Ne yazık ki podcast programlarınızda çok sevdiğiniz çalma listelerinizde yer alan şarkıları istediğiniz gibi kullanamıyorsunuz. Telifini ödemeden ya da iznini almadan programınızda kullandığınız bir şarkı podcastinizin tüm mecralardan atılmasına sebep olabiliyor.
Yayınınızı kaydettiniz, mecralarda yaymadan önce kurgu esnasında programın bazı yerlerinde yavaş aktığını hissediyorsunuz ya da programınız başlayıp biterken bir jenerik çalsın istiyorsunuz. Müzik kullanmak elbette bu sorunlara çözüm. Ama hangi şarkının telife tabi olduğunu da bilmiyor olabilirsiniz. Önünüzde birkaç yol var: İlki ve kısa olanı şarkının yaratıcılarından özel olarak izin almak.
Programınızda çalmak istediğiniz şarkı Türkçe ise şarkının haklarının kime ait olduğunu MESAM (Türkiye Musiki Eseri Sahipleri Meslek Birliği) internet sitesinde yer alan veri tabanından bulabilirsiniz. İstediğiniz şarkının sözlerinde yer alan kelimelerden bazılarını arama kısmına girdiğinizde karşınıza şarkının esas sahibi çıkacaktır. Sonrasında yapmanız gereken ise o kişiye mail veya telefon yoluyla ulaşıp şarkıdan bir kısım kullanıp kullanamayacağınızı sormak. Eser sahiplerinin sizden telif ücreti talep edebileceğini de aklınızda tutmanız gerekiyor, zaten ücretini ödedikten sonra eserin yaratıcısıyla aranızda kuracağınız sözleşme ilişkisiyle şarkıyı nerede ve nasıl kullanabileceğinize birlikte karar vermiş oluyorsunuz.
Türkiye’deki şarkıların telif hakları konusunda globaldekine benzer bir içtihat hâkim. Şarkının herhangi bir yerinden sadece “tanıtım” amaçlı birkaç saniye kullanabilirsiniz fakat program esnasında izinsiz hiçbir şarkıyı uzun uzadıya çalamazsınız. Ancak eser sahibinin ölümü üzerinden 70 yıl geçtiyse ve eser üzerinde hak iddia eden bir vasi yoksa o eseri kullanabilirsiniz. Bu sebeple şu an 30’lu, 40’lı yıllarda yaratılmış binlerce şarkı ve çoğunlukla klasik müzik eserleri hiçbir telife tabi değil. Beethoven’ın ünlü Ay Işığı Sonat’ını istediğiniz yayının arka plan müziği olarak kullanabilirsiniz. Çünkü Beethoven ve tüm hak sahipleri dünyadan göçeli 70 seneyi aştı.
Eğitim amaçlı üretilmiş podcastlerde kullanılan her türlü müzik için herhangi bir telif hak iddia edilmeyeceğine dair de yanlış bir inanış var. Podcastinizin tamamen eğitim materyali olarak kullanıldığını kanıtlasanız bile eser sahiplerinin size ulaşıp haklarını talep edebileceğini aklınızda tutmanız gerekiyor.
Başka bir seçenek ise hâlihazırda telif konusu olmaması için yaratılmış eserler. “Creative Commons” (cc) lisansına sahip olan söz konusu müzikleri kullanmakta özgürsünüz. Creative Commons, kâr amacı gütmeyen, telif hakları alanında esneklik ve paylaşımı yaygınlaştırmak amacıyla kurulmuş bir düşünce hareketi ve organizasyonu. Birçok sanat eserinin kapak yazısında ya da bir köşesinde denk gelmiş olabileceğiniz “Bütün hakları saklıdır” ibaresi (cc) lisanslılar için “Bazı hakları saklıdır” olarak geçmekte. Creative Commons başlığındaki eserlerin de tamamen kopyalanıp kullanılması her durum için geçerli olmayabiliyor. Konu hakkında daha ayrıntılı bilgi edinmek için sizi şuradan Vikipedi sayfasındaki açıklayıcı tabloları incelemeye davet ediyorum.
Bunların yanı sıra telifsiz müzik satın alabileceğiniz çevrim içi mecralar var. Telifsiz müzik satın alınabilen yerler ya üyelikle çalışıyor ya da tek seferlik ürün satıyor. Üyelikle çalışanlar adından da anlaşılacağı üzere yıllık ücretini ödeyip istediğiniz müziği indirebildiğiniz yerler. Üyelik ücreti ödeyerek müzik satın alabileceğiniz bazı mecralar şunlar: Musicbed, Soundstripe, Epidemic Sound, Audioblocks, Audiojungle, StockMusic.
Tek seferlik ürün satanlar ise farklı fiyatlarda şarkıları seçip teker teker satın alabileceğiniz mecralar. Bu kaynaklara örnek olarak ise Jamendo, Premiumbeat ve Pond5 sıralanabilir. Ayda yaklaşık 10 dolarlık bir meblağ podcastinize ayırdığınız bütçeyi zorlamayacaksa söz konusu kaynakları ilk sırada düşünebilirsiniz. Ya da daha planlama aşamasında bu bedeli göz önünde bulundurabilirsiniz.
Podcastiniz için ücretsiz müzik kaynakları
Sık sık kendi başvurduğum başka bir yola da değinmeden geçmek istemiyorum. Özellikle Vox, Vice, New York Times gibi büyük yayınların ya da bazen küçük yayıncıların podcastlerinde kullandıkları müzikleri bulmaya çalışıyorum. Beğendiğim arka plan müziği ya da giriş-çıkış müziklerini Shazam yardımıyla buluyorum yahut programların açıklama kısmına mutlaka bakıyorum. Bazen telife tabi olmayan müzikleri kullandıklarını fark ediyorum. Müzik skalanızı genişletmekte belki bu tüyo da yardımcı olabilir. YouTube’da yer alan video müzik arşivi de ücretsiz parçalar sunabiliyor.
Ücretsiz yararlanabileceğiniz kaynakları kullanırken tek dikkat etmeniz gereken podcastinizin açıklamalar kısmında yaratıcının adını geçirmek. Onun dışında istediğiniz gibi bu müzikleri kullanmakta özgürsünüz.
Bazı ücretsiz müzik kaynaklarına gelecek olursak:
Pixabay Music: Pixabay’ın internet sitesine girdiğinizde kolay bir şekilde istediğiniz müziği seçebiliyorsunuz. Sayfanın sol tarafındaki kategoriler de oldukça çeşitli. Programınızın modu ve türünü işaretlediğinizde karşınıza olası müzik parçaları çıkıyor.
Freemusic Archive: Arşivlerinde yüzlerce sanatçının eserini izin alarak depolayan kaynağın içinde Pixabay’a göre daha uzun süreli parçalara rastlayabiliyorsunuz. Tür konusunda daha zengin olan Freemusic Archive’de en çok hoşunuza gidebilecek özellik internet sitelerinde yer alan iletişim bilgilerinden müzik küratörlerine direkt ulaşabilme imkânınızın olması.
Purple Planet: Benim gibi çoğu zaman “iklimine değil vitrinine” diyenlerdenseniz Purple Planet‘in kullanıcı tasarımını seveceksiniz. “Inspriational, Americana, Relax” gibi diğer kaynaklarda eşine zor rastlanır türleri bünyesinde bulundurması Purple Planet’i özellikle sağlık, meditasyon tarzı programlarda kullanılmak üzere eşsiz kılıyor.
Silverman Sound: Görece eski bir kaynak olan Silverman‘daki katalog belki sizi tatmin etmeyebilir fakat parça seçimi sırasında bir parçadan bir parçaya atlama sıklığınızın daha az olacağını düşünüyorum. Müzik parçalarının altına konan açıklamalar da işinizi kolaylaştırıyor.
Incompetech: Besteci Kevin MacLeod tarafından oluşturulmuş büyük bir kaynak olan sitedeki eserlerin çoğunun filmler ve belgeseller için yapıldığını fark edebiliyorsunuz. Ele aldığınız haberde daha çok kurgu ögelere yer verecekseniz Incompetech sizin için iyi bir başvuru kaynağı olabilir.
Freebeats.io: Piyasadaki en iyi telifsiz müzik kitaplıklarından birine erişim sunan sitedeki tüm parçalar kullanıma açık, sitenin ismini programınızda geçirdikten sonra her türlü müzik hizmetinden yararlanabiliyorsunuz. Fakat Freebeats.io’nun üzerinde durduğu bir kural var. YouTube’da yayıncılık yapıyorsanız ve ilk defa onların müzik olarak sunduğu bir sesi videonuza ekleyeceksiniz Freebeats.io bunu engelliyor. YouTube’da yer alan her video bir Content ID’ye sahip. Freebeats.io bu Content ID meselesinin başına iş açmasını istemiyor anlaşılan.
909 Music: Eminim bir çoğunuzun bir dönem sıklıkla kullandığı mecra Soundcloud üzerinden yayın yapan 909 Music‘te yer alan şarkıları doğrudan bilgisayarınıza indiremiyorsunuz. İnternet sitelerinden kendilerine ulaşınca çoğu zaman müziklerden yararlanmanız için bir anlaşmaya varılabileceği yönünde bir ifade bulunuyor.
Freesound: İçlerinde en eski olan kaynağı en sona bıraktım. Freesound yaklaşık 16 yıllık geçmişi ile ücretsiz müzik hizmeti sunmaya devam ediyor. Site içerisinde etiketler (tag) yardımıyla da arama yapabiliyorsunuz. Ayrıca bu kaynağı diğerlerinden ayıran bir özellik de seslerin görüntülerine de kapak görselde yer verilmesi. Kullanmak istediğiniz seslerin frekanslarının görüntüsünü görmek başı, ortası ya da sonu daha tempolu bir melodi isteyip istemediğinizi düşünmenizde yardımcı olabilir.
Yukarıda değindiklerim dışında yine benzer bir biçimde ücretsiz ve telifsiz kaynak bulabileceğiniz diğer internet siteleri de şöyle: Free Music Play, MusOpen, Mixter, NeoSounds, Audionautix ve Instant Music Now.
Tamamen ücretsiz müzikleri kullanmanın birkaç dezavantajı var. Bunlardan ilki yayınınızın görece amatör durabilme tehlikesi. İnceleyebildiğim kadarıyla yukarıda saydığım kaynakların internet siteleri düzensiz ve kötü hazırlanmış. Alacağınız ses kalitesini de buradan tahmin etmek çok zor olmamalı. Fakat iyi bir gazetecilik işi yaptıysanız ve bunu podcast formatında okurunuz/dinleyicinizle paylaşmayı uygun gördüyseniz; içeriğiniz tatmin edici olduktan sonra müziğin kalitesinin çok da önemli olmadığı kanısındayım. İyi bir metin her zaman kazanır!
Diğer bir dezavantaj ise aradığınızı bulamama endişenizin artması. Yani çok fazla kalitesiz müzik içerisinde arama yapma ihtimaliniz azalacağı için alelade bir fon müziği kullanmak zorunda kalabilirsiniz.
Podcast üretmek anlayabileceğiniz üzere titizlikle çalışılması ve en küçük ayrıntısı bile (bir saniye izinsiz müzik kullanmak) üzerinde düşünülmesi gereken aşamalar barındırıyor. Her koşulda sabırlı olmalısınız ve yaptığınız işe inanmalısınız.
