NewsLabTurkey Ne Okuyor’dan Herkese Merhaba!
Bu hafta “Ne Okuyoruz” bölümünde dijital ağırlıklı bir derlememiz var. Guardian’ın haberlerin yanlış şekilde yayılmasıyla mücadele için yaptığı değişim ve Google’ın gazetecilik fonunu sorunlu bir yayına vermesi üzerine başlayan tartışma öne çıkan başlıklardan.
“Haftanın Odağı” için Guardian’ın yaptığı değişimden hareketle gazetecilik ve tasarım konusuna eğildik ve tasarımın gazetecilikte ve haberin iletilmesi noktasındaki önemini konuştuk.
Bültenimizin bu sayısının ayrı bir özelliği de var. Bu hafta ilk kez bültenimiz 1000’den fazla abonemizin e-posta kutusuna düşecek. Bu zamana kadar abone olan ve destek veren herkese de bunu bir fırsat bilerek teşekkür etmek istiyorum.
Şimdilik benden bu kadar. Görüş ve önerilerinizi her zaman bekliyoruz.
Haftaya görüşmek üzere!
—Ahmet A. Sabancı

Bu hafta ne okuduk?
GUARDIAN TARİHİ DAHA DA ÖNE ÇIKARTIYOR: İnternet haberciliğinin belki de en az konuşulan sıkıntılarından birisi, haberlerin tarihlerini ve ne zaman yazıldığını görmenin tahmin edilenden çok daha zor olması. Özellikle haber sitelerinin tasarımından kaynaklanan bu sıkıntı, yalnızca insanların haberlerin en önemli kısımlarından birisini gözden kaçırmalarına ve bundan kaynaklı sorunlara yol açmakla kalmıyor kimi zaman da gerçek ama eski haberlerin yalan habere dönüşmesine sebep olabiliyor.
Guardian bu konuya çok işe yarayabilecek bir çözüm getirmeye karar vermiş. Sitelerinde yaptıkları küçük bir tasarım değişikliğiyle hem eski haberlerin hepsinde görünür bir şekilde tarihi belirtiyor hem de bir yıldan daha eski haberlerin sosyal medya paylaşımlarında görünen görsellerde yılı özellikle belirtiyorlar. Umarım Guardian’ın bu hareketi diğer yayınların da tasarımlarını gözden geçirmesini sağlar.
FACEBOOK YİNE HABERLERE EL ATMAK İSTİYOR: Facebook’un gazetecilikle olan ilişkisini geçtiğimiz bültenlerde haftanın odağına almıştık. Görünen o ki, o hafta yaptığımız listeye yeni bir başlık daha eklenmek üzere.
En son haberlere göre Facebook yılın ilerleyen dönemlerinde sitedeki menülerin içerisine bir “Haberler” başlığı eklemeyi planlıyor. Henüz kesin olmayan bilgilere göre bu diğer platformlara benzer bir şekilde habercilerin para kazanma ihtimali olan bir bölüm olabilir. Aynı zamanda her türlü haberin Facebook akışından kaldırılması ve birçok kullanıcının haberlerden tamamen uzaklaşması anlamına da gelebilir. Elbette tüm bunlar birer tahminden ibaret. Uygulama devreye girdiğinde nasıl bir etkisi olacağını daha iyi görebileceğiz.
GOOGLE’DAN SORUNLU BİR GAZETECİLİK FONU: Haber kurumlarının en büyük kaynaklarından birisi aldığı fonlar. Bunlar vakıflar ya da farklı kurumlardan gelebildiği gibi kimi teknoloji şirketlerinden de gelebiliyor. Ancak bu fonların kime ve nasıl verildiği konusu da en az bu fonları kimin verdiği kadar önemli olabiliyor.
Bunun son örneği Google’ın Digital News Innovation Fund’ından 50,000 euroyu bulabilecek bir fonu Macaristan’da yayın yapan Origo’ya vermesi. Origo geçmişte Macaristan’ın en iyi yayınlarından birisiydi ve yaptığı büyük yolsuzluk araştırmalarıyla adını duyurmuştu. Fakat Orban’ın iktidara gelmesi ve ülkede basın özgürlüğüne dair sorunların artmasıyla Origo da değişmeye başladı. Eskiden yaptıkları gazetecilikten giderek uzaklaşan yayın, şu anda Orban yönetiminin propagandasını yapan bir gazeteye dönüştü.
Macaristan’da basın özgürlüğünün böylesine sıkıntılı olduğu bir durumda Google’ın Origo gibi bir yayına fon vermesi ciddi tartışmalara yol açtı. Her ne kadar gazeteciliğin daha fazla maddi desteğe ihtiyacı olduğu bir gerçek olsa da, bu parayı sağlayabilecek kurumların kime destek verdikleri konusunu yeterince araştırmıyor olmaları ciddi bir sorun.
INTERNATIONAL JOURNALISM FESTIVAL BAŞLADI: Gazetecilik alanında her yıl birçok uluslararası etkinlik ve konferans düzenleniyor. Bunların hepsi odak noktaları ve meseleleri ele alış biçimleri bakımından oldukça önemli. Özellikle dünyada gazetecilik alanında neler olduğunu takip etmek isteyenler için bu etkinliklerin önemi büyük.
Bu etkinliklerin en önemlilerinden birisi olan International Journalism Festival 3 Nisan’da İtalya’da başladı. 7 Nisana kadar sürecek olan bu festivalde birçok önemli konuyu alanın önemli isimleri ele alacak. Eğer festivale katılamıyor fakat neler konuşulduğunu takip etmek istiyorsanız şanslısınız. Etkinliğin hemen her paneli canlı yayınlandığı gibi kayıtlarını internete de yüklüyorlar. Kesinlikle arşivi incelemenizi ve ilginizi çeken konulardaki panelleri izlemenizi tavsiye ederim.
PLATFORMLARIN RADİKALİZMLE MÜCADELESİ: İnternetin herkesin dilediği gibi kullanımına açık bir platform olması elbette birçok güzel ve faydalı şeyi beraberinde getirdi. Ancak bu aynı zamanda terörist veya radikal grupların da bu imkanları kullanabilmesi ve bu araçlar yoluyla başkalarına zarar verebilmesi anlamına geliyor. İnternetin en büyük platformları ise bu alanda ciddi zorluklar yaşıyor.
Bunun son zamanlarda en sık konuşulan örneklerinden birisi Youtube. Youtube’un tavsiye algoritmasının en alakasız kişilere bile aşırı sağcı ve ırkçı videoları önermesi, komplo teorilerinin yayılmasına yardımcı olması giderek daha büyük bir sorun hâline geliyor. Bloomberg’in son haberinde ise Youtube yöneticilerinin bu durumdan bir süredir haberdar olduğunu ve ciddi bir adım atmadıklarını öğrenmemiz aslında yeterince çaba gösterilmediğinin de bir kanıtı.
Bu konudaki bir diğer önemli çalışma ise Facebook’ta terörizm ve nefretle mücadele konusunda çalışan Brian Fishman’ın yazdığı makale. Makalede terörist grupların sosyal medya platformlarını nasıl kullandığını inceleyen Fishman, bu konuda platformların neler yapabileceği ve yapması gerektiği konusunda da önemli analizler paylaşıyor. Oldukça derin ve sağlıklı bir analiz sunan bu makale konuyu daha iyi anlamak açısından da oldukça önemli.

Haftanın odağı: Tasarım
Gazeteciliğin temelinde okura bilgiyi olabildiğince açık ve anlaşılır bir şekilde iletmek var. Elbette bu noktada konu yalnızca haberi nasıl anlattığımız değil, o haberi nasıl sunduğumuz da büyük bir önem taşıyor. Eğer haberin sunuşunda kafa karıştırıcı, haberi anlamayı zorlaştıran ve bilginin bir kısmının kaybolmasına sebep olacak hatalar varsa, burada işimizi eksik yapıyoruz demektir.
Bu yüzden de tasarım, aslında gazeteciliğin en önemli noktalarından birisi. İster dijital, ister basılı gazetecilikte bu değişmez. Haberin sunuşu esnasında tasarım o haberin nasıl algılanacağı, hangi bilgilerin ön plana çıkacağı veya hangilerinin arka planda kaybolacağı konusunda büyük bir rol oynuyor. Buna dikkat edilmeden yapılan tasarım da çoğu zaman iyi yapılmış bir gazetecilik işinin kötüye dönmesine sebep olabiliyor.
Bu durumun belki de en kötü örneklerinden birisini yeni başlayan dijital haber platformlarında görüyoruz. Tasarım gibi konular genellikle hiç hesaba katılmadığından dolayı, dijital bir haber platformu kurmak genellikle kullanılan sisteme göre bir haber teması seçmek seviyesinde kalıyor ve bu yüzden de birbirinin kopyası ve birçok tasarım sorunu ve okuma zorluğu barındıran platform ile baş başa kalıyoruz. İşin kötüsü, bu konuya bütçe ayırabilecek büyük platformlarda da benzer sıkıntılar söz konusu. Benzer sıkıntılar maalesef ülkemizde yayınlanan gazeteler için de söz konusu.
Bu yüzden haftanın odağına tasarımı aldık ve sizler için hem gazetecilikte tasarımın önemini gösteren çalışmaları hem de tasarıma dair önemli örnekleri derledik. Umarız ilham verici ve bu konuda daha fazla düşünmemizi sağlayan bir derleme olur.
- World’s Best winners in print and digital honored at SND41 opening reception
- Society for News Design
- Why Journalists Need to Think Like Designers — Catherine D’Ignazio
- News designers worldwide feast on Trump with photos, graphics, and words — Mario Garcia
- Guide to Journalism and Design — Heather Chaplin
- Design Thinking and Journalism Go Together. Here’s How. — Jennifer Brandel
- Digital Storytelling: A Marriage Between Journalism and Design — Mario Garcia
- My quest to find Vox’s new Apple News Plus vertical: A UX parable in ∞ parts — Joshua Benton
- Successful online journalism needs good design as much as good content — Brian McDermott
- Journalism case studies that apply design thinking — Anna Li