NewsLabTurkey Ne Okuyor’dan herkese merhaba!
Bu hafta da yeni yılın ve tatilin getirdiği sakinliğin etkisi “Ne Okuyoruz” bölümünde kendisini hissettiriyor. Medyanın ekonomi ve teknoloji tarafı hâlâ sakinken, sizler için “link bioda” sorunu ve yazılımcı-gazeteci iş birliği gibi konuları ele aldım.
“Haftanın Odağı” ise bir süredir takip ettiğim ve ilgi çekici bulduğum spekülatif gazetecilik akımı. Gazetecilik ve bilimkurgu ortaklığı olan bu yeni akımın sizler için de ilham verici olacağını düşünüyorum.
Şimdilik benden bu kadar. Görüş ve önerilerinizi her zaman bekliyoruz.
Haftaya görüşmek üzere!
—Ahmet A. Sabancı
Bu hafta ne okuduk?
“LİNK BIODA”NIN RİSKLERİ: “Link bioda” artık sosyal medyada, özellikle de Instagram gibi daha metin alanında kısıtlı platformlarda duymaya alışkın olduğumuz bir cümle. Platformun özel kullanıcılar dışında kimsenin link vermesine izin vermiyor oluşu böyle bir kelimenin dijital lügatımıza eklenmesine neden oldu.
Ne var ki bu alışkanlık beraberinde büyük sorunları da getiriyor. Anil Dash’in kişisel blogunda yayınladığı yazısı da buna dikkat çekiyor. Bir şeylere link verebilmek internetin en büyük özelliklerinden birisi, fakat platformlar kendi çıkarları için bunu olabildiğince kısıtlamaya çalışıyor. Üstelik Instagram gibi kapalı sistemlerin bunu kullanarak insanların paylaşma gücünü kısıtlamasının ve açık interneti unutturmaya çalışmasının yarattıkları sorunları daha da büyütmesi kaçınılmaz.
YAZILIMCI VE GAZETECİ İŞ BİRLİĞİ ÜZERİNE TAVSİYELER: Teknolojinin ve dijital yayıncılığın gazetecilik için önemini vurgulamaya artık gerek yok. Bunun beraberinde gazeteciler ve yazılım geliştiricilerin beraber çalışmalarının gerektiği de malum. Çoğu zaman bunu en verimli nasıl yapabileceğimiz konusuna yeterince vakit ayırmıyoruz.
Journalism.co.uk’de yayınlanan bu rehber, bu tarz ortaklıklara girilirken dikkat edilmesi gerekenleri kapsamlı bir şekilde derlemiş. Özellikle gazeteciler ve yazılımcılar arasındaki çalışma kültürü farkları ve iletişim en önemli noktalar. Beraber çalışmadan önce tüm bunları değerlendirdiğinizden emin olmanızda fayda var.
GEÇMİŞ GAZETECİLİK İŞLERİNE BAKMANIN FAYDALARI: Yeni bir yıla (ve on yıla) girerken ya geçtiğimiz yıl ne oldu ya da önümüzdeki yılda neler olacak üzerine düşünüyoruz. Ama geleceğe doğru yönelmeden önce geçmişe biraz daha bakmak bazen faydalı olabilir.
GIJN’in hazırladığı ABD gazetecilik tarihindeki en etkili 15 haber listesi buna başlamak için güzel bir yazı. Gazeteciliğin tarihine bakmak yalnızca neler olduğunu değil neleri yapmanın mümkün olduğunu hatırlamak için de güzel bir yol.
NYT KÖŞESİNDE “IRK BİLİMİ” SKANDALI: Geçtiğimiz hafta ABD basınında en çok tartışılan konulardan birisi New York Times’ın geçmişi sorunlarla dolu köşe yazarı Bret Stephens’ın köşesinde yayınladığı “Neden Yahudiler daha zeki?” konseptli köşe yazısı oldu.
Yazının kendisi dışındaki en büyük sorun ise asıl kaynaklardan birisi olarak ırkçı yaklaşımları ile bilinen bir bilim insanının, eski adı The Eugenics Review olan bir akademik dergide yayınlanan makalesi olmasıydı. Yazıya gelen tepkiler sonucunda NYT kaynak linki kaldırıp bir özeleştiriden çok Stephens’ın sorunlarını örtmeyi amaçlayan bir özür metnini yazının başına ekledi.
Tabii bu durum Stephens için bir ilk değil. Birçok sorunlu yazısının yanı sıra Stephens, yakın zamanda Twitter’da kendisine espri amaçlı bir tweette “tahtakurusu” diyen bir akademisyeni, çalıştığı üniversitenin yönetimine şikâyet etmek gibi ilginç bir eyleme de imza atmıştı.
KISA KISA:
Mehmet Atakan Foça, sosyal girişimcilik üzerine önemli bir yazı kaleme aldı.
Knight Lab, veri tabanı inceleme yeteneklerini geliştirmek isteyenler için bir oyun yayınladı.
Digiday, 2020’de neler olmayacak diye düşünüp tahminlerini derledi.
Rate This Podcast, dinleyicilerinin yorum bırakmasını isteyen podcasterlar için kullanışlı bir araç.
Reverso Arjantin seçimlerinde teyitlerinin yayılması için kullandıkları yolları anlattı.
Haftanın odağı: Spekülatif gazetecilik
Bir haber genellikle geçmişte olan bir olayı veya şu anda gerçekleşen bir olayı ele alır. Okurun neler olduğundan haberdar olmasını sağlar. Peki bir gazeteci geleceği ele almak isterse ne yapabilir?
Spekülatif gazetecilik temeline bu sorunu alan bir gazetecilik türü. Her ne kadar temelinde yine geçmişte ve günümüzde yaşanan olaylar olsa da, asıl amacı bunların gelecekte nelere sebep olabileceğini ve nasıl etkileri olacağını göstermek.
Bunun en önemli faydası ise okura ve gazeteciye yeni bir bakış açısı ile yaklaşma fırsatı vermesi. Günümüzde veya yakın geçmişte yaşanan olaylara gelecekten bakmak, o anda olmanın getirdiği birçok psikolojik ve duygusal önyargıyı ortadan kaldırabilir.
Spekülatif gazeteciliğin birden çok yolu var. NYT gibi gelecekten köşe yazıları serisi veya High Country News gibi gelecekte yazılmış haberler derlemesi yapabilirsiniz. İsterseniz Bellwether gibi günümüzde gerçekleşen olaylara gelecekten yorum katan bir podcast veya Flash Forward gibi gelecekte olabilecekleri günümüzden yorumlayan bir podcast üretebilirsiniz.
Spekülatif gazetecilik, günümüz sorunlarına çözüm konusunda da yardımcı olabilme potansiyeline sahip. Şu anda etkisini tam olarak kavrayamadığımız ya da henüz görmediğimiz olayların sonuçlarını anlatmaya veya olduğundan büyük görünen olayların asıl etkisini göstermeye yardımcı olabilir. Haberlerin aşırı hızlı akışıyla gelen anlık tepki ihtiyacına bir ilaç olarak da kullanmak mümkün.
Gazeteciler için yeni bir yaklaşım ve araç olan spekülatif gazetecilik, özünde bilimkurgunun araçları ile gazeteciliğin amaçlarını birleştiren bir deney. Henüz bu deneyin sonuçlarının ne olacağını kestirmek güç olsa da, kesinlikle önemli bir potansiyel taşıdığı ortada.
