n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!
Bu haftanın odağında TikTok’taki son estetik trendin bir toplum sağlığı meselesine dönüşmesinden ve bunun aslında sosyal medyayla birlikte geliştirdiğimiz sorunlu bir algının sonucu olduğundan bahsettim.
“Ne Okuduk” bölümünde ise komplo teorisyeni Alex Jones’un davası, Instagram’ın casus kodu, Axios’un satışı ve daha fazlası var.
Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.
Haftaya görüşmek üzere!
—Ahmet Alphan Sabancı
Bu hafta ne okuduk?
Meta her şeyi takip etmekte ısrarcı
Apple’ın iOS 14.5 ile getirdiği gizlilik özelliği sayesinde uygulamaların bizi takip etmesine izin vermemek gibi bir kontrol gücüne sahip olduk. Bu gelişme o kadar etkiliydi ki Meta’nın reklam gelirlerinde yıllık 10 milyar dolara yakın bir azalmaya neden oldu.
Ancak Zuckerberg’in platformları bu konuda ellerinden geleni yapmak konusunda ısrarcı görünüyor. Araştırmacı ve açık kaynak yazılım geliştirici Felix Krause, Instagram ve Facebook’un iOS uygulamalarında daha fazla veri toplamak için çok tehlikeli bir yol izlediğini ortaya çıkardı.
Basitçe özetleyecek olursam, bu uygulamaların içindeki tarayıcıdan bir link açtığınızda uygulama özel bir Javascript kodunu da beraberinde yüklüyor ve yaptığınız her şeyi görüp toplama imkânına erişiyor. Nelere tıkladığınız, seçtiğiniz metinler ve o siteye girdiğiniz her türlü veri (parola ve kredi kartı bilgisi de dahil) potansiyel olarak Meta’nın erişimine açılıyor.
Her ne kadar Meta, kodun Apple’ın takip edilme kontrolü ayarlarına saygı duyduğunu iddia etse de bunun ne kadar doğru olduğunu test etmek zor. Diğer yandan eğer sitenizi ziyaret edenlerin Meta tarafından takip edilmesini istemiyorsanız ve buna özen gösterdiyseniz, bu kod ile aldığınız tüm önlemler de boşa gidiyor demektir. Ayrıca böyle bir kodun varlığı bile potansiyel güvenlik risklerinin katlanarak artması demek.
Bu konuda alabileceğiniz en iyi önlem, her uygulama içi tarayıcı açıldığında üç nokta menüyü kullanarak Safari veya diğer tarayıcılardan birisinde o linki tekrar açmanız.
Alakalı: Meta’nın kişisel verilerimiz konusundaki açgözlülüğü başka alanlarda da başını ağrıtıyor. ABD’nin Nebraska eyaletinde bir anne ve kızın özel mesajlarını polise vermesi yüzünden ailenin kürtaj hapları satın almak yüzünden yargılanması büyük bir skandala dönüştü. Bunun sonucunda da yıllardır erteledikleri uçtan uca şifreli mesajlaşmayı hızlı bir şekilde test etmeye başladılar.
50.000 dolara podcast konuğu olmak
Podcast formatının giderek büyümesi ve bu ekosistem içerisinden starların çıkmaya başlaması ekonomik dinamiklerin de ciddi bir şekilde değişmesine neden oluyor. Podcast beslemelerindeki email adreslerini toplayıp reklam için spam yağmuruna tutmak bunlardan birisi.
Fakat Bloomberg’in geçtiğimiz günlerde ortaya çıkardığı pazarlıklar işin nasıl bir boyuta ulaştığını daha iyi görmemizi sağlıyor. Belirli bir dinlenme sayısına veya üne ulaşan podcastlar konuk olmak isteyenlerden ücret talep etmeye başlamış. Üstelik talep edilen miktarlar 50.000 dolara kadar çıkıyor. Birçok podcast ve PR şirketi için bu artık doğal bir pratiğe dönüşmüş durumda.
Elbette sponsorlu içerik medyanın yabancı olduğu bir konu değil. Fakat haberde de görüldüğü üzere birçok podcast, sektörün gençliğinden faydalanarak bu konudan bahsetmemeyi veya bu pratik konusunda konuşmamayı tercih ediyor. Bu haberin ardından, özellikle ABD tarafında, podcast alanının yasal düzenlemeler konusunda daha fazla dikkat çekmeye başlayacağına eminim.
Axios 525 milyon dolara satıldı
Axios, 2015 sonrası yeni nesil dijital gazeteciliğin önde gelen isimlerinden birisiydi. Politico’nun kurucu ekibinden bir kısmının ayrılarak hayata geçirdiği ve hem yayın tarzı hem de içerikleri ile öne çıkan Axios, kısa sürede önde gelen isimlerden birisine dönüştü. 2020 yılında yerel gazeteciliğe açılmaları ve 2021’de yayın için kullandıkları formatı Axios HQ isimli satın alınabilir bir yazılıma çevirmeleri de bu büyümenin ivmesini artırdı.
Axios için 525 milyon dolar veren Cox Enterprises ise medyada çok fazla yatırımı olmayan bir şirketler grubu. Elinde az sayıda medya şirketi var fakat internet servisi satıyorlar ve bir e-spor alanında da yatırımları var. Poynter’ın haberine göre şirketin satın almada amacı medya kısmında güçlenmek ve özellikle Axios’un yerel medya ayağını geliştirmek.
Dışarıdan bakılınca oldukça cazip ve Axios adına iyi bir gelişme gibi görünüyor. Fakat bu satın almalar her zaman başladığı gibi ilerlemiyor. Axios için bu el değiştirmenin nasıl sonuçlanacağını merak ediyorum.
Ek Okuma: Brian Morrissey, Axios satın almasının ardından yazdığı bülteninde bu gelişmenin daha geniş bir trendin parçası olduğunu söylüyor ve ABD’nin başkenti Washington D.C. merkezli veya öncelikli hedef kitle olarak burayı seçen medyanın son dönemde yakaladığı başarıya dikkat çekiyor. Bunu da daha genel olarak geçtiğimiz yıllarda insanların politika gazeteciliğine ilgisinin artmasının bir işareti olarak okumak mümkün.
Alex Jones mahkemede
ABD’de aşırı sağ komplo teorilerinin popülerleşmesinde en büyük paya sahip olan isimlerden birisi Alex Jones. Radyo üzerinden başlayan kariyeri giderek büyüdü ve özellikle Trump’ın başkanlık döneminde zirveyi gördü. Ancak son birkaç yıldır geçmişte yaptıklarının sonuçlarını görmeye başlıyor.
Bunun en büyük örneği de geçtiğimiz haftalarda gerçekleşen davaydı. 2012 yılında bir okulda gerçekleşen Sandy Hook silahlı saldırısının senaryo olduğunu ve ölen çocukların ve ailelerinin aslında kriz aktörleri ve oyuncular olduğunu iddia eden bu komplo teorisini yayarak ailelerin hayatını çekilmez bir noktaya getirmişti. Bu dava ile o ailelerden birisi tüm yaptıklarının sonucu olarak tazminat ödemesini istedi.
Dava başladığında Alex Jones’un yayınlarındaki büyük tavırlarının azaldığını ve hatta yargıç tarafından bile “burada doğruyu söylemek zorundasın, senin programında değiliz” şeklinde azarlandığını gördük. Ancak mahkemede hem bütün iddialarının yalan olduğunun kanıtlanması hem de avukatlarının mahkemeden saklamaya çalıştıkları telefon delillerini kazara ailenin avukatına göndermesi ile Alex Jones aileye 50 milyon dolar ödemek zorunda kaldı.
Bu dava meşhur komplo teorisyenlerinin aslında ne kadar altı boş hareket ettiklerinin ve asıl amaçlarının dolandırıcılık olduğunun görülmesi için önemli bir adım. Ne kadar etkili olur bilinmez fakat düzgün bir yargılama süreci ile bu insanların yalanlarının önünü kesme ihtimalinin olduğunu görme şansımız oldu.
Kısa Kısa
📈 Rupert Murdoch’ın sahibi olduğu News Corporation, kârını neredeyse ikiye katlamış.
🇸🇦 ABD’de yargılanan eski bir Twitter çalışanı, Suudi hükümeti için casusluk yaparak platformdaki muhalifleri gözetlemekten suçlu bulundu.
🏀 İnternetin en eski komik videolarından birisinin arkasındaki hikâye sonunda ortaya çıktı.
🎓 ABD’nin en iyi medya eleştirmenlerinden birisi olan Margaret Sullivan, Washington Post’taki köşesini bırakıp akademiye geçiyor.
💰 Yeni nesil dijital spor yayınlarından birisi olan Overtime, 100 milyon dolarlık yeni yatırım ile değerini 500 milyon doların üstüne çıkardı.
🧩 NiemanLab, gazetelerin bulmacalara artan ilgisine dair iki bölümlük bir seri yayınladı.
Haftanın odağı: “Pembe sos” olayı
Sosyal medyanın hayatımızdaki etkilerine dair yüzlerce kitap, binlerce makale, yüzbinlerce fikir yazısı kaleme alındı. Bu etkinin birçok farklı boyutu içerisinde benim en çok ilgimi çekenlerden birisi yaşam tarzı ve estetik kısmı. Özellikle de bu etkinin nasıl ilginç sonuçları olduğu. Çünkü bu dinamik günümüzde kültürü etkileyen önemli faktörlerden birisi haline geldi.
Bu etkinin herkes tarafından tecrübe edilen örneklerinden birisi de “Instagramlık” veya “sosyal medyalık” ürünler ve tasarımlar. Özellikle yemek konusunda bolca örneğini gördüğümüz bu durum, estetiğin ve görünümün fonksiyondan çok daha önemli görülmesine ve sonuç olarak kötü kalite ürünlerin ve trendlerin yayılmasına neden oluyor.
“Pembe sos” da bunun son örneği. TikTok üzerinden ünlenen bu sos, kısa sürede bir şefin “deneysel işi” olmaktan şişesi 20 dolara satılan bir ürüne dönüştü. Fakat estetik uğruna girişilen bu acele ürün geliştirme süreci patlayan şişeler, bozuk ürünler ve daha birçok sorunu da beraberinde getirdi.
Fakat bu gayet normal bir durum. Çünkü sosyal medya her ne kadar algoritmalar ve viral olma ihtimali ile daha fazla insana erişmenizi sağlasa da, bu platformlar için bir şey tasarlamakla gerçek bir ürün tasarlamak çok farklı şeyler. Bunu hesaba katmadığınız zaman ülkenin bir ucundan diğerine içinde süt olan bir ürünü soğuk zincirsiz gönderebileceğinizi zannedebiliyorsunuz.
Bunu elbette sosyal medyada fenomen olunca her alanda uzman olduğunu düşünmeye başlayan insanlar için de uyarlamak mümkün. Gündemi hızlıca bir taradığımızda internet ünü ile tamamen alakasız noktalara ulaşan insanların siyaset uzmanlarına dönüşebileceğini zannetmesi bir sorun. Fakat bu insanların söylediklerinin veya yaptıklarının haber değeri taşımaya başlaması ya da ciddiye alınması da ayrı bir sorun.
Elbette toplumun bildiği insanların genel olarak haber değeri var fakat sosyal medyanın yarattığı algı bozulması yüzünden buradaki rakamları ün ve bilinirlik ile denk görmeye başlamamız bir sorun. İnternette viral olan bir şeyin ömrü genellikle çok kısa oluyor, fenomenler ise genellikle niş alanlardan çıkıyor. Fakat bizim bu platformların verilerine atfettiğimiz abartılı önem de bu nişlerin etki alanını büyütüyor.
Burada üzerine düşünülmesi gereken önemli bir sorun var. Eğer bu sorunu çözmezsek aynı dinamiğin aklımıza bile gelmeyen alanlarda hayata geçtiğini göreceğimizden şüphem yok.
