olduğu gibi bu durumdan kendisine eğlence çıkartmayı tercih etti. Sadece bir kez 8 dolar ödeyerek Tumblr blogunuza iki tane mavi tik birden koyabiliyorsunuz. Eğer yeterli gelmezse daha fazla da alıp sayıyı artırmanız mümkün.
Kısa Kısa
💼 Meta için de işler iyi gitmiyor. Şirket farklı platformlarından toplam 11.000 kişiyi işten çıkardı.
🇮🇳 Signal’in başkanı Whittaker, eğer Hindistan şifrelemeye zarar verecek düzenlemede ısrar ederse yasaya uymak yerine ülkeyi terk edeceklerini söyledi.
🇬🇧 Birleşik Krallık’ta iki gazetecinin iklim aktivistlerinin eylemini takip ederken gözaltına alınmasına hükümet de dahil olmak üzere her kesimden büyük tepki geldi.
📻 ABD kamu radyosu NPR, ülke çapındaki dinleyicilerinden daha fazla bağış toplamak için ücretli bir podcast seti yayınlamaya başladı.
🇺🇸 ABD’de gazetecilik sektörü ekonominin gidişatından dolayı tedirgin bir dönem geçiriyor.
Haftanın odağı: Seçim anketlerinin haber değeri
Ülkelerde seçim dönemine girildiği zaman en çok konuşulan ve paylaşılan haberlerin başında seçimlere dair yapılan anketler ve bu anketlere dair analizler geliyor. Artık bu tür haberleri normalleştirmiş olsak da bunların ne kadar faydalı olduğu ya da ne kadar doğru bir şekilde haberleştirilebildiği önemli bir sorun.
Buna dair güncel örnekleri hem Brezilya’da hem de ABD’de görme şansımız oldu. Brezilya’da seçimi kaybeden Bolsonaro hem seçimler öncesinde hem de ilk turun sonunda bu anketleri kendisine hedef olarak seçti ve hatta partisinin vekilleri gerçekle uyuşmayan seçim anketlerine ceza verecek bir yasa tasarısı bile hazırladı.
Brezilya örneğinde anketlerin toplumun bakışını biçimlendirme konusundaki potansiyel gücü konunun merkezinde. Bu anketlerin haberleştirilmesi insanların seçimlerden beklentisini ve ileriye dönük bakışlarına etki edebilir, hatta bu etkiler sonucunda verecekleri oylar da değişebilir. Bolsonaro da buna yukarıdan müdahale ederek etkiyi kendisinden yana çekmeyi denedi.
ABD’de ise seçim anketlerine dair tartışmaların merkezinde bunların ne kadar faydalı ve gerekli olduğu vardı. Buradaki argümanın altında yatan fikir ise çoğu zaman haberlerin anket yöntemine ve verilerin okumasına dair incelikleri ve detayları yansıtmakta zorlanıyor olması.
Bu aslında ciddi bir problem çünkü çoğu zaman anketleri kesin veriler gibi tartışıyor ve üzerine konuşuyoruz. Özellikle de köşe yazarları ve yorumcular bu konuda en sorumlu kesim. Anket yöntemine asla iddia etmediği bir kesinlik ve doğruluk atfederek aslında verinin üzerine tehlikeli bir sorumluluk yükleniyor. Veriler gerçekle kaçınılmaz olarak uyuşmadığı zaman da yanlış haber yapılmış gibi bir durum ortaya çıkıyor.
Anket ve verileriyle ünlü FiveThirtyEight’in son dönemde yaşadıkları veriyle çalışmanın zorluğunu en iyi gösteren örneklerden birisi. Eğer bu anket sonuçlarını haberleştirirken bütün bu ince detaylar ve belirsizlik durumu okura aktarılmazsa sorun giderek büyüyüp gazetecilere ve habere duyulan güvene zarar verebilir. Brezilya’da gördüğümüz gibi bunun politik amaçlarla da kullanılması kaçınılmaz.
Peki gazeteciler ne yapabilir? Veriye dair bu detayları ve anket yönteminin kapasitesini okura net bir şekilde aktarabilmenin yolları aranabilir. Eğer böyle bir yol tasarlanırsa okurlar da gerçekten bu veriden faydalanabilirler. Ancak şu anda izlenen yol, hem topluma hem de gazeteciliğe zarar verme riski taşıyor. Seçim dönemine doğru girdiğimiz şu günlerde bunun üzerine düşünmekte fayda var.
