TV ekranında konuşanlar: “Konukların yalnızca yüzde 10’u kadın”

Kadın Adayları Destekleme Derneği (KA.DER), Temmuz 2020-Ocak 2021 tarihleri arasında 6 ay boyunca, haber odaklı yayın yapan 13 televizyon kanalında en çok izlenen zamanda yayınlanan programları konukların cinsiyet dağılımları açısından inceledi.

“TV Tartışmalarında Cinsiyetler Arası Uçurum” isimli çalışmayı İrem Dilara Kenan, Cansu Malak ve Dr. Öğretim Üyesi Barış Gençer Baykan hazırladı. Çalışmanın sonuçlarını paylaşan KA.DER, “Konukların yüzde 90’ının erkek olduğu gözlendi” sonucuna vardı. 

Sosyal medyadan haberi takip etme, program izleme ne kadar artsa da Türkiye’de televizyon hâlâ en önemli haber alma kaynağı olarak görülüyor. Konda’nın 2008-2018 Medya Raporu’na göre, 2018 yılında haber almak için en yüksek oranda (yüzde 72,3) güvenilen araç televizyon. İnternet haber sitelerine güven yüzde 14,7 iken sosyal medyaya güvenin yüzde 5,8 olması ülkede hâlâ ana akım haber mecralarının baskın olduğunu söylüyor.

Durum böyleyken, ülke gündemi, siyaset, bilim gibi neredeyse her alanda görüşüne danışılan, haberlere ve televizyon tartışma programlarına davet edilen erkekler bu konuları çoğunlukla kendi aralarında konuşuyor. Türkiye’de kadın ve erkek nüfusu neredeyse eşit. Fakat alanında uzman olan kadınlara ya çok az yer veriliyor ya da hiç yer verilmiyor. Bu erkek erkeğe önemli konuları konuşup tartışmanın sonucu olarak kadınların bu alanlarda uzmanlaşamadığı ya da sözüne danışılmayan kişi olmaları düşüncesi toplumda kuvvetleniyor.

Siyasi, ekonomik ve sosyal yorumlarda kadınlar yok sayılıyor

Yukarıda belirttiğimiz “TV Tartışmalarında Cinsiyetler Arası Uçurum” isimli çalışma, 184 gün içerisinde 13 televizyon kanalından (Haber, Bloomberg HT, CNN Türk, Haber Global, Habertürk TV, Halk TV, NTV, Tele 1, TRT Haber, TV24, TVNET, Ulusal Kanal ve Ülke TV) toplam 2089 haber ve tartışma programını izledi. Çalışmanın sonuçları şöyle:

• Bu programlara toplamda 6114 konuk katıldı. Programlarda en az 1 ve en fazla 7 konuk ağırlandı. Konukların yüzde 90’ı erkek (5532), yüzde 10’u kadın (582).
• En az kadın konuşmacıya yer veren kanal yüzde 2 ile Bloomberg HT olurken, Halk TV’deki programların konuklarının yüzde 21’i kadın.
• 2089 programın yüzde 77’sinde sadece erkek konuklar yer alırken eşit sayıda kadına ve erkeğe yer verilen programların oranı yüzde 3,6.
• Sadece kadın konuşmacıların olduğu programlar yüzde 2’ye ancak ulaştı.
• Eşit sayıda kadın ve erkek tartışmacıya yer verme oranı Tele 1 ve Halk TV kanalları için yüzde 7. A Haber, Haber Global ve CNN Türk her 100 programlarının sadece 1’inde eşit sayıda erkek ve kadına söz verdi.
• En çok kadın konuğa yer veren Halk TV’de bu oran yüzde 21. Diğer bir deyişle en çok kadın konuğa yer veren kanalda bile her 5 konuktan 1’i kadın 4’ü erkek.
• Bu çalışmada mercek altına alınan 13 kanalda 6 ay boyunca izlenen 2089 haber-tartışma programına katılan her 10 konuktan sadece 1’i kadın.
• Bu programların yüzde 77’sine sadece erkek konuklar katıldı. Eşit sayıda kadına ve erkeğe yer verilen programların oranı yüzde 3,6.

“Kadın ve Erkek Katılımcı Temsili Açısından Prime Time Tartışma Programları” isimli raporda da belirtildiği üzere, 2018 yılında iş insanı Leyla Alaton, CNN Türk’te bir tartışma programına davet edilmiş ve kadın konukların az olmasından bahsetmişti. Sunucunun kadınlar iş yaşamında ne gibi zorluklarla karşılaşıyor sorusuna Alaton şöyle yanıt vermişti:

“Buradan başlasak mı diyorum. Altı kişide birim. Başka kadın yok muydu davet edilecek?”

Sunucu, Alaton’un eleştirisini haklı bulmuştu. Çalışmaya göreyse bu konuşmanın ardından ne diyaloğun geçtiği kanalda ne de diğer haber kanallarında hiçbir şey değişmemiş.

Bu konuda konuşacak kadın uzman bulamadık bahanesine son

Yine çalışmaya göre, 2008, 2018, 2019 ve 2020’de yapılan 5 tarama çalışmasında kadın konuk ortalaması %11’i aşmıyor. Buna bir son vermek, medyada, kamuoyundaki tartışma konularında kadınların görüşlerinin yaygınlaşması için bazı kampanyalar yapıldı ve bu vesileyle veri tabanları oluşturuldu. Mor Fihrist ve Bana Kadınlar Anlatsın: Türkiye’de Kadınların Medyada Görünürlüğünü İyileştirme projesi bunlardan ikisi.

Mor Fihrist Proje Koordinatörü Su Akpınar ile farklı alanlardan kadın uzmanların profillerinden oluşturulan veri tabanını konuştuk. 

Akpınar bu veri tabanının ortaya çıkışını şöyle anlatıyor:

“Fikir, aslında yıllardır fark ettiğimiz ve sinirlendiğimiz durum olan, her meseleyi sadece erkeklerin konuşmasından ya da topluma böyle yansıtılmasından çıktı. Konu ne olursa olsun, toplumun izlediği sadece erkeklerin görüşü oldu, çünkü konuşanlar onlardı. Mor Fihrist ile amacımız, farklı konularda farklı düşüncelerde kadınların varlığını daha bariz bir şekilde ortaya koymak ve artık ‘bu konuda konuşacak kadın bulamadık’ bahanesini ortadan kaldırmak.”

Kadın uzmanların televizyon programlarında yer almamasını veya az yer almasını Akpınar, kimi programların belli bir görüşe hizmet eden kişilerle görüşmeyi tercih etmesine ve kimi programların araştırma kısmını az tutmak istemesine bağladığı kadar bir tarafın kendilerine sorulmadan konuşma eğiliminde olmamasına bir tarafınsa daha girişken davranmasına da bağlıyor.

Mor Fihrist’e dair şimdiye kadar olumlu dönüşler aldıklarını belirten Akpınar, medyadaki eşitsizliğin giderilebilmesi için toplumdaki eşitsizliğin giderilmesi gerektiğini vurguluyor.

Mor Fihrist, alanında sözü olan kadınlara ulaşmada kurum ve kuruluşlara, siyasi partilere ve medyaya önemli bir kaynak sunuyor. Şu an bu veri tabanında çok farklı alandan ve yaş grubundan uzman kadın profilleri var.

Mor Fihrist’te profil oluşturmak isterseniz başvuruda bulunabilirsiniz. Veri tabanının kullanımının çok kolay olduğunu söyleyen Akpınar, ister sektör, ister uzmanlık alanı seçerek arama yapılabileceğini de sözlerine ekliyor.