Günümüzde haberin üretim, dağıtım ve tüketim süreçleri göz önünde bulundurulduğunda teknolojinin gazetecilik faaliyetleri için bir gereklilik olduğunu söyleyebiliriz. Paul Bradshaw, veri gazeteciliğinin esasları üzerine kaleme aldığı yazısında veri gazeteciliği süreçlerinde editoryal bağımsızlığın teknolojik bağımsızlık gerektirdiğinden bahsediyor. Bu bağlamda haber merkezlerinin gazetecilik amaçları için kullandığı araçlar veya teknolojilere erişimi ve sahip olma durumu doğal olarak önem arz ediyor. Büyük hacimli haber kuruluşları kendi yazılımlarını üretebilir veya mevcut teknolojilere erişebilir konumdayken küçük ölçekli haber merkezleri bu tip teknolojilere belirli ekonomik kaygılardan dolayı sınırlı erişebiliyor veya hiç erişemiyor. Örneğin ABD’de New York Times, Kanada’da Globe and Mail, İsviçre’de SRF gibi haber kuruluşları teknoloji araçlarını sadece kullanmıyor aynı zamanda ihtiyacı olanlar için teknoloji araçları geliştirebiliyor.
Haber merkezleri arasındaki mevcut uçurum alternatif açık kaynak ve ücretsiz sunulan araçlar ve teknolojilerle kapatılmaya çalışılıyor. Ama açık kaynak yazılımları öğrenmek ve kullanabilmek (kod yazma, programlama vb.) zaman alabiliyor. Bunların üstesinden gelmek için gazetecilerin öğrenme eğrisine ve haber kuruluşlarının bütçesine uygun habercilik amaçları için geliştirilmiş araçlara, yazılımlara ve teknolojilere ihtiyaç var. Bu araçlardan bir tanesi “Google News Lab Haber için Startup” ödülüne sahip, ilgiyle takip ettiğim ve kullandığım veri görselleştirme aracı Flourish. Bu yazıda Flourish’in neden önemli olduğunu, gazeteciler için artılarını ve eksilerini ve bu araçla hangi tip görsel çalışmalar üretebileceğimizi anlatacağım.
Gazeteciler için geliştirildi, haber merkezleri için ücretsiz destek sunuyor
Flourish 2017 yılında “Google News Lab Haber için Startup” ödülünü alan bir veri görselleştirme yazılımı. Bu aracı özel kılan nokta ise Flourish’in Google News Lab ile yaptığı anlaşma sayesinde haber merkezlerinin Flourish’in tüm premium özelliklerini ücretsiz bir şekilde kullanabiliyor olması. Araç normalde de standart kullanıcılar için ücretsiz ama ücretsiz kullanıcıların tasarladıkları çalışmalar herkes tarafından görülebiliyor, yani herkese açık olarak internet ortamında yer alıyor. Ücretsiz lisans başvurusu yapan haber merkezleri için ise daha sofistike özellikler sunuyor, öncelikle tüm veriler ve çalışmalar saklı tutulabiliyor. Haber merkezleri kendi fontlarını ve tasarımlarını kullanabiliyor. Ayrıca Flourish ekibi haber merkezine yazılımın kullanımında yardım ve destek sağlıyor, bunun karşılığında da Flourish’i kullandıklarına dair atıfta bulunmalarını rica ediyor.
Bir veri görselleştirme aracından daha fazlası
Veri görselleştirme yazılımlarıyla karşılaştırıldığında Flourish, Tableau, Data Wrapper gibi diğer araçlardan eksik kalmıyor, hatta fazlası var diyebiliriz. Öncelikle Flourish sadece bir veri görselleştirme aracı değil, grafikler dışında zaman çizelgeleri, bilgi yarışmaları (quiz), takım kadrosu vb. gibi alışılmışın dışında grafik olanakları sunuyor. Üstelik web tabanlı bir araç yani herhangi bir yazılım yüklemeye gerek kalmıyor. Ayrıca interaktif ve animasyon, hareketli görselleştirmeleri destekliyor. Tüm bunları yapmak için herhangi bir kod yazma, programlama bilgisi de gerekmiyor. En faydalısı da Flourish ile yapılan görselleştirmeler diğer web sitelere interaktif bir şekilde gömülebiliyor veya statik görseller olarak indirilebiliyor. Bunun yanı sıra veri görselleştirme tasarım önerisi olan geliştiricilerle iletişime geçip kendi tasarımlarını geliştirebiliyor.
Hangi görsel çalışmalar yapılabilir?
Özetle Flourish gazetecilik faaliyetleri için geliştirilmiş, haber merkezleri için ücretsiz lisans sağlayan, sofistike veri görselleştirmeler üretebileceğimiz bir yazılım. Peki ne tip görsel çalışmalar üretebiliriz? Aracı beta sürecinden beri kullanıyorum, şunu söyleyebilirim yazılım neredeyse her 3 ayda bir güncelleniyor yeni görselleştirme teknikleri ekleniyor veya mevcut görsel formatlar iyileştiriliyor. Grafik kataloğuna baktığımızda epey zengin bir menüye sahip.
Flourish’in olumsuz yanlarını da söylemeden geçmeyelim. Öncelikle Türkiye’deki haber merkezleri için konuşursak aşağı yukarı birçok ücretsiz yazılım gibi Türkçe dil desteği yok. Büyük boyutlu veri setleri ile çalıştığınızda bilgisayarınızın performansına ve internet altyapınıza göre yazılım donabiliyor veya kilitlenebiliyor. Şunu da belirtmeden geçemeyeceğim Flourish sadece sunum amaçlı bir görselleştirme aracı yani eklediğiniz veri üzerinden analizler yapma imkânı tanımıyor. Mümkünse analizi daha öncesinde yapmanızı, Flourish’i sadece bulgularınızı görselleştirme amaçlı kullanmanızı öneririm.
Flourish basit bir arayüze sahip
Tasarımı itibariyle web tabanlı olan araç basit bir arayüze sahip. Öncelikle yeni bir görselleştirme oluşturmak istediğinizde belli başlı görselleştirme grafiklerine dair bir liste sunuyor. Bu uzun listeden seçim yaptıktan sonra veri setini ekleyeceğimiz “Data” kısmı ve bu sayfanın önizlemesi olan ikinci bir kısım bulunuyor. Veri kısmında hangi değişkenlerin grafikte nasıl kullanılacağını belirliyoruz. Yani hangi sütundaki ifadenin hangi eksene (yatay, dikey) ekleneceği, hangi ifadenin renkler için kullanılacağı gibi.
Veriyi ekledikten sonra önizleme bölümünde grafiğin görselleştirilmiş hâli bizi bekliyor. Yine bu kısımda sağdaki menüler aracılığıyla grafiğin arka planı, kullanılan renkler, fontlar gibi en ince ayrıntısına kadar görselleştirme çalışmasını düzenleyebiliyor ve son rotüşlar yapabiliyoruz. Tüm işlemler tamamlandığında sağ üstteki menüden çalışmayı yayınlamak veya statik olarak indirmek mümkün.
Flourish diğer araçların sunduğu grafiklerin yanı sıra haberlerde sıklıkla kullanılan veya ihtiyaç duyulan görselleştirmeleri de içeriyor. Örneğin, seçim dönemleri için, spor haberleri için, zaman çizelgeleri için ayrı görsel formatlar sunuyor. Ayrıca birden çok veri görselleştirme çalışmasını aşağıda olduğu gibi sunum tarzında tek bir görselde birleştirebiliyoruz. Buna hikâye formatı adı veriliyor. Çalışmaya fotograflar, metin ve tabii ki Flourish ile üretilen interaktif grafikler ekleniyor. Ayrıca bu hikâye formatına ses dosyası eklenebiliyor. Okur bir yandan grafikleri incelerken diğer yandan ne anlama geldiğini, önemli çıktıları hazırlayanın sesiyle dinleyebiliyor. Aşağıdaki hikâye çalışmasından hem Flourish ile üretilebilecek çalışmalara hem de hikâye formatının nasıl çalıştığına göz atabilirsiniz.
Sonuç olarak haber merkezlerinin veri gazeteciliği pratiklerine entegrasyonu için açık kaynak ve özgür yazılımlar kadar gazetecilerin kullabileceği ve gazetecilik faaliyetleri için geliştirilen teknolojilere de ihtiyaç var. Flourish, Google News Lab iş birliğiyle haber merkezlerine bir destek sunmasının yanı sıra veri görselleştirme gibi öğrenilmesi ve uygulanması zahmet isteyen bir zanaati hem bireysel kullanıcılar hem de gazeteciler için daha kolay hâle getiriyor. Ayrıca Flourish’in Türkiye’de bazı haber merkezleri (Birgün, Evrensel vb.) ve sivil toplum kuruluşları tarafından kullanıldığına da şahit oluyoruz. Tabii ki Flourish tarzı teknolojiler son durak değil, başlangıç noktası olmalı. Ulaşılması gereken nokta haber kuruluşlarının daha çok açık kaynak ve özgür yazılım ağırlıklı çalışması ve kendi araçlarını geliştirerek, üreterek teknolojik bağımsızlıklarını güçlendirmesi.
Yazının başında bahsettiğim Paul Bradshaw’ın yazısının çevirisine buradan ulaşabilirsiniz.
