Çocukları her zaman haberden koruyamayabiliriz. Peki haberle doğru ilişki kurmalarını çocuklara nasıl öğretebiliriz?
Oxford Üniversitesi Reuters Enstitüsü’nün 2019 Dijital Haber Raporu için 38 ülkede 75 bin kişiyle yapılan çalışmaya katılanların yüzde 32’si ruh hâline olumsuz etkisi ve çaresizlik hissi nedeniyle haberlerden kaçındığını söylüyor. Fakat, bilinçli yetişkinlerin gösterdiği haberden kaçınma davranışı çoğu zaman çocuklar için geçerli olmuyor.
Enformasyon kanallarının çeşitlenmesi ve çocukların internetteki yaygın varlığı göz önüne alındığında, uzmanlar çocukları haberden korumak yerine haberle doğru ilişki kurmalarını sağlamanın önemli olduğuna dikkat çekiyor. Avustralya merkezli, kâr amacı gütmeyen ruh sağlığı kuruluşu Beyond Blue’nun klinik danışmanı Dr. Grant Blashki çocukların yaşı, gelişim düzeyi ve karakteristik özelliklerine göre haberle tanışabileceğini söylüyor.
Çocuklara güvende olduklarını hissettirme
Çocukların haberlerle ilgili sordukları soruların, endişeleri hakkında ipucu vereceğini belirten Blashki, “Orman yangınlarıyla ilgili haberleri izliyorlarsa, evlerinin yanarak kül olup olmayacağını sorabilirler. Böyle bir stres söz konusu olduğunda haberi kapatıp güvende olduğunu ve yangının sona ermesi için yapılan çalışmaları anlatın. Bu konuşmayı umut verici bir şekilde yapmalısınız” diyor. Bu tutumun çocukların endişelendiği tüm haberlerde uygulanabileceğini söyleyen Blashki, Covid-19 salgınına dair ise şöyle önerilerde bulunuyor:
Salgın ve salgına dair haberler hakkında çocuklarla açık iletişim kurulmalı. Ama bu iletişimin sınırları belirlenmeli ve çocuklar korkutulmamalı.
- Neler olup bittiğini anlamak için yaşları ve kapasiteleriyle ilgili sağduyunuzu kullanın.
- Onlara güvende olduklarını, salgının geçici olduğunu ve bilim insanlarının iyi bir aşı veya tedavi bulacağını düşündüğünüzü aktarın.
- Onları dinleyin. Sormak istedikleri belirli soruları veya endişeleri olup olmadığını teyit edin.
- Çevrimiçi olduklarında onları strese sokan video ve içeriklerden uzak durmaları için onlarla konuşun.
Çocuklara geçicilik mefhumunu öğretme
Avustralya’da çocuk yetiştirenler için eğitim kaynakları ve araçları üretmek amacıyla Avustralya Hükümeti tarafından finanse edilen Raising Children Network (Çocuk Yetiştirme Ağı) Yönetici Direktörü Doç. Dr. Julie Green, çocuklar için tasarlanmış haber programlarını izlemeyi öneriyor.
Ebeveynlere, çocukların ilgili haber hakkında nasıl hissettikleri konusunda derinlemesine konuşmayı öneren Green, “Onlara nasıl hissettiklerini sorun ve çocuğunuza kızgın veya üzgün hissetmenin normal olduğunu, söz konusu duyguların geçeceğini söyleyin” diyor.
Olumsuz haberleri yok sayan ebeveyn davranışı çocukların kafasını karıştırabilir ve kendilerini güvensiz hissetmelerine neden olabilir uyarısında bulunan Green, küçük yaşta çocuklarla konuştuktan sonra, zevk aldıkları ve ilgilerini dağıtacak aktiviteler yapmayı öneriyor.
Çocuklara üzücü haberlere karşı destek verme
Raising Children Network’ün, afet haberleri ve üzücü olaylarda çocukların yaş aralıklarına göre ebeveynlere sıraladığı tavsiyeler şöyle:
2-5 yaş arası çocukların üzücü haberlere erişimini sınırlayarak etkisini en aza indirebilirsiniz. Eğer çocuğunuz felaketle ilgili bir habere maruz kaldıysa ne bildiğini öğrenmeniz iyi olabilir. Böylece çocuğunuz doğru olmayan bilgilere sahipse bunu düzeltebilirsiniz. Çocuğunuza gerçekleri anlatırken basit ve kısa konuşun. Olay hakkında endişelenmiyorsa, ihtiyacı olmayan bilgi ve duygularla onu korkutmaktan kaçının. Çocuğunuzun anlayıp anlamadığını kontrol edin. Endişeli ya da üzgün hissediyorsa ona güvende olduğunu hissettirin.
6-11 yaş arası okul çağındaki çocuklar televizyon, radyo, sosyal medya ve diğer medya yayınlarından doğal afetler ve üzücü haberler duyarlar. Bu yaşta çocuğunuzu afetlerden ve üzücü haberlerden tamamen koruyamayabilirsiniz. Fakat çocuğunuz söz konusu afet ya da üzücü olaylar hakkında doğru, yaşına uygun bilgilere sahipse bununla daha iyi başa çıkabilir.
Çocuğunuzla konuşmak için doğru zamanı bulmalısınız. Eğer olay sizi de etkilediyse, konuşmak için uygun hissettiğiniz bir zaman seçmeye çalışın. Afet haberleri ve üzücü haber olayları hakkında açık konuşmaları teşvik ederseniz, çocuğunuz her zaman sizinle konuşabileceğini öğrenir. Kendisini dinleyecek bir ebeveyni olmasını onu rahatlatacaktır.
12-18 yaş arası çocuklar medyaya diğer yaş gruplarından daha çok bağlı olduğu için farklı medya türlerinde doğal afet ve üzücü habere ulaşabilir. Ama bu durum her zaman güvenilir ve objektif bilgi aldığı anlamına gelmez. Ebeveynler olarak ergenlik çağındaki çocuğunuzun afet haberlerini yorumlamasında ve onun bu konudaki duygularıyla başa çıkmasında önemli bir rolünüz olabilir. Konuşma zamanını çocuğunuzun seçmesine imkân tanıyın. Olay hakkında neler bildiğini sorun. Habere dair hangi materyalleri (yazı, video vs.) tükettiğini öğrenmeye çalışın. Gerçeklere bağlı kalarak neler olduğunu anlatın. Olayları neden sonuç ilişkisi içinde açıklayarak bir bağlama oturtmasına yardımcı olun. Çocuğunuzun nasıl hissettiğini sorun ve söylediklerini dinleyin. Duygularınızı ve onlarla başa çıkmak için neler yaptığınızı anlatmanız ona iyi gelebilir. Afet haberleri ve üzücü haberler hakkında duyarlı, açık, yargılayıcı olmayan konuşmalarınızla çocuğunuza her zaman sizinle konuşabileceği mesajını vermiş olursunuz. Böylece endişelendiği bir durumda onu dinleyeceğinize güvenecektir.
Çocuklar için hazırlanan yayınlar
Çocuklar için hazırlanmış yayınlardan bazıları şöyle: Time For Kids, BBC Newsround, Squiz Kids, Inside Science, Behind The News, Youngzine, DOGO News, TweenTribune, Milliyet Çocuk, Çocuk Gazetesi.
