Bilgisayarlar ve internetin hayatımızın doğal bir parçası hâline gelmesinden en büyük faydayı yaptıkları işin merkezinde bilgi üretimi olan meslekler aldı: gazeteciler, akademisyenler, araştırmacılar vb. Eğer işinizin önemli bir kısmını okumak, araştırma yapmak ve elinizdeki bilgileri derleyip bunları kullanmak oluşturuyorsa bilgiyi dijital olarak saklamanın ve üretmenin getirdiği kolaylıktan siz de benim gibi faydalanıyorsunuz demektir.
Tabii bu süreç beraberinde bir sorunu da getirdi. Her geçen gün erişebileceğimiz bilginin miktarı ve bunları işimize yarayabilecek bir şekilde organize etmenin önemi artıyor. Her ne kadar bilgisayarınızdaki metin dosyaları ve klasörler ya da basit not alma uygulamaları bir noktaya kadar faydalı olsa da; bir noktadan sonra daha kullanışlı ve çalışma şeklinize uyan bir sistem kurmanız gerekecek.
Bu ihtiyaç üzerine kafa yoranlar, bu sisteme Kişisel Bilgi Yönetimi-KBY (Personal Knowledge Management-PKM) adını veriyor. Bu sistemi nasıl bir yaklaşım temelinde kuracağınız tamamen size kalmış. Zettelkasten veya Second Brain yaklaşımını tercih edebilir veya farklı tarzlardan işinize yarayan kısımları alıp kendi yaklaşımınızı oluşturabilirsiniz.
Bütün KBY sistemlerinin merkezinde yer alan araçlardan birisi, çalışma süreciniz boyunca derlediğiniz tüm bilgileri ve notları kullanışlı bir şekilde saklayabileceğiniz bir merkez. Burada çalışma biçiminize ve yaptığınız işe en uygun olanı seçmenin önemi büyük. Bu araç dijital de olabilir özel bir defter de. Önemli olan nokta, seçtiğiniz aracın ek bir öğrenme süreci gerektirmemesi ya da sizi mevcut çalışma biçiminizi kökten değiştirmeye zorlamaması. Ne kadar kolay bir şekilde kullanabiliyorsanız o kadar iyi.
Bu yazıda kişisel KBY merkezim olarak tercih ettiğim Roam Research’ün ne olduğunu, neden farklı ve faydalı bir araç olabileceğini anlatacağım. Yazının merkezinde Roam Research olsa da bu yazıdaki tavsiyelerin önemli bir kısmını farklı Kişisel Bilgi Yönetimi sistemlerine ve araçlarına da uygulamanız mümkün. Bu yüzden bu yazıyı hem Roam Research hem de Kişisel Bilgi Yönetimi için bir giriş rehberi olarak düşünebilirsiniz.
Roam Research nedir?
Roam Research kendisini “ağ merkezli düşünme için bir not alma uygulaması” olarak tanımlıyor. Bu basit tanımlama ve kendisini olabildiğince basit bir şekilde sunma yaklaşımı uygulamanın tasarımında da görebileceğiniz bir detay. Bu yaklaşım bir yandan kullanmaya başlamayı kolaylaştırırken, diğer yandan daha teknik ve kompleks özelliklerin gözünüzü korkutmasının da önüne geçiyor.
İlk kişisel “graph”ınızı (Roam içerisinde oluşturabildiğiniz bağımsız veri tabanları) açtığınızda karşınızda o günün tarihinin yazdığı temiz bir sayfa ile baş başa kalacaksınız. Roam Research her gün için size Daily Notes bölümünde yeni bir sayfa oluşturuyor ve bu sayede o gün içerisinde yaptığınız her şeyi sonrasında geçmişe dönüp bulabiliyorsunuz. Burada isterseniz not almaya başlayabilir; YouTube videoları, tweetler, Airtable dosyaları gömebilir veya doğrudan dosya yükleyebilirsiniz.
Şu ana kadar basit bir not alma uygulamasından farkı yok gibi görünse de Roam Research’ü güçlü kılan yanı kullanmaya başladığınız zaman ortaya çıkıyor. Bir şeyler yazmaya başladığınızda herhangi bir isim veya kavramı anahtar kelimeye çevirmek istediğiniz zaman tek yapmanız gereken onu [[ ]] içerisine almak. Bunu yaptığınız zaman o kavram için özel bir sayfa otomatik olarak oluşturuluyor. Bu sayfanın içerisine istediğiniz her şeyi koyabileceğiniz gibi, daha sonra hem [[ ]] hem de başına # koyarak linklediğiniz veya kelimeyi linklemeden yazdığınız bütün notları da sayfanın en altında derlenmiş olarak bulabiliyorsunuz.
Roam Research’ün temelinde yer alan “ağ tabanlı düşünme” tam olarak böyle bir şey. Elinizdeki tüm materyalleri kategorilere ve etiketlere bölmekle ve organizasyon kısmına kafa yormakla uğraşmak yerine, bunları bir ağ şeklinde birbiri ile ilişkilendirmenize imkân veriyor. Bu sayede aradığınız şeyleri bulmak kolaylaşırken, kimi zaman bu ilişkiler ile aramadığınız ama tam da ihtiyacınız olan şeyler karşınızda belirebiliyor. Bunu en iyi görebildiğiniz menü ise her sayfa için otomatik olarak oluşturulan ilişki grafikleri.
Roam Research bu çalışma biçimi içerisinde her şeyi yapabileceğiniz bir merkez olmayı amaçladığı için içerisine ekleyebilecekleriniz yalnızca metin ve dosyalarla sınırlı değil. Tablo, diyagram ve zihin haritası çizmeniz; doğrudan içerisine çizim yapmanız, Gannt ve Kanban gibi planlama yöntemlerini içerisinde oluşturmanız ve hatta Javascript ile içerisine özellik kodlamanız mümkün. Ayrıca CSS ile yazılmış birçok hazır tema seçeneğinin yanı sıra isterseniz kendi temanızı da tasarlayabilirsiniz.
Roam Research ve diğer araçlar: Readwise örneği
Roam Research aynı zamanda giderek daha fazla uygulama ile entegre olabiliyor ve elinizdeki farklı araçların derlediği bilgileri de içerisine otomatik olarak taşımanız mümkün. Bunun nasıl işlediğini Readwise örneğiyle anlatayım.
Önemli cümlelerin altını çizmek ve notlar almak hemen hepimizin okuma alışkanlığının bir parçası. Ama bunların hepsini rahatça erişilebilir bir yerde toplamak ya da lazım olduğunda arayıp bulmak zahmetli olabiliyor. Readwise da bu amaçla ortaya çıkan ve hemen her yerde (basılı kitaplar da dahil) okurken aldığınız notları ve altını çizdiğiniz cümleleri bir araya getirmenizi sağlayan bir araç. Uygulamanın bir diğer özelliği de Roam Research gibi uygulamalar ile eşleştirebilmeniz.
Bu eşleştirmeyi yaptığınız zaman her yeni alıntı otomatik olarak Roam Research’e gayet temiz bir şekilde organize edilerek taşınıyor. Böylece Roam Research içerisinde çalışırken okumalarınız esnasında aldığınız tüm notlar da elinizin altında oluyor. Bunların hepsi Roam Research içerisinde inşa ettiğiniz bilgi ağının bir parçası hâline geldiği için de farklı zamanlardaki notlarınız, okumalarınız ve çalışmalarınız arasında ilişkiler kurmanız kolaylaşıyor.
Roam Research’ten maksimum verim almak için tavsiyeler
Tüm bu özellikleri ve daha fazlasını kullanarak Roam Research’ü merkeze alan bir Kişisel Bilgi Yönetimi sistemi kurmak mümkün. Bilginin miktar olarak giderek arttığı ama bunu filtreleme, derleme ve verimli bir şekilde kullanmakta zorlandığımız günümüz koşullarında Roam Research ile kuracağınız bir sistemin faydası çok büyük olabilir. Roam Research’ten en iyi şekilde faydalanmak istiyorsanız kimi noktalara dikkat etmenizde fayda var.
1. Başlangıç süreci
Başlangıçta Roam Research basit bir not alma uygulaması hissi verebilir. Arka planda yatan özellikleri keşfedebilmek için düzenli olarak kullanmanız ve içinin doldurmaya başlamanız lazım. Bu yüzden ilk günlerde biraz sabırlı olmayı gerektiriyor.
İlk aşamada ileri seviye özelliklerini kullanmak için kendinizi zorlamayın. Roam Research her hâliyle kullanışlı olabilen bir araç, bu yüzden o özellikleri hemen kullanmadığınız için bir şey kaçırdığınızı düşünmeyin. İhtiyaç duydukça bu özellikleri öğrenmeniz daha iyi olacaktır.
2. Noktaları birleştirin
Roam Research’ü diğer araçlardan ayıran yanı tüm notlarınızı bir ağa dönüştürebilmesi ve aralarındaki ilişkiyi size gösterebilmesi. Bu yüzden yeni sayfalar oluşturma konusunda çekingen davranmayın. Eğer bir kavramı ikinci kez kullanıyorsanız, onu bir linke çevirin. Veya çalıştığınız konu içerisinde araştıracağınız yeni bir kavram varsa, onun için özel bir sayfa açıp içerisine notlarınızı eklemeye başlayın.
Notlarınızı zenginleştirmekten de çekinmeyin. Görsellerinizi, dosyalarınızı veya internette gördüğünüz bir video veya tweeti alakalı yerlere ekleyin. İhtiyacınız olduğunda kelime sayacı ve Pomodoro gibi özellikleri doğrudan Roam sayfalarınıza ekleyebiliyorsunuz. Gerçek anlamda bir araştırma aracı gibi kullanırsanız ve içerisindeki bilgi miktarının artmasını sağlarsanız faydasını daha sık göreceksiniz.
Blokları ve sayfaları kullanırken bunları kolayca başka sayfalarda da referans olarak ekleyebileceğinizi unutmayın. Eğer herhangi bir sayfadaki bloğu başka bir yerde referans vermek istiyorsanız, blok başındaki noktaya sağ tıklayıp “Copy block ref” demeniz ve ardından bunu istediğiniz yere yapıştırmanız yeterli. Bu sayede aynı notu tekrar yazmak yerine doğrudan kullanabileceğiniz şekilde linkleyebilirsiniz.
3. Zamandan tasarruf edin
Roam Research, Markdown adı verilen yazı biçimlendirme metodunu destekliyor. Bu da not alırken elinizi hiç klavyeden kaldırmadan yazdıklarınızı biçimlendirmenize imkân vererek daha hızlı bir şekilde yazabilmenizi sağlıyor. Oldukça kolay olan bu biçimlendirme yolunu öğrenmek size önemli bir zaman tasarrufu sağlayacaktır. Ayrıca Roam Research içerisinde birçok işi hızlıca yapmanızı sağlayan klavye kısayolları var. Bunları ister öğrenebilir isterseniz de kendi isteğinize göre değiştirebilirsiniz.
Roam Research içerisindeki kimi başka özellikler de zamandan tasarruf etmenize yardımcı olabilir. Eğer sayfalarınızdan bazılarını daha sık ziyaret ediyorsanız, onları sol menüdeki kısayollara ekleyebilirsiniz veya birden çok sayfayı sağ menü içerisinde yan yana açarak çalışabilirsiniz. Bununla birlikte not alırken sıkça kullandığınız şablonlarınız varsa, Roam Research içerisinde onları hızlıca kullanabileceğiniz birer taslağa çevirmeniz de mümkün.
4. Kapasitesini yükseltin
Roam Research kullanıcıları, onun potansiyelini artırmak için farklı ek araçlar da geliştiriyor. Bunların bir kısmı doğrudan Roam Research içerisine ekleyebileceğiniz Javascript kodları. Bunlar çok faydalı olabilir ama güvenlik açısından her bulduğunuz kodu eklememekte fayda var.
Roam Research için geliştirilen tarayıcı eklentileri de mevcut. Bunların bazıları Roam içinde kullanabileceğiniz ek özellikler sağlarken, bazıları da internette bulduğunuz şeyleri Roam’a daha kolay bir şekilde taşımanızı sağlıyor. Bunlarla daha verimli çalışmanız mümkün.
Yukarıda verdiğim Readwise örneği gibi entegre edebileceğiniz başka araçlar da var. Eğer sıkça kullandıklarınız arasında Roam entegrasyonu sağlayanlar varsa mutlaka aktifleştirin.
5. Ekip olarak kullanın
Roam Research yalnızca tek başınıza kullanabileceğiniz bir uygulama değil. Eğer birlikte çalıştığınız ekip ile ortak bir graph kullanmak isterseniz bunu da kolaylıkla yapabilirsiniz. Bu sayede, örneğin bir araştırma esnasında ekibin tüm bilgi birikimini ortak bir merkezde toplayabilir ve birlikte çalışabilirsiniz.
Her Roam Research hesabı çevrim içi olarak kullanabileceğiniz 3 graph yaratma hakkı ile geliyor. Eğer bunlardan birine ekip arkadaşlarınızı davet etmek isterseniz sağ üst menüden kolayca yapabiliyorsunuz. Üstelik sadece graph sahibi olan kişinin abonelik ücretini ödemesi yeterli, ekibin geri kalanı için ek bir ücret ödemenize gerek yok.
Her araç herkes için olmayabilir
Kişisel Bilgi Yönetimi söz konusu olduğunda vurguyu “kişisel”de tutmakta fayda var. Eğer denediğiniz bir araç size istediğinizi vermiyorsa ya da çalışma sisteminize uyum sağlamıyorsa alternatiflere bakmanızda fayda var. Önemli olan sizin işinizi kolaylaştıracak aracı bulmak.
Eğer Roam Research’ün çalışma mantığını sevdiyseniz ama aracın kendisini kullanmakta zorlanıyorsanız benzer bir yaklaşımı daha farklı şekillerde sunan Obsidian veya TiddlyWiki gibi araçlara bakabilirsiniz. Eğer ihtiyacınız Roam’a kıyasla daha katı bir yapısı olan bir araçsa Notion sizin için daha iyi olabilir. Kişisel Bilgi Yönetimi araçları giderek büyüyen bir alan, eğer bir tanesi size uymazsa deneyebileceğiniz birçok alternatif mevcut.
Gazeteciler, akademisyenler ve işi bilgi üzerine olan herkes için Kişisel Bilgi Yönetimi üzerine düşünmek ve kendisi için en uygun sistemi geliştirmek artık bir zorunluluk hâline geldi desek abartmış olmayız. Roam Research bu sistem için yenilikçi ve esnek bir yaklaşım sunan merkez araçlardan birisi. Henüz genç olması da gelecekte çok daha güçlü bir araç hâline gelebileceğinin işareti.
