Bulmaca kelimesi 2000 sonrası doğan neslin aklına genel olarak Worldle gibi internet tabanlı bulmaca oyunlarını ya da akıllı telefonlarda oynanabilen bulmaca oyunlarını canlandırıyor olsa da, bir önceki nesil için özellikle pazar günleri kahvaltı sonrasında çay-kahve eşliğinde çözülen ve siyah-beyaz kutulardan oluşan gazete eklerini canlandırıyordur diye tahmin ediyorum. İnsanın zekâsını, genel kültürünü ve aynı zamanda kelime haznesini geliştiren ve sıklıkla “zekâ jimnastiği” olarak da adlandırılan bulmacalar, günümüzde eski popülaritesine sahip değil gibi gözükse de hâlâ ilgi çektiğini söyleyebiliriz. New York Times tarafından yıllık 25 euro karşılığında sunulan ve güncel olarak 1 milyondan fazla insan tarafından kullanılan NYT Games benzeri abonelik sistemleri, hâlâ yayınlanmakta olan bulmaca dergileri ya da gerçekleştirilmekte olan bulmaca turnuvaları da bu türün sandığımız kadar ölmediğini ya da belki de günümüzde yeniden canlanıyor olduğunu bizlere gösteriyor.
Peki etrafınızdaki birkaç kişinin bulmacalar ile tanışmasını sağlamak ya da bulmaca aşkının yeniden canlanmasına katkı sunmak kulağınıza nasıl geliyor? Eğer sadece bulmaca çözmekten değil de bulmaca oluşturmaktan da keyif alıyorsanız ya da belki de ilk defa bulmaca oluşturmayı denemek istiyorsanız doğru yerdesiniz! Çünkü bu yazıda sizlere kolayca bulmaca oluşturabileceğiniz birkaç uygulamayı/siteyi tanıtmaya çalışacağım.
1. Crossword Labs
2011 yılında Washington State Üniversitesi’ndeki lisans öğrenimine devam eden Matt Johnson tarafından oluşturulan Crossword Labs, günümüzde internette bulabileceğiniz en basit çengel bulmaca hazırlama araçlarından birisi. NewsLabTurkey’de de aylık olarak paylaştığımız medya odaklı bulmacaları oluştururken kullandığımız Crossword Labs’e crosswordlabs.com adresinden ulaşabilmekteyiz.
Siteye giriş yaptığımızda, bizleri öncelikli olarak hazırlamak istediğimiz bulmacanın adını yazmamız gereken bir satır karşılamakta. “Crossword Puzzle Title” yazan başlığın altındaki satıra bulmacamıza koymak istediğimiz başlığı yazıp bulmacamızı oluşturmaya başlayabilmekteyiz.
Daha sonra ise başlığı yazdığımız alanın hemen altında bulunan büyük alana, hazırlamakta olduğumuz çengel bulmacada her bir kelime ve ipucu farklı bir satırda olmak üzere bulmacada sormak istediğimiz kelimeyi ve akabinde bir boşluk bırakarak bu kelimeye dair vermek istediğimiz ipucunu yazmamız gerekiyor.
Cevaplarımızı ve ipuçlarımızı alana yazarken, aynı zamanda bulmacanın nasıl görüneceğini de sağ alt köşede görebilmekteyiz. Eğer görmekte olduğumuz tasarım hoşumuza gitmiyorsa, altta bulunan ok tuşları ile bulmacamızın tasarımını da değiştirebilmekteyiz.
Son olarak ise “Privacy Settings” başlığı altında, hazırladığımız bulmacanın gizlilik ayarlarını seçebilmekteyiz. “Public” seçeneği ile hazırladığımız bulmacanın herkesin erişimine açık olmasını, “Hidden” seçeneği ile genel erişime kapalı olup, sadece bizim ilettiğimiz link ile erişilmesini ya da “Private” seçeneği ile erişimin biz hariç herkese kapalı olmasını sağlayabilmekteyiz. Bu noktadan sonra yapmamız gereken tek işlem ise “Save & Finish” butonuna tıklayıp bulmacamızı oluşturmak.
Daha sonra karşımıza gelen ekran içerisinde, oluşturduğumuz bulmacayı “Edit” butonu ile düzenleyebilir, “Share” butonu ile paylaşabilir ya da “Print” diyerek PDF olarak kaydedebilir veya çıktısını alabiliriz.
2. PuzzleFast
Bulmaca hazırlayabileceğimiz bir diğer araç ise puzzlefast.com adresi üzerinden ulaşabileceğimiz PuzzleFast. Crossword Labs’ten farklı olarak, çengel bulmaca harici, sayı avı, sözcük avı, jumble gibi beş farklı bulmaca çeşidini de hazırlayabilmekte olduğumuz PuzzleFast’in çalışma mantığı ise Crossword Labs ile hemen hemen aynı.
- PuzzleFast ile kelime avı bulmaca hazırlamak
Bulmacalara karşı eğer biraz ilginiz var ise, muhakkak karşılaşmış olduğunuz kelime avı bulmacalar temelde kare ya da dikdörtgen şekle sahip bir ızgaraya yerleştirilen harflerden belirli kelimeleri bulmaya çalıştığımız bir bulmaca türü. İlk olarak ne zaman yayınlandığına dair tartışmaların devam etmekte olduğu kelime avı bulmacaların tarihine dair iki farklı görüş hakimdir. Birinci görüş, kelime avı bulmaca ilk olarak 1968 yılında, Amerikalı Norman E. Gibat tarafından yaratıldığını savunsa da, ikinci görüş bu bilginin yanlış olduğunu ve kelime avı bulmacanın ilk örneğinin İspanyol Pedro Ocón de Oro tarafından yaratılmış olan Sopa de Letras (Kelime Çorbası) olduğunu iddia etmektedir. Bu noktada tartışmalar devam ededursun, biz en iyisi kelime avı bulmacanın en kolay şekilde nasıl hazırlanabileceğine bakalım.
PuzzleFast üzerinden kelime avı bulmaca hazırlamak için, öncelikli olarak hangi bulmaca türünü hazırlamak istediğimizi soran ilk soruya (Choose your puzzle type), “Word Search” seçeneğini tıklayarak yanıt vermemiz gerekiyor.
2. aşamada ise yaratmakta olduğumuz bulmacaya bir başlık vermemiz gerekiyor. Opsiyonel olan bu seçeneği, bulmacamıza bir başlık vermek istemediğimiz durumda boş bırakabiliriz.
Son olarak ise 3. bölümde, hazırlamak istediğimiz kelime avı bulmaca içerisinde bulunmasını istediğimiz kelimeleri, her kelime farklı bir satırda olacak şekilde yazmamız gerekiyor.
İşlemlerin hepsini tamamladıktan sonra, “Make My Puzzle” yazan kutucuğa tıklayarak bulmacamızı oluşturabilmekteyiz.
Bulmacamızı paylaşmak için ise, karşımıza çıkan ekrandan disket sembolüne tıklayabilir ve bulmacanın 30 gün boyunca aktif olması (1. seçenek) ya da mümkün olduğu sürece aktif olması (2. seçenek) arasında bir seçim yapabilmekteyiz.
- PuzzleFast ile çengel bulmaca hazırlamak
PuzzleFast ile çengel bulmaca hazırlamak için ise ilk soruda “Crossword” seçeneğini işaretlememiz gerekiyor.
Kelime avı bulmacada olduğu gibi, ikinci soruda opsiyonel olarak bulmacamıza bir başlık verebiliriz ancak daha önce de bahsettiğim gibi, bulmacanıza başlık vermek tamamen sizin tercihinize kalmış bir seçenek.
Son olarak üçüncü bölümde ise kelime avı bulmacadan farklı olarak, aralarında iki nokta üst üste işareti (:) kullanarak, birincisi cevap, ikincisi ise ipucu olmak üzere iki farklı değişken yazmamız gerekiyor. Kelime avı bulmacada olduğu gibi her kelimenin farklı satırda olduğuna burada da dikkat etmemiz gerekmekte.
Cevaplarımızı ve ipuçlarımızı yazdıktan sonra ise “Make My Puzzle” yazan kutucuğa tıklayarak bulmacamızı oluşturabilir ve kelime avı bulmaca için bahsettiğim yöntem ile aynı şekilde bulmacamızı kaydedip, paylaşabilmekteyiz.
PuzzleFast ile sayı avı ve çengel bulmaca haricinde, eşleştirme (matching), sayı avı (number search), kare doldurma (fill-in crossword) gibi bulmacaları da, bulmacaların tek ya da iki farklı bileşeni olduğuna dikkat ederek hazırlayabilmekteyiz.
3. Discovery Education – Puzzlemaker
Son olarak bahsedeceğimiz bulmaca hazırlama uygulaması ise dijital eğitim alanında dünyaca ünlü olan, Discovery Education tarafından sunulan “Puzzlemaker” uygulaması. puzzlemaker.discoveryeducation.com adresi üzerinden erişebileceğimiz PuzzleMaker uygulaması ile çengel bulmaca, şifreyazım (kriptogram), kelime avı gibi on farklı bulmaca çeşidine erişebilmekteyiz.
Discovery Education sitesine giriş yaptığımızda bizleri doğrudan hangi türde bulmaca oluşturmak istediğimi soran bir ekran karşılamakta. Bulmacaların nasıl gözüktüğünü de görebileceğimiz bu ekranda, öncelikli olarak oluşturmak istediğimiz bulmacayı seçiyoruz.
- Discovery Education ile kelime avı bulmaca hazırlamak
Discovery Education içerisinde kelime avı bulmaca hazırlamak için yapmamız gereken ilk şey “Word Search Puzzle” yazan kutucuğun herhangi bir noktasına tıklamak.
Daha sonra ise karşımıza çıkan ekranda, diğer bulmaca hazırlama araçlarında olduğu gibi, adım adım bizden istenen bilgileri girmemiz gerekmekte. 1. aşamada bizden istenen ise bulmacamıza bir başlık vermemiz. “Enter Title” yazan kutucuğa, bulmacamıza vermek istediğimiz başlığı yazıp, bulmacamızı oluşturmaya devam edebilmekteyiz.
İkinci aşamada ise, hazırlamak istediğimiz bulmacanın büyüklüğünü belirlememiz gerekiyor. Bu noktada, boyut olarak bulmacamızı en fazla 40×40 oranında ayarlayabileceğimizi unutmamız gerekiyor.
Üçüncü aşamada ise hazırlamakta olduğumuz kelime avı bulmaca içerisinde harflerin birbirleri ile bazı harfleri paylaşmasını isteyip istemediğimizi belirtmemiz gerekiyor. İlk seçenek olan “Use each letter only once” seçeneğini seçersek, kelimelerimiz hiçbir harfi paylaşmayacak, ikinci seçenek olan “Share letters occasionally” seçeneğini seçersek kelimelerimiz ara sıra harfleri paylaşacak, eğer son seçenek olan “Share letters as much as possible” seçeneğini seçersek kelimelerimiz harfleri mümkün olduğu kadar çok paylaşacaktır.
Dördüncü aşamada ise, oluşturmakta olduğumuz bulmacanın çıktısını bir görsel olarak mı, yoksa HTML dosyası olarak mı almak istediğimizi belirtmemiz gerekiyor.
Beşinci aşamada ise, hazırladığımız bulmacanın tamamının büyük harflerden mi, küçük harflerden mi, yoksa karışık halde mi hazırlamasını istediğimizi belirtmemiz gerekiyor.
Altıncı aşamada ise, bulmacamızda kullanmak istediğimiz kelimeleri aralarında boşluk ya da virgül bırakarak yazmamız gerekiyor.
Son olarak ise hazırlamakta olduğumuz bulmacanın altında bulunan ve talimatların gözükmesini isteyip istemediğimizi soran kutucuğu da doldurduktan sonra, “Create My Puzzle” yazan mavi kutucuğa tıklayıp bulmacamızı oluşturabilmekteyiz.
- Discovery Education ile çengel bulmaca hazırlamak
Discovery Education ile kelime avı bulmaca hazırlamak için ise yapmamız gereken ilk şey, ana sayfada bulunan “Criss-Cross Puzzle” yazan kutucuğa tıklamak.
Kelime avı bulmaca hazırlarken olduğu gibi ilk aşamada yapmamız gereken şey, “Enter Title” yazan yere bulmacamıza vermek istediğimiz başlığı yazmak.
2. aşamada ise her biri ayrı satırda olacak şekilde, bir kelime ve ardından bir boşluk bırakarak kelimeye dair vermek istediğimiz ipucunu yazmamız gerekiyor.
3. ve son aşamada ise hazırlamakta olduğumuz bulmacanın altında talimatların gözükmesini isteyip istemediğimizi soran kutucuğu da doldurduktan sonra, “Create My Puzzle” yazan mavi kutucuğa tıklayıp bulmacamızı oluşturabilmekteyiz.
Discovery Education tarafından sunulan Puzzlemaker uygulaması ile yukarıda nasıl oluşturulabileceği anlatılan kelime avı ve çengel bulmacadan farklı olarak, labirent, şifreyazım (kriptogram), gizli mesaj gibi 8 farklı bulmaca türünde daha bulmacalar oluşturulabilmekte.
