Blockchain gazetecilik için bir umut mu?

Basın kuruluşlarının ve gazetecilerin, gazetecilik tarihinin ilk günlerinden bugüne sürdürülebilir bir gelir modeli yaratma çalışmaları devam ediyor. Özellikle medya kuruluşlarında durum çok daha farklı. Artık günümüzde bir medya kuruluşunun bağlı olduğu holdingin enerji ve sanayi gibi farklı dallarda ticari faaliyetleri mevcut. Türkiye’de bu gibi ticari faaliyetlerde bulunmayan medya kuruluşlarının sayısı ise bir elin parmaklarını geçmiyor. Dünyada da durum bizden çok farklı değil. Bağımsız gazetecilik yapanların şartları da bu koşullar altında gün geçtikçe zorlaşmakta.

Peki bu durumu nasıl düzeltebiliriz? Gelişen teknoloji bir çok alanda farklı çözümler bulmamıza fayda sağlarken, gazetecilik alanındaki gelir ve iş modeli sorununa da bir çözüm bulabilir mi?

Blockchain konusuna girmeden önce; kitle fonlama (crowdfunding) konusuna değinmekte fayda var.

Kitle(sel) fonlama, son yıllarda giderek popülerleşen bir gelir kaynağı çeşidi. Özellikle internet girişimcilerinin kullandığı bu yöntemde projeniz ya da fikirleriniz için gereken parayı, küçük paylar halinde kişilerden topluyorsunuz. Sizi destekleyen kişilere bu desteklerinden dolayı da bir teşekkür, küçük promosyon ya da fonlanılan fikir bir ürünse o üründen verebiliyorsunuz. Projeniz 100 dolar gibi küçük bir rakam da 1 milyon dolar gibi büyük bir rakam da olabilir. Bu tamamen projenizin büyüklüğü ile ilgili.

Genellikle bir ürün fikri olanlar için kitle fonlamaları bulunmaz bir fırsat.

Örneğin, dünyada en bilinen kitlesel fonlama sitesi Kickstarter.com. Sitenin istatistiklerine göre 72.000 proje başarıyla fonlanmış. Hâlen devam eden binlerce proje mevcut.

Bu projelerden biri Pebble adlı bir akıllı saat projesiydi. Henüz akıllı saat piyasasının bugünkü kadar gelişmediği 2012 yılında, ürünü geliştirmek için ihtiyaçları olan para miktarı 1 milyon dolar iken Pebble girişimi sadece internette yürüttüğü kampanyalarla tam 10.266.845 dolar toplamayı başardı. 115 dolara kadar destekçilerine teşekkür eden Pebble ekibi, 115 dolar ve üstünü bağışlayan kişilere üretimini yaptıklarında Pebble akıllı saat göndermeyi taahhüt etmişlerdi. Keza ben de bu projenin fonlayıcılarından biri olmuş ve Pebble saatime kavuşmuştum.

Kickstarter gibi benzer bir kitle fonlama platformu ise Patreon.com. Yurtdışından bir örnekte çizgi roman üreten Zach Weinersmith sadece bu platformdaki destekçilerinden aylık 6.706 dolar gelir elde ediyor. Patreon, Türkiye’de de aktif olarak kullanılmakta. Bu platformdan yararlanan Youtuberların yanı sıra gazeteci Ruşen Çakır da Medyascope TV için 458 kişinin desteğiyle aylık 3.067 dolar gelir elde ediyor. Kısacası önemli olan destekçilerinizin projeniz ya da fikriniz için ikna olması.

Gelişen teknolojiyle birlikte Blockchain ağları yeni bir gelir modeli yöntemi oldu. Civil adlı proje de gazetecilik için yeni bir ekonomi modeli inşa edeceğini söylüyor.

ABD seçimleriyle giderek artan yalan haber sorununa çözüm bulmak isteyen bir ekip, Civil adında bir Blockchain ağı kurmayı ve yalan haber sorununa kökten bir çözüm getirmeyi ümit ediyor.

“Sürdürülebilir bir gazetecilik için merkezi olmayan bir pazar” olduğu iddiasıyla yola çıkan Civil projesi, gazetecilerin güvenilirliğine katkıda bulunan gazetecileri ödüllendirmek ve etik kurallarını ihlal eden gazetecileri cezalandırmak için Blockchain teknolojisini kullanma amacını taşıyor.

Proje, Avrupa Gazetecilik Merkezi’nden 2 milyon dolar ve aynı zamanda Ethereum kurucu ortağı Joseph Lubin’in ConsenSys girişim sermayesi şirketinden 5 milyon dolarlık bir hibe desteği aldı.

Civil projesi diğer bir çok kripto para girişimi gibi ICO (kitle fonlamanın kripto para türündeki hâli) olarak başlayacak. CVL adlı token ile ilk ICO’larını başlatan ekipte 15 haber kuruluşunu temsil eden 100 gazeteciden oluşan bir ekip olduğu bildirildi. Civil, gazetecilerin yaptığı raporları sorgulamak ve doğrulamak için merkezi olmayan bir güvenlik sistemi kullanarak faaliyet göstermeyi planlıyor. Kâğıt üzerinde basit olsa da uygulamaya koyması çok karmaşık olabilecek bir plan. Kurucu ortağı Matthew Iles, projenin teknik sayfasında bunu şöyle açıklıyor:

“Civil, bu bozuk sisteme çözüm getirerek, gazetecilerin doğrudan okuyuculara yayın yapma özgürlüğüne sahip olduğu tamamen yeni bir ekonomi sistemi inşa etmeyi amaçlıyor.”

Bir yayıncının etik standartları karşılamadığına inanan herkes token (CVL adındaki kripto para) vererek iddialarının değerlendirilmesini sağlayabilecek. Civil, tek bir kişinin değil çoğunluğun kararını dikkata alarak bir çeşit RTÜK görevi görecek. Eğer şikâyetin asılsız olduğu ortaya çıkarsa, şikâyette bulunan kişinin yapmış olduğu ödeme iade edilmeyecek. Civil’in geliştiricileri bu sürecin anlamsız iddiaları azaltmaya yardımcı olacağını öngörüyor.

Civil, hedeflediği ekosistemi oluşturabilecek mi?
Gerçekten yeni bir model olarak kabul görecek mi?
Gazeteciler buna destek verecek mi?

Tüm bu soruların cevaplarını zaman gösterecek…

Yazar hakkında

Arda Çetin

Arda Çetin; dijital kültürler, dijital pazarlama ve sivil toplum ile ilgilenmekte dijital iletişim alanında çeşitli hizmetler sunmaktadır. Toplumsal Bilgi ve İletişim Derneği kurucu yönetim kurulu üyesidir.