Ekonomi haberleri, özellikle alım gücünün azalıp işsizliğin arttığı dönemlerde daha da önem kazanıyor. Tüm dünyada ekonomik krizin etkilerinin yaşandığı zamanlarda ekonomi habercilerinden mesleğin detaylarını öğrendik.
Ekonomi haberciliği ne durumda? Etik ilkeleri neler? Nasıl ekonomi habercisi olunur? Ekonomi haberciliğinin kayırmacılıktan kurtulması için ne yapılabilir? Türkiye’deki ekonomi haberlerine iş çevreleri itimat ediyor mu yoksa gazeteciliğe karşı genel güvensizliğe onlar da dahil mi? Spekülatif haberler mesleği nasıl etkiliyor?
Bunlar ve daha fazlasını Ekonomi Gazetecileri Derneği Genel Sekreteri ve Para Dergisi Haber Müdürü İdris Çokal, Hürriyet Gazetesi Ekonomi Muhabiri Dinçer Gökçe ve Ekonomist Dergisi muhabiri Sibel Atik ile konuştuk.
“En ufak çıkar olduğu takdirde yapılan işe gazetecilik, ortaya çıkan esere de haber demek mümkün değil.”
Ekonomi haberciliğini gazeteciliğin genelinden ayıramadığını, onun bir parçası olduğunu söyleyen Hürriyet Gazetesi Ekonomi Muhabiri Dinçer Gökçe şöyle anlatıyor:
“Ekonomi haberciliği daha hassas bir alan. Bu alanda siyasete de dokunabilirsiniz, şahsa da dokunabilirsiniz, şirketlere de dokunabilirsiniz. Dokunduğunuz bu şirketler, şahıslar siyasetle yoğun ilişkide olabilir. Dolayısıyla oralar netameli bölgeler.
Olayların derinlemesine peşinden giden, soran, soruşturan yok; olsa bile onu yayınlayacak mecra çok fazla yok. Nihayetinde geniş bir alan, dolayısıyla ekonomi haberciliği dediğinizde halkın ihtiyaçlarından tutun şirketlerin durumuna, dünya ekonomisine değin geniş bir alanda faaliyet yürütebilirsiniz.
Muhabir taraflara angaje olamaz, taraflardan çıkar temin edemez. Öyle olduğu takdirde, yapılan işe gazetecilik, ortaya çıkan esere de haber demek mümkün olmaz. Son yıllarda bu alanda da çok ciddi bir sancı yaşanıyor. Etik değerler geride bırakılmış durumda. Gazeteciler, şirketlerin gezilerine katılıyor, öyle olduğu takdirde siz yarın öbür gün o şirketin aleyhine bir şey yazamazsınız. Bir şekilde siz kendinizi bağlamışsınız. Yurt dışında, böyle etkinliklere gidilse bile, bazı grupların yayın ilkeleri var. Dikkat etmeye çalışıyoruz, örneğin hediyeyi kabul etmeme durumu ekonomi gazetecilerinin en temel ilkelerinden olmalı. Bunun aşıldığını ben fark ediyorum.”
“Her şeyden önce sayıları, ekonomiyi bir ölçüde sevmeniz gerekiyor.”
Gazeteciliğin temelinde sahada olmanın yattığını söyleyen Gökçe bu alanda bağlantıların önemini de vurguluyor.
“Ticaret odalarında, borsalarda, esnaf odalarında, gıda toptancılarında ve mahkemelerde olmak gerekiyor. Tabii ilişki meselesi bunlar, kendinize bir ya da birkaç alan belirlersiniz, oralarda yoğunlaşırsınız. Diyelim borsa ve finans alanında yetkinleşirsiniz; bankacılarla, borsacılarla, broker’larla temasınız olur. Ya da sendikalara yoğunlaşırsınız, işçi sendikası, işveren sendikası ya da memur sendikalarıyla temasta olursunuz.”
Gökçe’ye göre habercinin görevi haberi çarpıtmaktan ziyade olabildiğince objektif olabilmek. Bilgileri iyi takip etmenin önemi de burada ortaya çıkıyor. TÜİK’in, TÜSİAD’ın veri ve raporlarını takip etmek, sayılarla iyi ilişki içerisinde olmak bu alanda gazeteci olabilmek için de en önemli şartlardan biri.
Gazetecilere duyulan genel güvensizlik konusunda Gökçe, “Ekonomi haberciliğinde geçmiş yıllarda çok sarsıcı işler yapıldı. Yapılan bir haberle, atılan bir manşetle hükümetler açıklama yapmak, ilgili bakanlıklar adım atmak zorunda kaldılar. Ama son dönemlerde sarsıcı bir şey yapamadığımız güvenilirliğin de eskisi kadar önemli olmadığını tahmin ediyorum,” diyor. Gökçe, ekonomi haberciliği yaparken güveni sağlamak için spekülatif haberlerden kaçınmanın kritik olduğunu da ekliyor.
“Ekonomi gazetecilerinin uyması gereken kurallar, dikkat etmesi gereken unsurlar nelerdir, hangi konular etiktir ya da değildir diye madde madde hazırladık.”
Ekonomi haberciliğinin en zor dönemlerini yaşadığını söyleyen Ekonomi Gazetecileri Derneği Genel Sekreteri ve Para Dergisi Haber Müdürü İdris Çokal, “Çünkü ekonomi servislerinde yeterince insan kalmadı. Geçmişte 25-30 kişinin olduğu servisler bugün 5-6 kişiye kaldığı için ekonomi haberlerine yeterince ulaşılamıyor. Ekonomi Gazetecileri Derneği olarak uzun yıllar etik ilkeleri savunduk, hatta yazılı hâle getirdik ve ekonomi gazetecilerinin uyması gereken kurallar, dikkat etmesi gereken unsurlar nelerdir, hangi konular etiktir ya da değildir diye madde madde hazırladık. Bu etik ilkelere uymayan meslektaşlarımızı da önce kınayıp sonra dernek üyeliğinden ihraç ettik. Bugün derneğimizde 800’e yakın ekonomi gazetecisi üyemiz var. Bu sadece İstanbul, Ankara ve İzmir ile sınırlı değil, Türkiye çapındaki bütün ekonomi ile ilgili yazı kaleme alan, internette yazan, gazeteler, televizyonlar, ajanslar, dergiler ve sektörel dergiler de dahil olmak üzere hepsini kapsayan bir yapımız var,” diyor.
“Ekonomi gazetecisi olmak için İktisat mezunu olmanız gerekmiyor. Biz ekonomi analizcisi ya da ekonomi profesörü değiliz, özünde haberciyiz.”
Meslekte 28 yılı geride bıraktığını söyleyen Çokal, meslek hayatına başlamasını şöyle anlattı:
“Ben Marmara Üniversitesi Gazetecilik bölümünde okurken ekonomi gazetecisi olmayı kafama koymuştum. Ekonomi gazetesinde staj yapmayı istediğimi hocalarıma söyledim. 1992 yılında Dünya Gazetesi’nde staj yaparak başladım, ekonomi gazetecisi olmak için İktisat mezunu olmanız gerekmiyor. Biz ekonomi analizcisi ya da ekonomi profesörü değiliz, biz haberciyiz özümüzde. Nasıl sağlık muhabiri doktor değilse, nasıl adliye muhabiri olmak için avukat olmak şart değilse, biz de iktisat mezunu değiliz.
Ekonomi habercisinin enflasyonun ne olduğunu, ekonomi ile ilgili kavramları, terimleri, temel bilgileri bilmesi şart. Biz faiz anlatmasak da faizdeki hareketliliği görüp oradan haber çıkarmalıyız. Döviz kurundaki hareketliliği görüp oradan haber çıkarmalıyız.”
“Bir ekonomi gazetecisi borsada yatırım yapabilir ama bunu beyan etmek zorundadır” diyen Çokal, “Gazeteci hangi hisseye yatırım yaptığını ve ne kadar süre için yatırım yaptığını beyan etmek zorundadır. O şirketle ilgili, hisse ile ilgili de haber yapmaması gerekir, zaten yapması yasaktır. İkinci olarak, bir şirketin aleyhinde olumsuz bir haber varsa bunu birkaç yerden kontrol etmek gerekir. Biz bunu genç arkadaşlarımıza hep söylüyoruz. İflas, icra, konkordato gibi çok sık takip ettiğimiz haberlerde en çok dikkat ettiğimiz şey mahkemeden belgeleri almak, alamıyorsak yazmamaktır. Belgesiz yazılan bir haber gerçek değilse o şirketi batırabilir.”
“Yaptığınız haberlerde yazım hatasının telafisini yapabilirsiniz ama bilgi hatası veya çarpıtma sizi mesleğinizden edebilir”
Ekonomist Dergisi Muhabiri Sibel Atik, gazetecilerin toplumu ve kamuoyunu şeffaf ve anlaşılır bir dille bilgilendirmesi gerektiğini belirtiyor:
“Haber kaynağınızın ifadelerinin doğruluğunu da araştırmanız gerekir. Ekonomi gazeteciliğinde ilk adım gazetecilik etik kurallarına sahip olmak, yazım kuralları ve terimlere hâkim olmaktır. Ekonomiye dair her bir terimi iyi bilmek, kamunun ekonomi yönetimini, uygulamalarını, piyasadaki verileri anlık takip etmek, iş insanlarını ve başında oldukları kurumları da iyi izlemek gerekir. Ekonomi gazeteciliğine başladığınızda öncelikle haberlerini yapmakla yükümlü olduğunuz sektör veya alana dair her detaya hâkim olmak haberciliğinizi güçlendirir. Yaptığınız haberlerde yazım hatasının telafisini yapabilirsiniz ama bilgi hatası veya çarpıtma sizi mesleğinizden edebilir. O nedenle mutlaka başka kaynaklardan bilgiyi teyit etmeniz ve sonra haberinizi toparlamanız da önemlidir.”
