NewsLabTurkey Ne Okuyor’dan Herkese Merhaba!
⏱ Bu hafta bültenimiz 1139 kelime, okuma süresi yaklaşık 5 dakika.
Bu haftanın odağında RSF’nin Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi 2021 raporu var. Pandemi ile geçen bir yılın ardından tüm dünyada basın özgürlüğünün ne kadar kötüleştiğini gösteren rapor, durumun ciddiyetini de ortaya koyuyor.
“Ne Okuyoruz” bölümünde ise Dünya Günü ve iklim gazeteciliği, Apple Podcasts güncellemesi, sorunlu akademik çalışmalar ve daha fazlasını bulabilirsiniz.
Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.
Haftaya görüşmek üzere!
—Ahmet A. Sabancı
Bu hafta ne okuduk?
DÜNYA GÜNÜ VE İKLİM GAZETECİLİĞİ
22 Nisan’ın Dünya Günü olarak kutlanıyor olması ve aynı gün içerisinde BM’nin iklim krizi üzerine bir toplantı gerçekleştirmesi iklim gazeteciliği için oldukça hareketli bir haftayı geride bırakmamıza neden oldu.
Bu hareketliliği sağlayan temel aktörlerden birisi, bizim de katılımcılarından olduğumuz “Covering Climate Now” projesinin özel bir iklim gazeteciliği haftası organize etmesiydi. 12 Nisan’dan bu yana iklim krizi ve geldiğimiz nokta üzerine projenin katılımcıları birçok önemli haber ve dosya yayınladı. Bu hafta içerisinde öne çıkan en önemli başlıklardan birisi de iklim gazeteciliğinin artık sadece sorunu anlatmakla kalmayıp çözüm üretme ve bir parçası olma dönemine girdiği oldu.
İklim krizi üzerine yapılan gazetecilik ile çözüm gazeteciliğinin bir araya gelmesi, karşımızda duran bu acil sorun karşısında bir mecburiyet. İyi haber ise iklim gazetecilerinin bu konuda şimdiden başarılı örnekler üretmeye başlamış olması.
GAZETECİLİĞİN DEĞERLERİNİ PAYLAŞMAK
Geçtiğimiz haftalarda oldukça ilginç sonuçları olan bir araştırma yayınlandı. Araştırma, ABD’de halkın gazeteciliğin temel değerlerini büyük oranda paylaşmadığını söylüyordu. ABD’deki muhafazakârlar tarafından sevinçle paylaşılsa da, araştırmanın ilginç sonuçları NiemanLab’in kurucusu Joshua Benton’u biraz daha dikkatli okumaya itti.
Benton’un gördükleri ise araştırmanın yanıltıcı olmanın da ötesinde neredeyse bu güvensizlik sonucuna varmak için tasarlandığı hissi verecek sorular barındırmasıydı. Araştırmanın yaptığı gazetecilik değerleri tanımları ve insanların bu fikirleri ne kadar desteklediğini ölçmek için tasarlanan sorular fazlasıyla sorunlu. Üstelik daha anlaşılır soruların cevapları ile kafa karıştırıcı olanları kıyasladığınızda aslında bu yanıltıcılığın nasıl etkili olduğu da anlaşılıyor. “Devletlerin hiçbir sırrı olmaması gerekir” anlamına gelen bir cümleyi gazetecilerin şeffaflığa yaklaşımını tanımlamak için kullandığınızda çoğunluğun buna katılmamasından daha doğal bir sonuç olamaz.
Eğer okurların gazetecilere ve haberlere güvenine dair daha kapsamlı ve mantıklı bir araştırma okumak isterseniz, Reuters Institute dört ülkeyi kapsayan yeni bir araştırmanın sonuçlarını yayınladı. Çalışma aynı zamanda gazeteciler ve okurların konuya bakışlarındaki ortaklıkları ve ayrışmaları da gösteren veriler içeriyor.
APPLE PODCASTS’E ABONELİK GELİYOR
Teknoloji dünyasının bir geleneği olan Apple etkinliği izleme günlerinin ilkini 20 Nisan akşamı geride bıraktık. Her ne kadar yeni iMac tasarımlarının güzelliğinden uzun uzun bahsetmek istesem de bültenimizin sınırları içerisinde kalmam lazım.
Apple’ın Podcasts uygulamasının tasarımında yaptığı değişikliklerin yanında getireceği büyük özellik ise podcast üreticilerine uygulama üzerinden abonelik ve özel bölümler gibi yenilikler sunma imkânı. Bu sayede podcastinizi Apple üzerinden dinleyenler doğrudan uygulama içerisinde abone olabilecek ve onlara özel ekstralar sunabileceksiniz. Elbette Apple da bu alışverişten komisyonunu alacak.
Bunun büyük bir artı olma ihtimali var çünkü dinleyiciler için büyük bir kolaylık demek. Normalde maddi destek için Patreon gibi aracılar kullanmak gerekiyor ve insanları buna ikna etmek zor. Ama hemen herkes iTunes hesabına bir kart ekliyor ve Apple’ın sistemi üzerinden alışveriş yapmak konusunda daha rahat olabiliyor. Bu durum podcast üreticileri için, özellikle Türkiye gibi diğer platformları kullanmanın zor olduğu ülkelerde, Apple’ın önemli bir gelir kaynağı hâline gelmesini sağlayabilir.
Alakalı: 26 Nisan Pazartesi günü yayınlanacak olan iOS 14.5 güncellemesinde Podcasts uygulamasının yanında Apple’ın uzun zamandır konuşulan gizlilik güncellemesi de geliyor. Kişisel veri toplama ve reklam odaklı gelir modelleri için artık sonun başlangıcı geldi diyebiliriz.
FACEBOOK YİNE BİR ŞEYLERİ YAPAMADI
Facebook ile ilgili haberlerin büyük bir kısmı artık platformun neyi yapamadığı, nerede sorun yaşadığı ve hangi sözlerini tutmadığı üzerine. Maalesef bunların hemen hepsi de bizleri doğrudan etkileyebilecek konular.
Geçtiğimiz hafta Facebook gündemindeki iki başlıktan biri COVID-19 konusundaki yanlış bilgiyle mücadele sözünü tutma konusunda ne kadar başarısız olduğuydu. Özellikle de söz konusu İngilizce dışındaki diller olduğunda Facebook’un moderasyon konusunda çok zayıf olduğu görülüyor.
İkincisi ise ABD’de 6 Ocak’ta gerçekleşen Senato binası baskınıyla ilgili. Şirket içerisinde yapılan bir araştırma, Facebook’un platformdaki örgütlenmeyi tespit edip durdurma imkânı olduğu hâlde bunu yapamadığını söylüyor. Yani Sheryl Sandberg’ün iddiasının aksine bu insanlar Facebook üzerinde de örgütlenmiş. Raporun sonucu ise “bundan sonraki olaylarda daha iyisini yapmalıyız”.
KISA KISA
👽 Teyit ekibi, konuyla ilgili önemli kaynaklardan birisi olan “Komplo Teorisi El Kitabı”nı Türkçeye çevirerek dijital olarak yayınladı. (PDF linki)
📺 Geçtiğimiz bültende konuştuğumuz Markup’ın YouTube reklamlarındaki ayrımcılık haberi, bazı Youtuberların platformu terk etme kararı almasına neden oldu.
🎨 Dijital tasarım platformu Figma, 500 kişiye kadar birlikte çalışma imkânı sağlayan FigJam özelliğini duyurdu.
🧑⚖️ İngiliz Daily Mail, Google’ın arama sonuçlarında kendilerine karşı ayrımcılık yaptığı iddiasıyla mahkemeye gidiyor.
🌐 “Reimagine the Internet”, 10-14 Mayıs tarihleri arasında internetin geleceğini ele alacak. Ayrıca 7-11 Haziran tarihlerinde gerçekleşecek olan RightsCon da programını açıkladı.
👁 Tactical Tech ekibinin hazırladığı ve internette güvenlik ve gizlilik konusunda anlaşılır bir rehber olan “Data Detox Kit” de Türkçe versiyonunu yayına aldı.
✊ ABD’de gazetecilik ve medyada sendikalaşma dalgasının yeni katılımcısı Insider (eski adıyla Business Insider) oldu.
📰 On the Media, “Breaking News Consumer Handbook” serisine aşılarla ilgili yeni bir bölüm ekledi.
Haftanın odağı: Pandeminin basın özgürlüğüne etkileri
Pandeminin başlamasıyla birlikte medya ve gazetecilik üzerindeki etkilerini de kapsamlı bir şekilde takip etmeye çalışıyorum. Bu süreçte özellikle odaklandığım başlıklardan birisi de içerisinden geçtiğimiz olağanüstü koşulların farklı otoriteler tarafından basın özgürlüğüne karşı nasıl kullanılacağıydı. Geçtiğimiz bir yılı aşkın süre içerisinde bunu birçok farklı biçimde gördük ve görmeye de devam ediyoruz.
RSF’nin her yıl yayınladığı Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nin 2021 güncellemesi, bir yıl içerisinde durumun ne kadar kötüleştiğini bizlere gösteriyor. Pandeminin getirdiği koşullar, basına karşı saldırı için küresel bir araç olarak kullanılmış.
Şu anda geldiğimiz noktada, dünyanın %73’ünde özgür bir basın ortamından bahsetmek mümkün değil. Her ne kadar İtalya ve Yunanistan gibi kimi ülkelerde iyileşmeler olsa da küresel çapta devam eden ciddi bir gerileme söz konusu. Önceki yıl ile kıyasladığımızda pandeminin de bu durumda bir rol oynadığını görebiliyoruz.
Tüm bunların üzerine propaganda, komplo teorileri ve diğer bilgi kirliliği kaynaklarını da eklediğimiz zaman gerçekten korkutucu bir tablo ile karşı karşıya olduğumuzu kabul etmemiz lazım. Devletlerin çıkarları için basın üzerinde kurdukları bu baskı, birçok farklı biçimde insanların hayatlarına mal olabiliyor.
Türkiye’nin konumuyla ilgili özel olarak bir şey söylememe gerek var mı emin değilim. Durumun ne kadar kötüleştiğini ve bunun nasıl ciddi sonuçları olacağını daha kaç kişinin anlatması lazım bilmiyorum. Fakat bulunduğumuz nokta gerçekten üzücü.
RSF’nin 2021 endeksi, gazeteciliğin tüm dünyada ne kadar zorlu bir dönemden geçtiğini kayıt altına alarak önemli bir görev üstleniyor. Her geçen gün insanların doğru ve sağlıklı bilgiye olan ihtiyacı daha da artarken, bunun önündeki engellerin de artıyor olması insanlık için utanç verici bir durum. Eğer bu rapordan çıkarılması gereken bir ders varsa, o da tüm dünyanın bu yanlış yoldan bir an önce dönmesi gerektiği.
