n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!
Bu haftanın odağında 25 yılı geride bırakan Internet Archive projesini ve günümüzde böyle projelere olan ihtiyacın neden giderek arttığını anlattım.
“Ne Okuduk” bölümünde ise BuzzFeed News’in sonu, kahve şirketinin Ukrayna’dan haber geçen yan projesi, haberlerdeki haritaların önemi ve daha fazlası var.
Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.
Haftaya görüşmek üzere!
—Ahmet Alphan Sabancı
Bu hafta ne okuduk?
BuzzFeed Kâr İçin Haberden Vazgeçiyor
BuzzFeed her ne kadar dijital medyada başarının örneği olarak gösterilen isimlerden olsa da söz konusu işin ekonomik boyutu olduğunda hiç bitmeyen sorunlarla ve buna dair kötü çözümlerle de andığımız bir kurum.
2021 yılı için hedefledikleri gelir seviyesinin altında kalmalarının ardından gerçekleştirilen yatırımcı toplantıları ve konuya dair yönetim tarafındaki görüşmelerde hedef BuzzFeed’in gazetecilik cephesi oldu. Yatırımcılar CEO Peretti’den BuzzFeed News’i tamamen kapatmasını istese de şimdilik küçülmeyle idare edecekler.
Bunun sonucunda BuzzFeed News Genel Yayın Yönetmeni de dahil en kıdemli üç editörün istifası ve BuzzFeed News uygulamasının yayından kaldırılmasıyla bu küçülmenin ne anlama geleceği de netleşmeye başladı. Anlaşılan BuzzFeed, Pulitzer ödülü kazanabilen bir gazetecilik yerine gelire odaklı hafif haberciliği tercih ediyor. Bunun BuzzFeed’i nasıl bir şeye dönüştüreceğini de zaman içinde göreceğiz.
Kahve Şirketinin Askeri Haber Sitesi
Çoğu zaman bir haber farklı bir sektörden şirketin kurduğu ya da yönettiği medya kurumlarından bahsediyorsa, sebebi o kurumun çok kötü olması ya da çıkar amaçlı bir araca dönüştürülmesi oluyor. Ancak nadiren de olsa böyle bir girişimin sonucunda farklı medya kurumlarının çıktığı örnekler de görüyoruz.
Yakın zamanda en dikkat çekici örneklerden birisi Coffee or Die isimli dergi. ABD ordusundan emekli bir isim tarafından kurulan Black Rifle Coffee isimli kahve şirketinin çıkardığı yayın oldukça dikkat çekici. Her ne kadar başlangıçta ABD’nin klasik militarist ve silah sevdalısı kültürünün eseri bir yayın gibi dursa da böyle bir yayından beklenmeyecek seviyede bir gazetecilik yapıyorlar.
Bunu en iyi gösterdikleri örnek ise Ukrayna’da başlayan savaş oldu. Böyle bir yayından hiç beklenmeyecek şekilde ülkeden iki muhabirle birlikte düzenli haberler geçmeye ve işin askeri boyutuna dair detaylı yazılar yayınlamaya başladılar. Üstelik bunu işin yayın boyutunda minimum reklamla ve basılı dergi aboneliği ile yapıyor olmaları da dikkat çekici bir diğer nokta.
Savaş Ortamında Ödeme Duvarına Gerek Yok
Rusya’nın Ukrayna’ya karşı başlattığı savaş ile birlikte gazetecilere ve doğru bilgiye karşı saldırıların artışından bahsetmiştik. Bu durum özellikle bu ülkelerde yaşayan insanlar için bilgiyi çok daha değerli kılıyor.
Bunun sonucu olarak birçok uluslararası medya kurumu kendi imkânları ile destek olmanın yollarını aramaya başladı. Akla gelen ilk yollardan birisi de bu ülkelerden gelen okurlar için ödeme duvarını kaldırmak. Financial Times, Economist, Wall Street Journal, New York Times, Washington Post Ukrayna ve Rusya için ödeme duvarını askıya alan büyük isimlerden birkaçı. Bunun yanı sıra NYT ve WaPo, Telegram kanalı açıp bölgede en çok kullanılan mesajlaşma uygulaması üzerinden de kendilerini erişilebilir hâle getirdi.
Bu da aslında gazeteciliğin temel özelliklerinden birisi olarak gördüğümüz kamu hizmeti yaklaşımının kriz zamanlarında kendisini nasıl gösterdiğine iyi bir örnek. Böyle kriz zamanlarında iş yürütmek ile insanlara hizmet etmek arasındaki dengeyi sağlayabilmek de gazeteciliğin en önemli görevlerinden birisi.
İyi Haritanın Haber İçin Önemi
Bir savaş ve çatışma haber gündemine girdiğinde kaçınılmaz olarak haberlerde kullanılan haritaların sayısı da artıyor. Çoğu zaman yazıyla anlatılması zor olan veri ve bilgileri harita üzerinde göstermek okur için de olayları anlamayı kolaylaştıran bir yöntem.
Ancak haritanın nasıl tasarlandığı, hangi verileri sunup hangisini arka planda bıraktığı da önemli bir konu. Yeterince özenli hazırlanmamış bir harita yaşananları eksik anlatarak okurun yanlış yönlendirilmesine sebep olabilir ya da çok fazla bilgiyi bir haritayla aktarmaya çalışmak konuyu iyice anlaşılmaz kılabilir.
Bu yüzden kullanılan haritalara ve bunların nasıl tasarlandığına daha özenli bir göz ile bakmakta fayda var. Gerektiği zaman birden çok harita kullanmak ya da sabit görseller yerine interaktif haritaları tercih etmek daha etkili olabilir. Bir de her zaman haritanın tasarımının temiz ve anlaşılır olduğundan emin olmak lazım.
Kısa Kısa
💸 2011 yılında ortaya çıkan haber için telefon dinleme skandalı News Corp’un başını ağrıtmaya devam ediyor. En son çıkan fatura 49 milyon pound.
✈️ Eğer haberleriniz için uçak takip etmeniz gerekiyorsa, bu rehberi incelemenizde fayda var.
🇷🇺 Rusya’nın internet sansürü dalgasının son kurbanı Google News oldu.
🎫 Morning Brew gelir modelini çeşitlendirmek için biletli etkinlikler organize etmeye başlayan yayınlara dahil oldu.
😩 Bazen yanlış bilginin amacı yanıltmak değil, bıktırmak olabilir.
🤥 Yeni bir araştırma, aslında hepimizin bildiği bir durumu bilimsel veriye dönüştürdü: Bizimle aynı politik görüşteki insanlar yanlış bilgi yaydığında görmezden gelmeyi tercih ediyoruz.
📉 Dijital tecrübe ölçüm şirketi Qualtrics XM, okura sunduğunuz kötü tecrübenin size ne kadara mal olduğunu ölçebileceğini söylüyor.
Haftanın odağı: İnternetin gerçek arşivi
İnternetin ilk zamanlarından bu yana sıkça duyduğumuz bir söz var: Bir kez internete düşen şey artık sonsuza kadar orada kalır. Başlarda neredeyse kimsenin bunun doğruluğundan şüphesi yoktu ama zaman ilerledikçe durum değişti. Platformların yaygınlığı ve kontrol gücü, devletlerin denetim mekanizmaları ve insanların tembelliği giderek internetin arşivinde deliklere ve çürümelere yol açtı.
Ancak bununla mücadele eden ve internette gerçek anlamda sınırsız bir arşiv kurmaya çalışanlar da var. Bunların başında ise hepimizin bir şekilde karşısına çıkmış olan Internet Archive geliyor. Brewster Kahle tarafından 1996 yılında kurulan bu sitenin başlangıçtaki amacı internetin gücünü de kullanarak bilgiye herkesin erişebileceği bir merkez olmaktı. Hâlâ bu amacı koruyor olsa da şu anda geldiği nokta çok daha kapsamlı.
Hemen hepimizin bildiği ve kullandığı Wayback Machine, Internet Archive’ın bir parçası. İnterneti dolanıp websitelerin arşivlerini alan ve herkesin gezebileceği şekilde sunan bu araç şu ana kadar 668 milyar websiteyi arşivine kaydetti ve her gün yenilerini eklemeye devam ediyor. Bunların yanı sıra Internet Archive’da 38 milyondan fazla kitap ve döküman, 14 milyondan fazla ses dosyası ve 7 milyonun üstünde video da arşivlenmiş durumda. Bunların hepsi internete erişimi olan herkesin kullanımına açık.
Bununla birlikte Internet Archive farklı alanlarda da arşivleme çalışmaları yürütüyor. Örneğin artık oynayacak cihaz bulmanın çok zor olduğu eski video oyunları arşivlemek ve oynanabilir bir şekilde sunmak bunlardan birisi.
Her ne kadar internete dair varsayımlarımız aksini düşündürse de internetin arşivcilere ve bunları organize edecek bir tür dijital kütüphanecilere ihtiyacı giderek artıyor. Arama motorları ya da platformlar bu konuda kendilerine güvenemeyeceğimizi gösterdi. Büyük platformlar ya projeleri kâr etmediği için bir anda fişini çekiyor ya da satın aldıkları platformları yutup kaybolmasına neden olabiliyor. Böyle bir durumda kimsenin oradaki bilginin değerini veya önemini düşündüğü de olmuyor.
Giderek daha fazla bilginin dijitalde üretildiği ve yayınlandığı günümüzde artık gerçek bir arşivcilik yaklaşımına ihtiyacımız var. Internet Archive bunu 25 yıldır aralıksız bir şekilde yapıyor ve yapmaya devam edecek ama bu yükü tek bir siteye ve ekibe yıkmamamız lazım. Brewster Kahle ve ekibinin yaptıklarından her internet kullanıcısının ve internette bir şeyler üreten kişinin öğrenebileceği çok şey var. Eğer bunları öğrenmez ve benimseyemezsek internetin geleceğinde sadece daha fazla ve büyük boşluklar görünüyor.
