Dünyada iklim kriziyle ilintili olmayan konu neredeyse yok diyebiliriz. Yayıncılık sektöründeki kâğıt krizinin de iklim kriziyle bir bağı var. Ekonomik boyutu daha ön planda olabilir fakat, kâğıt endüstrisinde bir ton kâğıt elde etmek için başka herhangi bir sektörün bir ton ürün ortaya çıkarmak için tükettiğinden daha fazla su tüketiliyorsa ya da kesilen ağaçlar her yıl küresel sera gazı salınımının yüzde 12 ile 17’sini oluşturuyorsa iklim kriziyle bağını kurmak da şart oluyor.
Peki kâğıt endüstrisinin tüketicisi gazeteler iklim kriziyle mücadelede farkındalık yaratan haberler yapmak dışında başka nasıl roller üstlenebilir? Gazetelerin üstleneceği bu rol ne kadar önemli? Ne gibi yöntemler denenebilir? Çevreci gazete kâğıdı, çevreci bir ofis mümkün müdür?
Bu soruları cevaplarını araştırmadan önce bu soruları sormamıza neden olan verileri ele alalım.
Orman Genel Müdürlüğü’nün verilerine göre Türkiye’de ormanlık alan yaklaşık 22 milyon hektar. Bu verinin doğruluğu ise mevcut hükümetin çevre politikaları nedeniyle her zaman tartışma konusu; birçok uzman ve çevreci gruplar tarafından eleştiriliyor. Örneğin, Türkiye’de Ormansızlaşma raporuna göre 2013 yılı sonrası 221 bin hektar alan ormanlaştırılırken buna karşılık 226 bin hektarlık alan hükümetin projeleri nedeniyle ormansızlaştırıldı. Çıkan yangınlarda ise her yıl ülkede 500 milyon ağacın da yok olduğunu eklemek gerek.
Avrupa İstatistik Ofisi’nin Orman İstatistikleri verisine göre ise ülkede dikili ağaç varlığının miktarı 1 milyar 600 milyon metreküp, ağaçların 20 milyon metreküpü ise orman ürünleri sanayisinde kullanılıyor. Bu sanayinin içinde elbette kâğıt endüstrisi de var. Türkiye’de yazı ve baskıda kullanılan kâğıtların toplam kâğıt tüketimdeki payının yüzde 21 olduğu söyleniyor. Karton Ambalaj Sanayiciler Derneği’nin 2017 verileri de ülkede 356.823 ton kâğıt-karton üretildiğini, 6.326.345 ton ise tüketildiğini söylüyor, aradaki fark ithalat yoluyla karşılanıyor. İklim krizi evrensel değerlendirilmesi gereken bir konu. X ülkesinde daha çok ağaç kesilirken Y ülkesinde hiç kesilmemiş demek konunun anlaşılmasına yardımcı olmuyor. O zaman şu veriyi de eklemek doğru olur: The Paperless Project’in 2017 yılında yayınladığı bir rapora göre dünya çapında endüstriyel amaçlarla kesilen ağaçların yüzde 40’ı yalnızca kâğıt üretimi için kullanılıyor.
Popular Science dergisinde yer alan bir makaleye göre kâğıt üretiminde kullanılan bir çam ağacı ortalama 730 kilogram, bunun 365 kilogramı kâğıda dönüştürülüyor. Örneğin, bir çam ağacından 5 gram ağırlığında olan A4 kâğıtlarından 73 bin adet elde ediliyor. 1 ton kâğıt ise 17 ağaç ediyor. Yılda ortalama kişi başı 8 ağaç tüketmiş oluyoruz.
Neler yapılabilir?
Japonya’da 2015 yılında ülkenin en çok okunan gazetesi Mainichi Shimbun “Az Çöp” sloganıyla iklim krizine karşı bir gün süren bir proje geliştirmiş. Proje kapsamında gazetenin kâğıtlarına çeşitli bitki ve çiçek tohumları eklenmiş, mürekkebi de bitkisel gübre işlevini görmüş. Daha sonra ülkede gazeteyi satın alanlar okuduktan sonra parçalara ayırıp toprağa gömmüş. Proje 1 gün de olsa, büyük ölçüde başarı göstermiş.
İklim kriziyle mücadele konusunda Japonya örneğinden yola çıkarak çevreci birçok projeye imza atılabilir. Örneğin bir gazetenin bir günlüğüne okurlarına tohum hediye etmesi işe yaramaz mı?
İklim kriziyle mücadelede herkes kendi alanında küçük de olsa adımlar atmalı. Ofislerde kullandığımız kâğıtların yüzde 45’i aynı gün içinde çöpe gidiyorken ya da ortalama bir işletmenin depoladığı kâğıt miktarı her yıl yüzde 22 iken öncelikle kâğıtlar ofislerde ayrıştırılabilir.
Gazeteciler, ofis ortamında çalışanlar haber toplantılarında veya röportajlarında notlarını elektronik ortamda alabilirler. Yazıcıdan çıktı zorunlu ise, kenar boşlukları en aza indirilebilir ve font büyüklükleri küçültülebilir. Zorunlu olarak alınan çıktıların boş yüzleri veya kenarları, kâğıda not almayı tercih eden gazeteciler kullanabilir. Bilgi ve belgeler olabildiğince fiziksel olarak değil, dijital ortamda dosyalanabilir. Her gün gazete binalarına gelen, haber toplantı masalarında yer alan ortalama günlük 24 gazetenin dijitalden satın alınması veya okunması da tercih edilebilir.
